Kitakujo 

Apozicioj / bejdéturi

4. Postpozicioj / anpìre-déturi

Antaŭ ili ĉiam devas aperi la postpozitivo. Dialektaj kaj parenc-lingvaj aperas ĉi tietie.

RIM: Postpozicioj ekzistas en la finougraj, tjurkaj, dravidaj kaj aliaj lingvoj. Krome ili nur ordigeblas laŭ la Kitaka, ĉar ili mankas en Esperanto.

a) Lokaj / pjásari

Laŭ finno-ugraj modeloj okazas ĉe kelkaj vortoj tri-forma skemo laŭ aldirekto, loko kaj dedirekto. Kelkaj dialektoj plilarĝigas la skemon al kvar formoj laŭ Neneca resp. Eneca modelo de postpozicioj.

'Vo'-aj / 'vo'-ari

RIM: de la rusa во [vo] "en" resp. Slvk.: vo (v) "en"

1. ájsvo'(*) malantaŭ Ltv.: aiz    
2. áltvo' (*) sub Turk.: alt; Fin.: alta, Est.: alt
(Par. Hung.: alatt, Fin.: alla,
alle, Est.: all)
Hídol áltvosaj réko tesúra. Sub ponto fluas rivero.
3. anpírevo' (*) malantaŭ v-u ĉe pírevo' Paj pérkil anpíre-vosaj testéja. Li/ŝi staras malantaŭ muro.
4. ántarvo' (*) inter Ind.: antara Búkuril ántarvosaj pláto sjelájga. Inter libroj kuŝos folio.
5. béd-vo' (*) ĉe, flanke de Ur.: bedë (Lez.: p'ad, Krz.: bad-ow, Bd.: bodë) Múal hewrúnil bedvósaj testéja peóso. Flanke de mia amikino staras hundo.
6. béjvo' (*) ĉe Ger.: bei [baj](k-u Aktk.: b´ey 'LOC') Légo-me-l béjvosaj túldi testéja. Ĉe mia lito staras tablo.
7. énvo' (*) en = Házul énvosaj telájga kívimo. En domo kuŝas ŝtoneto.
8. pírevo' (*) antaŭ Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran Házul pírevosaj áwto testéja. Antaŭ domo staras aŭto.
9. prétvo' (*) kontraŭ Ltv.: pret    
10. úpvo' (*) sur Pld.: up, (op) Légo-me-l úpvosaj túso telájga. Sur mia lito kuŝas kuseno.
11. úprevo' (*)
(Var.: úparvo.)
super Sans./Pli.: upari, Bng.: upore
(Ger.: über, Lat.: super,
Gr.: υπερ [iper < hüper])
Lésul úprevoket lént-maśino lalénta. De super arbaro flugis flugmaŝino.

RIM Ceteraj postpozicioj povas ekzisti en dialektoj aŭ sociolektoj.

RIM: (*) Ili estas diferencigataj per: -saj (loko), -ku (al-movo) kaj -ket (de-movo).

- Sen-'vo'-aj / pa-'vo'-ari
1. béde flanke de, ĉe Ur.: bedë 'on the part of, by' (Lez.: p'ad,
Krz.: bad-ow, Bd.: bodë)
házul béde ĉe domo
2. bóde apud Bd.: bodë (Lez.: p'ad, Krz.: bad-ow, Ur.: bedë) légol bóde apud lito
3. dje al Enc.: d'e3 mjákol dje al tendo
4. dóre #1 laŭ Jap.: -dôri Gogáma śi-temel dórol dóre. Iru laŭ ĉi tiu vojo.
5. kim ekster Ĥan.(S): kim #2 Ému tla gerádil kim tezíva. Li loĝas ekster la urbo.
6. kípe ĝis Ĉin.: kip 'erreichen' kwétul kípe ĝis hejmo
7. nja al Nen.: n'aa', nya- mul nja al mi
8. úke tra Keĉ.: uku 'Loch' + Mod. Fin.: läpi 'Loch,
Öffnung; hindurch; (Präp./Postp.) durch'
stínil úke tra muro
9. uldítle apud Ĉer.: u-li-di-tlv 'beside' Gerádil uldítle sélo tedzája. Apud urbo troviĝas vilaĝo.
10. vamp en /= vambipi bélil vamp en ventro
11. vúke trans -n Sva.: -vuka "transiri, kruci" Gátul vúke paj lagéja. Li iris trans la straton.
- Kvarebenaj laŭ Samojeda modelo / kek-ojtákari loŋ dźja-samojéda modélo
1. ír'e sub -n Enc.: ir' púmul íre'e sub arbon
2. írone sub Enc.: irone púmul írone sub arbo
3. írodo de sub Enc.: irodo púmul írodo de sub arbo
4. íro'on tra sub Enc.: iroon, iro'one púmul íro'on tra sub arbo
5. jóde'e meze al/en -n Enc.: jode' lésul jóde'e meze en la arbaron
6. jódene meze en Enc.: jodene lésul jódene meze en arbaro
7. jódero meze el Enc.: jodero lésul jódero meze el arbaro
8. jóde'on meze tra Enc.: jode'one lésul jóde'on meze tra arbaro
9. mjé'e en -n Enc.: m´i´ házul mjé'e en domon
10. mjéne en Enc.: m´in, m´en, m´ine házul mjéne en domo
11. mjédo de en, el Enc.: m´ido házul mjédo de en domo
12. mjé(')on tra en, tra Enc.: meon, m´ion házul mjé(')on tra en domo
13. nô'e ĉe -n Enc.: nô'e (no'e, no)    
14. nône ĉe Enc.: nône (none)    
15. nôro de ĉe Enc.: nôro (noro)    
16. nô'on laŭ ĉe Enc.: nô'one (no'one)    
17. fuó'e malantaŭ -n Enc.: fuo' gerádil fuó'e malantaŭ urbon
18. fuóne malantaŭ Enc.: fuone gerádil fuóne malantaŭ urbo
19. fuóro de malantaŭ Enc.: fuoro gerádil fuóro de malantaŭ urbo
20. fuó'on lau malantaŭ Enc.: fuo'one gerádil fuó'on laŭ malantaŭ urbo
21. súse'e en -n Enc.: suse'    
22. súsene en Enc.: susene    
23. súsero de en, el Enc.: susero (susedo)    
24. súse'on tra en Enc.: suse'one    
25. tjúbo'e ĝis Enc.: t'ubo´    
26. tjúbone ĝis en Enc.: t'ubone    
27. tjúboro de ĉe Enc.: t'uboro (-do)    
28. tjúbo'on laŭ(longe de) Enc.: t'ubo'one    

Kaza bazo

Kitaka finaĵo kazo kitake kazo pra-lingve etimo #1 parenco #2 Urala #3
-'e lativo dativo Enc.: -' Nen.: -h  
-ne lokativo lokativo Enc.: -ne Nen.: -na *-na
-do, -ro ablativo ablativo Enc.: -do, -ro Nen.: -tø, -d° *-ta, -da
-'on prolativo prolativo aŭ prosekutivo Enc.: -'on, 'one Nen.: -mna  

b) Tempaj / váktari

- Senafiksaj / pagubándari
1. béri (dial.: bẻri) ekde Turk.: beri ésetjol béri ekde estiĝo
2. otái ekde Hung.: ota pojsintjol otái ekde forigo
- 'No'-aj / 'no'-ari
1. píreno antaŭ Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran Kúmdik kek gódiril píreno mu labíretja. Antaŭ tridek kvar jaroj mi naskiĝis.

c) Aliaj / kítari

1. dac malgraŭ Hung.: dac 'Trotz' témol dac malgraŭ tio
2. éde per Hur.: edë 'body, thing', Ur.: edi 'thing' hámaril éde per martelo
3. ólpe kun(e kun) Mi Paolol ólpe kun(e kun) Paŭlo

Pliaj postpozicioj ekzistas en la dialektoj kaj najbaraj lingvoj.

Al la sekva ĉapitro
© René Philipp - Bilnjobíru Àdvodóstu, 26.10.2005

Nach oben
valides XHTML valides CSS phase5-logo tidy