Kitakujo 

Ablaŭto-similaj fenomenoj / apabúnjo-sémkari zópt-omori

a) Ŝanĝiĝo de (duon)vokaloj / mútosetjeni (èkud-)ić-búnjorini

- Primara (t.e. etimologia) ablaŭto / ójnoma (t.t. àsli-ŋúp-ilma) apabúnjo

Vorto Sinonimoj Deveno Senco Komento Ŝanĝo
béla júrka Rus.: белый [belyj] blanka parencaj e - a
bála   Alb.: bálë blank-frunta
na-bráŋa na-léta Ger.: bringen, Toh.B: prank- alporti parencaj a - u
na-brúŋa Kim.: he-brwng konduki
díno gúnu, tívi Sans.: dína, Nep./Hin.: din tago parencaj i - a
dáno   Ser.: дан [dân] tago >dato
hîlo kálmo, móro, máwtu,
r¸ájo
Vask.: hil morto parencaj i - u - o
na-húla na-rósla Sum.: hul detrui
hólo hhóntu Bur.: hôl armeo
na-kâla na-gója Isl.: kalla [katla], Sve.: kalla, Nor.: kalle;
Ar.: qâla, kallama
voki   a - o
kólu golóso Heb.: kol voĉo  
kára   Turk.: kara nigra parencaj a - u
kûra   Jap.: kurói blu-nigra
kévi   Han.: kev, kew, Mrdv.: kev, Mans.: käw mineralo (<ŝtono) parencaj e - i
kívi   Fin./Est.: kivi ŝtono
lági lajgájko Ger.: Lage situo parencaj a - aj
na-lájga   Ger.: liegen & Angl.: lie [laj] kuŝi
na-lágja naendéta Tag.: lagyan enmeti  
lúga zolta; (/) sánja Kant.: lug6 (en: lug6-xig1, lug6 ca4) verda   ú - û
lûgo   Rus.: луг [lug] herbejo  
rátu   Lit./Fin.: ratas rado parencaj a - i
na-ríta na-mása Lit.: ritù, (rìsti) ruli
na-stéja   Ger.: stehen stari parencaj e - o
stóju   Rus.: стоять [stojatj] stari > stato
ténu súnu Tik.: ten filo parencaj e - o
tóni dóhtri, súni Tik.: ton filino
na-tôlka   Est.: tõlkima traduki parencaj ó - ô
tólku   Jid.: tolk senco
na-wétua naisgáma Jav.: wëtu elveni parencaj e - a - i
wátu bejket, -ket Bima: watu de (loke)
wítu gegámi Maanjan: witu direkto
wóra anhéva, múva Skot.: waur malbona   o - a
wárwa   Jap.: warui malbonfarta  

RIM: Verda fono signifas, ke la koncerna ŝanĝo taŭgas por analogia disvastigo.

- Sekundara (t.e. analogia) ablaŭto / ékema (t.t. sémća) apabúnjo

Vico Nom. Origino Senco Etimo Devena Senco
I.: e - a [- i] 1. ásto metiisto Ĉuv.: asto ésti metio
2. ílmi scienco Turk.: ilim, Ar.: ilm na-álma esplori
3. ínsi kesto Snc.: inës ánsi kestego
4. péa /PraKit./,
péo /Mn.Kit./
kapo Est.: pea, Finn.: pää pao- ĉef-
5. pélto kampo; agro Fin.: pelto píltu agro
I.b.: ew - aw - iw 6. páwtu piedo Pld.: Faut, Gr.: podi péwto membro (kiel korpoparto)
I.c.: ie - ia - i 7. tiépi dokumento Ĉi.: tiep tiápo pasporto
8. viéśa publika Lit.: viešas viáśu politiko
I.d.: ej - aj - i - ie 9.          
II.: e - o 10. kélva ruĝa Mapuche-a: kelu kólva infraruĝa
11. zémi tero Ltv.: zeme zômo medio
12. -hóga lerni Kant.: hog6 héga klera
13. na-népa mensogi Tlng.: nep na-nópa nei, malkonfesi
14. gévi komunumo Heb.: gev góva komuna
15. énso ujo His./Esp-o: en, Gr.: εν [en] + Est.: asi ónso koverto
III.: a - o 16. dźja- -famili- Ĉi.: jiā-tíng, jiā-shŭ dźjo- -familieg-
17. twáŋu akcento Pat.: twang tvóŋa emfaza
18. mátlo bildo Lit.: matyti + l mótlu foto
19. ájru kuriero Gt.: airus ójro anĝelo
20. pláto folio (nebot.) Ger.: Blatt plóto bileto
21. ćánjo leĝo Vj.: chánh ćónju rajto
IIIb.: aw - ow 22.          
IV.: a - u 23. jáśa blu-verda Tzel.: yaš júśo turkiso
24. rátu rado Fin./Lit.: ratas rútu vagono
25. na-vúta tiri Sva.: -vuta vâtu trajno
26. hádi limo Ind.: hadi húdo dogano
27. na-bújka fleksi, kurbigi Turk. bükmek bájku arko
V.: ´ - ^ 28.          

Roza signifas 'lingve'.

RIM: Ne eblas meti formon estigatan per ablaŭto kiel novan bazan vorton, tiel ke estiĝus "ĉeno". Tio kaŭzus mikson de la ablaŭto-vicoj kaj pro tio ne permesatas. Krome ne eblas meti iun bazan vorton en du malsamajn ablaŭto-klasojn.

La primara ablaŭto ĉi tie ne gravas! La formoj el la primara skemo supre eĉ povas "migri" en malsamajn ablaŭto-vicojn!

Se la baza kaj devena fomoj estas substantivoj, povas okazi genro-distingo.

b) Ŝanĝiĝo de konsonantoj / mútosetjeni subúnjorini

- Primara (t.e. etimologia) ŝanĝiĝo / ójnoma (t.t. àsli-ŋúp-ilma) mútoseni

Vorto Sinonimo Etimo Senco Komento Grava konsonto
géla śára Pld.: gäl, Mn.Sak./Ger.: gelo, Lat.: helvus,
MnNord.: gulr, MnAngl.: geolo, Lit.: želvas
flava   g
kélva rúda Mapuche-a: kelu ruĝa   k
na-lúkima na-máta TokP.: lukim vidi parencaj (?) k
na-lúksja na-d¸ágetja Het.: luktsi heligi ks
pálka   Het.: palhi- 'breit' larĝa   l
párka vípsa, magála Het.: par-ku-us (parkus) alta   r
púmu   Fin/Est.: puu "arbo; ligno" & Ger.: Baum (dial.) Bôm arbo   m
púvo móku, zúru Fin/Est.: puu "arbo; ligno" ligno   v
up' on' Pld.: up, op, Nld.: op, Angl.: up [ap], Sve.: upp sur parencaj -
na-úpsa na-gúma Het.: up-tsi leviĝi (pri suno) s

- Sekundara (t.e. analogia) ŝanĝiĝo / ékema (t.t. sémća) mútoseni

Baza Senco Devena Senco Etimo Senco
tiépi dokumento ćiépu legitimilo Ĉi.: tiep dokumento
tóva bona dóvo higieno Hebr.: tov bona
-ćóva flegi

Al la sekva ĉapitro
© René Philipp - Bilnjobíru Àdvodóstu, 05.09.2005

Nach oben
valides XHTML valides CSS phase5-logo tidy