Kitakujo 

Aliaj formoj pronomaj / Kitari ŋúpiri svenàmi-sónari

1. Posesivaj pronomoj / hémpari svenàmi-sónori

  normalaj pronomoj /
mótlari svenàmi-sónori
posesivaj finaĵoj /
hémpari ántasori
ekz-oj / líziri tradukoj de ekzemploj
Sg        
1. ŋa -ŋë mátiri-ŋë teléja miaj okuloj lacas
mi, mo, mu -më peno-më tevaja mia kapo doloras
aki, ako, aku  
2. kami -kmë noátu-kmë temója via vizaĝo belas
ti, to, tu  
si, so, su -së mátiri-së temója viaj okuloj belas
3. paj -pë zivajko-pë tetépa lia loĝejo varmas
emi, emo, emu  
isi, iso, isu  
Pl.        
1.(ekskl.) ŋari (#) -ŋej házu-ŋej tedéga nia domo brulas
toj  
1.(inkl.) naj  
vo -vë úru-vë tegedíma nia urbo malnovas
2. kamiri  
ju -jë házu-jë tedéga via domo brulas
3. pajri  
lo -lë mátiri-lë temója iliaj okuloj belas

RIM: Nur la unusilabaj formoj taŭgas kiel sufiksoj. En la dialekto neniam estas uzataj la genrodistingaj kaj dusilabaj formoj de la tria persono singulara.

(#) La normala formo mallongiĝas por formi la posesivan kaj verban finaĵojn.

La sekvoj de morfemoj, kiuj rezultas el la supre menciitaj formoj estas la jenaj:
<pref.>+ √ + <suf.> + [pl.] + (pos.) + [kaz.]

2. Enverbaj pronomoj / engèra-sónari

  normalaj pronomoj /
mótlari svenàmi-sónori
verbaj finaĵoj /
gèra-sónari ántasori
ekz-oj / líziri tradukoj de la ekzemploj
Sg        
1. ŋa -ŋë tesvápa-ŋë mi dormas
mi, mo, mu -më lamáka-më mi manĝis
aki, ako, aku  
2. kami -kmë lakájta-kmë vi dancis
ti, to, tu  
si, so, su -së mójaw teismátama-së vi bele aspektas
3. paj -pë aójdion teláwla-pë ŝi kantas kanton
emi, emo, emu  
isi, iso, isu  
Pl.        
1.(ekskl.) ŋari (#) -ŋej túku sje-âka-ŋej al vi ni vojaĝos
toj  
1.(inkl.) naj  
vo -vë grómkaw tetóka-vë ni parolas laŭte
2. kamiri  
ju -jë taj mángaw lagérsa-jë vi laboris tro multe
3. pajri  
lo -lë mójaw teláwla-lë ili bele kantas

RIM: Nur la unusilabaj formoj taŭgas kiel sufiksoj.

En verbaj finaĵoj neniam gravas la genroj, ĉar ili jam ekzistas en la subjekto kaj/aŭ objekto de la propozicio koncerna.

(#) La normala formo mallongigas por formi la posesivan kaj verban finaĵojn.

La sekvoj de morfemoj, kiuj rezultas el la supre menciitaj formoj estas la jenaj:
<TMA> + <pref.> + v + <suf.> + (<AM>) + (pers.)

3. Transicionaloj / ùsu-òso-ŋúpiri

Ili esprimas kaj subjekton kaj rektan objekton kaj ili ekzistas en la keĉua (sufiksoj), mordvina (sufiksoj) kaj klingona (prefiksoj) lingvoj. Mi supozas, ke ankaŭ aliaj lingvoj havas tiajn afiksojn. Strangas iom pri tio la hungara, ĉar ĝi nur havas du tipojn de tia sufikso, nome por unuapersona subjekto kaj duapersona objekto, do mi - vin; resp. iu subjekto kun tripersona objekto - tiel nomata objektiva konjukgacio. Transicionaloj kodas la subjekton kaj objekton rektan en la verbo. Kelkaj lingvoj eĉ enmetas referencon por la nerekta objekto, ekzemple la vaska kaj malta.

Jen tabelo pri nordorienta dialekto de la "Tokame"-dialektaro. Tie mankas dualo kaj 4a persono.

Objekto "mi" "ci" "li" "ni (ekskl.)" "ni (inkl.)" "vi" "ili"
  -ŋo -kom -po -ŋor -vo -kor -por
Subj.              
Sg              
1. -me-   -me-kom -me-po     -me-kor -me-por
2. -se- -se-ŋo   -se-po -se-ŋor     -se-por
3. -em- -em-ŋo -em-kom -em-po -em-ŋor -em-vo -em-kor -em-por
Pl.              
1.(ekskl.) -ŋer-   -ŋer-kom -ŋer-po     -ŋer-kor -ŋer-por
1.(inkl.) -ve     -ve-po       -ve-por
2. -je- -je-ŋo   -je-po -je-ŋor     -je-por
3. -le- -le-ŋo -le-kom -le-po -le-ŋor -le-vo -le-kor -le-por

La unua elemento kodas la subjekton, la dua la objekton. La unua elemento aliĝas al la verbfina vokalo. Ĉe regulaj verboj la vokalo estas a, ĉe neregulaj ĝi dependas de la koncerna verbo (ofte ao aŭ aw). Ĉe ĉiuj neregulaj verboj finiĝantaj per konsonanto la supre menciitaj formoj nur eblas, se oni interŝovas la reguligan morfemon -ta aŭ la vokalon a.

ekz.

Dialekto Kitaka Senco
Telúba-me-kom. Mu telúba tin. Mi amas vin. (viro al virino)
Tedánja-ŋer-po. Toj tedánja émon. Ni batas lin.
Sjekápa-em-kom. Ému sjekápa tun. Li kaptos vin.

Al la sekva ĉapitro
© René Philipp - Bilnjobíru Àdvodóstu, 14.09.2005

Nach oben
valides XHTML valides CSS phase5-logo tidy