Laŭ finno-ugraj kaj malnova-ĝermanaj (ekz. gotaj) modeloj okazas ĉe kelkaj vortoj tri-forma skemo laŭ aldirekto, loko kaj dedirekto. Kelkaj dialektoj plilarĝigas la skemon al kvar formoj laŭ Neneca kaj Eneca modeloj de postpozicioj.
Kitaka | Senco | Sinn | Etimo | Al | Senco |
---|---|---|---|---|---|
anć | malsupre | unten | Toh.: âñc 'unten' | ánćku | malsupren |
kojpi | tie | dort | Keĉ.: kaypi & Jap.: ko-, Gua.: ko | ||
kojt | tien | dorthin | Keĉ.: kay & Jap.: ko-, Gua.: ko + Angl.: to | ||
pojs | for | weg, fort | Fin.: pois | ||
tahh | supren; orienten | nach oben; nach Osten | WOL: tax [-ĥ] | ||
vin | ekstere | außen | Mn.Pr.: winna | vinku | eksteren |
Kitaka | Senco | Sinn | Etimo |
---|---|---|---|
doŋś (Var.: dojŋś) | ĵus | eben, gerade | Mong.: дөнгөж [döngöĵ] |
écer | subite | plötzlich | Cig.(Lov.): ecera |
géntaw | Mong.: гэнэт [genet] | ||
ger | hieraŭ | gestern | Sve.: går, Lat.: heri |
jaw | jam | schon | Lit.: jau, Ltv.: jàu |
késbe | intertempe | inzwischen | Cig.(Lov.): közbe |
tjédah | nun | nun, jetzt | Nen.: tyedah 'now' |
tvaw | tuj | sofort | Lit.: tuoj(au) |
vúbah (Var.: vúbaw) | baldaŭ | bald | Knjr.: vuba 'bald, plötzlich, schnell' |
Kitaka | Senco | Etimo |
---|---|---|
akû | jen aŭdu, he | Gr.: ακου [akou] |
áraj | apenaŭ | Mong.: арай [araj] |
ba | ja | Av.: bâ (bât, bê, bôit), Arm.: ba (bay), Gt.: -ba, Lit.: bà, Kur.: ba |
bu | vere ne | Ĉi.: bù 'nein, nicht' |
diś | preskaŭ | Alb.: dish |
doŋ | do; ja | Ind.Jak.: dong 'doch!' |
gaj | tre | Skot.: gey [gaj] |
gúraj | proksimume, ĉirkaŭ | Jap.: gurai |
ić | mem | Karl.: iće, ićće-; Fin.: itse, Lap.: jeś, Mrdv.: eś, äś |
ínke | ankoraŭ | Cig.(Lov.): inke |
kvémed(-) (Var.: kvéme-) |
kiu scias | |
lit | iomete | Isl.: litt |
maj | ne | Taj.: mài; Sans.: mâ "ne -u" >Cig.: ma; Tib.: mäh "ne, maljes", Ĉi.: méi "ne" #1 |
maŋaw | multe | Tib.: mangpo, mangpu, Sam.(Nord.): máŋga (Gen.) máŋgga, (Akk.) máŋga; Gt.: manags |
nem | ne | Hung.: nem |
nuk | ankoraŭ | Ger.: nun, Lat.: nunc + Kor.: -kwa |
oće | tre | Rus.: очень [oĉenj] |
pon | vidite | Kor.: pon |
sam | kune | Afr.: saam, Sans.: samam; Eg.: sm3 |
taj | tro | Ĉi.: tai |
tarba #2 | sed jes | Nep.: tara + Kur.: ba |
tik | nur | Lit.: tìk |
vísaw | tute | Lit.: visai |
zálaw | domaĝe | Rus.: жаль [ĵalj], Ukr.: shal* |
zával | nepre | Mong.: завал [zaval] |
Tiaj adverboj estas formataj el substantiva, adjektiva, verba aŭ numerala radiko resp. el interjekcio per la sukikso -aw. Ekz.: désn-a "dekstra" > désn-aw "dekstre".
Se ĝi estiĝas el adjektivo, la komparacio okazas laŭ ties maniero, se la senco tion permesas.
Laŭ finno-ugraj kaj malnova-ĝermanaj (ekz. gotaj) modeloj okazas ĉe kelkaj vortoj tri-forma skemo laŭ aldirekto, loko kaj dedirekto. Kelkaj dialektoj plilarĝigas la skemon al kvar formoj laŭ Neneca kaj Eneca modeloj de postpozicioj.
Kitaka | Senco | Sinn | Etimo | Al | Senco |
---|---|---|---|---|---|
désnaw | dekstre | rechts | Slov.: désni, Kr.: dèsni, Blg.: десен [désen] | désnawku | dekstren |
énaw | ene | innen | Esp-o/Hisp.: en, Gr.: εν [en] | énawku | enen |
fárnaw | malproksime | fern | Ger.: fern, Angl.: far, Sans.: pára | fárnawku | malproksimen |
ísaw | ekstere | draußen | Rus.: из [iz] | ísawku | eksteren |
iúpaw (Var.: júpaw, ypaw [ïpaŭ, üpaŭ], íwpa) |
supre | oben | Gt.: iupa | iúpawku | supren |
kájlaw | proksime | nah | Keĉ.: ckaylla, kaylla | kájlawku | proksimen |
píraw | antaŭe | vorne | Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran | pírawku | antaŭen |
śújaw | maldekstre | links | Rus.: шуй [ŝuj], Slov.: šûj, šúja | śújawku | maldekstren |
tílaw | malantaŭe | hinten | Pl.: tyl 'Rückseite' | tílawku | malantaŭen |
túwaw | malproksime | fern | Het.: tuwa 'fern, weit' | túwawku | malproksimen |
zémaw | sube | unterhalb | Ltv.: zem | zémawku | suben |
Kitaka | Senco | Sinn | Etimo |
---|---|---|---|
anúftaw, anúptaw | malofte | selten | Gr./Sans.: a(n)-, Kor./Kim./Gl.: an- + Gt.: ufta |
érkaw | frue | früh | Turk.: erken |
látaw | malfrue | spät | Ind./Pld./Angl.: lat |
órjaw | Mong.: oroj 'spät; Abend' | ||
pìredólgaw | antaŭlonge | längst | Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran + Rus.: долго [dolgo] |
pósnaw | malfrue | spät | Sor.: posny |
úftaw, úptaw | ofte | oft | Gt.: ufta |
Kitaka | Senco | Etimo |
---|---|---|
hójtaw | ĝuste | Fin.: hyvä, Est.: hea + t |
jánkaw | vane | Keĉ.: yanqa |
Ili ne devas sufiksi je -aw, sed povas.
V-u tie.
Laŭ finno-ugraj kaj malnova-ĝermanaj (ekz. gotaj) modeloj okazas tri-skema distingo inter aldirekto, loko kaj dedirekto.
Kitaka | Senco | Etimo | Al | Senco | De | Senco |
---|---|---|---|---|---|---|
enájilan | tie | & + Ger.: Land | enájilanku | tien | enájilanket | de tie |
ískilan | ie | Est.: isik + Ger.: Land | ískilanku | ien | ískilanket | de ie |
kúlilan | ĉie | Ar.: kul + Ger.: Land | kúlilanku | ĉien | kúlilanket | de ĉie |
nísilan | nenie | Pl.: nic + Ger.: Land | nísilanku | nenien | nísilanket | de nenie |
nújilan | tie | Fin.: nuo & Kopt.: nai + Ger.: Land | nújilanku | tien | nújilanket | de tie |
témilan | ĉi tie | Fin.: tämä + Ger.: Land | témilanku | ĉi tien | témilanket | de ĉi tie |
Kitaka | Senco | Etimo | Ĝis | Senco | Ekde | Senco |
---|---|---|---|---|---|---|
enajúber | tiam | & + Som.: ber | enajúberku | ĝis tiam | enajúberket | ekde tiam |
iskúber | iam | Est.: isik + Som.: ber | iskúberku | ĝis iam | iskúberket | ekde iam |
kulúber | ĉiam | Ar.: kul + Som.: ber | kulúberku | ĝis ĉiam | kulúberket | ekde ĉiam |
nisúber | neniam | Pl.: nic + Som.: ber | nisúberku | ĝis neniam | nisúberket | ekde neniam |
nujúber | tiam | Fin.: nuo & Kopt.: nai + Som.: ber | nujúberku | ĝis tiam | nujúberket | ekde tiam |
temúber | ĉi tiam | Fin.: tämä + Som.: ber | temúberku | ĝis ĉi tiam | temúberket | ekde ĉi tiam |
Kitaka | Senco | Sinn | Etimo |
---|---|---|---|
moj- | ĉiu- | -lich | Vj.: mọi |
mojdín(aw) | ĉiutage | täglich | Sans.: dina |
mojgód(aw) | ĉiujare | jährlich | Rus.: год [god] |
mojmênem(aw) | ĉiumonate | monatlich | Lit.: mėnulis, Ltv.: mêness |
mojvík(aw) | ĉiusemajne | wöchentlich | Fin.: viiko, viikko |
Kitaka | Senco | Sinn | Etimo |
---|---|---|---|
nu- | nun-, ĉi- | Ger.: nu(n) | |
nudín | hodiaŭ | heute | Sans.: dina |
nugód(aw) | ĉi-jare | in diesem Jahr | Rus.: год [god] |
núime (Var.: nujm) | baldaŭ | bald | Gua.: mi |
Kitaka | Senco | Sinn | Etimo |
---|---|---|---|
pas- | post- | nach- | Alb.: pas |
pasdin | morgaŭ | morgen | Sans.: dina |
pasgód(aw) | sekvontjare | im nächsten Jahr | Rus.: год [god] |
Kitaka | Senco | Sinn | Etimo |
---|---|---|---|
pir- | antaŭ- | vor- | Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran |
pírdin | hieraŭ | gestern | Sans.: dína > Nep./Hin.: din "tago" |
píreger | antaŭhieraŭ | vorgestern | Sve.: går, Lat. heri |
pirgód(aw) | antaŭjare | im Vorjahr | Rus.: год [god] |
Kitaka | Senco | Sinn | Etimo |
---|---|---|---|
raj- | sekva | nächste(r/s) | Jap.: rai- |
rajgún | morgaŭ | morgen | Vask.: e-gun, Bur.: guun-c |
ekz.:
Újti teláwla hévaw Ítidźot. | Ujto kantas bone kiel Itino. |
Énsaj múa zívajko teésa témaw tépaw as sokáśaw. | En mia loĝejo estas tiel varme kiel kutime. |
Ìsi teláwla mas-mójaw múksi. | Ŝi kantas pli bele ol mi. |
Íti teláwla naj-mójaw kúleket. | Itino kantas plej bone el ĉiuj. |
Al la sekva ĉapitro
© René Philipp - Bilnjobíru Àdvodóstu, 26.10.2005