Kitakujo 

Jen la Kitakaj kazoj

El la eblecoj esprimi kazojn (afikso: sufikso - en la keĉua, ajmara; tjurkaj kaj finnougraj, metatezo - en araba, ablaŭto - en irlanda, akcentŝanĝo - en rusa, tonŝanĝo - en kelkaj afrikaj lingvoj, aŭ kombinoj - en slavaj kaj litova) la Kitaka elektis la afikson, nome sufikson kiel tipon de afikso.

1.  normalaj

Pliaj kazoj ekzistas en Joźik- kaj Tivad-najbaraj dialektoj, Joźik- kaj Tivuk-najbaraj dialektoj kaj en la Tivada, Joźika, Tivuka kaj Dęgutia lingvoj.

La nombro de la kazoj en la Dzitaka kaj Dzitak-najbaraj dialektoj kontraŭe estas tre malalta. Nur 7 kazoj restis en suda dialekto kaj 10 en meza kaj norda dialektoj de la Dzitaka. La Dźiga havas la plej malmultajn kazojn, nome 2.

a)  primaraj

num. nomo námi esp-o kitake etimo Mez. Mn. Pra.
1. nominativo nàmi-pádzi - - - J J J
2. genitivo becpádzi de -ni (<-na)(*) Man.: -ni J T4 N
3. posesivo hèmpo-pádzi de -de Ĉi.: -de, -di J J N
4. partitivo dèjlo-pádzi da -wak #1 (Mn.Kit./Dial./Soc.: -so) Keĉ.: waki #2 J T2 N
5. dativo giw-pádzi al -ge Kaz.: -ге [ge],
Kor.: -e(ge)
J T6 N
6. lativo gegàmi-pádzi al -ku #3 Pl./Slvk.: ku J T5 N
7. akuzativo kàjloso-pádzi -n -n Kaz.: -н [n],
Mn.Gr.: -ν [n],
Esp-o: -n
J J J
8. ablativo skèto-pádzi de, el -ket #4 Kaz.: кетү [ketiw] J N N
9. lokativo pjàsi-pádzi ĉe, en, sur,
-saj #5 Ĉi.: zai J J N
10. -pi Keĉ.: -pi J N9 N
11. komitativo skèjo-pádzi kun -ga Est.: -ga T12 N N
12. instrumentalo èlo-pádzi per -pe Kaz.: -пен [-pen] T11 N N
13. agentivo rugèro-pádzi de -t (Var.: -ot, -at) #6 Rus.: от [ot] N N N
14. postpozitivo pàsaso-pádzi - -l Het.: -l <Gen.>,
Etr.: -l <Gen. II>
N N N
15. translativo samcuj-pádzi ol -ksi Fin.: -ksi N N N
16. benefaktivo svèo-pádzi por -vad (Var.: -var,
-val; -vad¸)
Tlng.: -vaD N N N
17. kaŭzalo kàwsu-pádzi pro -rajku Keĉ.: -rayku N N N
18. esivo èso-pádzi kiel -dźot #7 Jap.: jōtai #8 N N N

RIM: (*) La formo -na estas malnova kaj ekzistas nur en la nord-orientaj dialektoj. Krome ekzistas interaj formoj je -nä, -ne kaj -nė. La mar-verde markitaj finaĵoj servas kiel distingiloj por lokaj pre- kaj postpozicioj.

Historie

b)  sekundaraj

RIM: Laŭ hungara modelo kaj parte finna modelo, sed pli regulaj. Pliaj tiaj kazoj estas sociolektaj.

pozicio dzájajko
(Var.: dzéjko.)
komuna etimo situo almovo demovo
Keĉ.: -pi Nen.: n'aa' Rus.: из [iz]
-dzájpo #1 -géjpo #1 -gámpo #1
eno éno -be-
(Mn.Kit./Dial.: -bel-) #2
Hung.: bél &
Angl.: belly
-bep (Var.: -bup,
-belp, -berp)
-ben (Var.: -bot,
-belt, -bert/-bern)
-bes (Var.: -bels,
-bers)
supero úpreo -pe- (Dial.: -pä-) #3 Est.: pea 'Kopf' -pep -pen (Var.: -pet, -pät/-pän) -pes
ĉeo béjo -ta- Geo.: -tan -tap -tan (Var.: -tat) -tas

La markita kazo similas la la Finna ablativo je -lta/-ltä.

2.  sociolektaj

En la Malnova Kitaka nur ekzistis unu el ili, nome la lokativo 3 je -jm.

a)  primaraj

num. nomo námi esp-o kitake etimo
1. lokativo pjàsi-pádzi ĉe, sur, en, … -jm (Var.: -jme, -mjë (dial.)) #1 Ger.: im
2. destinativo wìtu-pádzi direkte al -ruk Kark.: -ruk

b)  sekundaraj

pozicio dzájajko
(Var.: dzéjko) #1
komuna etimo situo almovo demovo
Keĉ.: -pi Nen.: n'aa' Rus.: из [iz]
-dzájpo #2 -géjpo #2 -gámpo #2
suro úpo -we- Jap.: ué-ni -wep -wen -wes
ĉirkaŭo sírkeo -bu- (Mn.Kit./Dial.:
-bum-)
Gt.: bi &
Ger.: um (#3)
-bup (Var.: -bump,
-bųp)
-bun (Var.: -bumt,
-bunt)
-bus (Var.: -bums,
-buns, -bųs)
subo zémo -ni- Rus.: низ [niz] -nip (Var.: -nisp, -nif) -nin (Var.: -nins) -nis
dekstro désno -ga- Vj.: gan 'Leber' (#4) -gap -gan -gas
maldekstro śújo -djo- Hung.: gyomor
'Magen' (#5)
-djop -djon -djos
antaŭo píreo -pir- (#6) Mn.Pr.: pirsdau,
Het.: piran
-pirp -pirn -pirs
malantaŭo anpíreo -hi- Ger.: hinter,
Gt.: hindar
-hip -hin -his

RIM: La supraj kazoj aperas sociolekte ankaŭ en la lingvoj tivada, joĵika, tivuka kaj dęgutia, sed ne en la dźiga kaj dzitaka. Krome ili mankas en la dzitak-najbaraj dialektoj. Ili nur sporade aperas en la "mezaj" dialektoj de la Kitaka. (Do evitu ilin tie!)

3.  Dialektaj kaj parenc-lingvaj kazoj

num. Kitake Esp-e Dialeke Esp-e Kitaka nomo Kie?
1. béri ekde -ber ekde àlku-pádzi Jóp-akti, Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti
(Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)
2. dóre laŭ -dor laŭ (loka) dòro-pádzi Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti
(Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti) 
3. na-gáma veni -gam ĝis gugàmo-pádzi Ráv-akti, Tójk-akti
(Jásk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti) 
4. túkuo fino -tuk ĝis (finfine) tùku-pádzi Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti
5. wújpi escepto -wujp krom wùjpi-pádzi Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti
6. kési mezo; centro -kes meze en kèsi-pádzi Svót-akti, Kvónt-akti
7. X X -kor dum, je vàkti-pádzi Búdi, Péśti (Ráv-akti)

La helverdaj formoj nur ekzistas en parencaj lingvoj.

Al la sekva ĉapitro
© René Philipp - Bilnjobíru Àdvodóstu, 26.10.2005

Nach oben
valides XHTML valides CSS phase5-logo tidy