Kazo

El Kitakujo

(Malsamoj inter versioj)
Iri al: navigado, serĉi
(→Dialektaj kaj parenc-lingvaj kazoj)
(→primaraj: mi aldonis ligojn kaj elmetis la etimojn)
Linio 13: Linio 13:
! esp-o
! esp-o
! kitake
! kitake
-
! etimo
 
! Mez.
! Mez.
! Mn.
! Mn.
Linio 23: Linio 22:
| -
| -
| -
| -
-
| -
 
| {{jes}} | J  
| {{jes}} | J  
| {{jes}} | J
| {{jes}} | J
Linio 32: Linio 30:
| becpádzi
| becpádzi
| de
| de
-
| -ni (<-na)(*)
+
| -[[ni]] (<-na)(*)
-
| Man.: -ni
+
| {{jes}} | J
| {{jes}} | J
| {{parte}} | T4
| {{parte}} | T4
Linio 42: Linio 39:
| hèmpo-pádzi
| hèmpo-pádzi
| de
| de
-
| -de
+
| -[[de]]
-
| Ĉi.: -de, -di
+
| {{jes}} | J
| {{jes}} | J
| {{jes}} | J
| {{jes}} | J
Linio 52: Linio 48:
| dèjlo-pádzi
| dèjlo-pádzi
| da
| da
-
| -wak #1 (Mn.Kit./Dial./Soc.: -so)
+
| -[[wak]] #1 (Mn.Kit./Dial./Soc.: -[[so (finaĵo)|so]]) #2
-
| Keĉ.: waki #2
+
| {{jes}} | J
| {{jes}} | J
| {{parte}} | T2
| {{parte}} | T2
Linio 62: Linio 57:
| giw-pádzi
| giw-pádzi
| al
| al
-
| -ge
+
| -[[ge]]
-
| Kaz.: -ге [ge], Kor.: -e(ge)
+
| {{jes}} | J
| {{jes}} | J
| {{parte}} | T6
| {{parte}} | T6
Linio 72: Linio 66:
| gegàmi-pádzi
| gegàmi-pádzi
| al
| al
-
| -ku #3
+
| {{verda}} | -[[ku]] #3
-
|  Pl./Slvk.: ku
+
| {{jes}} | J
| {{jes}} | J
| {{parte}} | T5
| {{parte}} | T5
Linio 82: Linio 75:
| kàjloso-pádzi
| kàjloso-pádzi
| -n
| -n
-
| -n
+
| -[[n]]
-
| Kaz.: -н [n], Mn.Gr.: -ν [n], Esp-o: -n
+
| {{jes}} | J
| {{jes}} | J
| {{jes}} | J
| {{jes}} | J
Linio 92: Linio 84:
| skèto-pádzi
| skèto-pádzi
| de, el
| de, el
-
| -ket #4
+
| {{verda}} | -[[ket]] #4
-
| Kaz.: кетү [ketiw]
+
| {{jes}} | J
| {{jes}} | J
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
Linio 102: Linio 93:
| rowspan="2" | pjàsi-pádzi
| rowspan="2" | pjàsi-pádzi
| rowspan="2" | ĉe, en, sur, …
| rowspan="2" | ĉe, en, sur, …
-
| -saj #5
+
| {{verda}} | -[[saj]] #5
-
| Ĉi.: zai
+
| {{jes}} | J
| {{jes}} | J
| {{jes}} | J
| {{jes}} | J
Linio 109: Linio 99:
|-  
|-  
| 10.
| 10.
-
| -pi
+
| -[[pi]]
-
| Keĉ.: -pi
+
| {{jes}} | J
| {{jes}} | J
| {{ne}} | N9
| {{ne}} | N9
Linio 119: Linio 108:
| skèjo-pádzi
| skèjo-pádzi
| kun
| kun
-
| -ga
+
| -[[ga]]
-
| Est.: -ga
+
| {{parte}} | T12
| {{parte}} | T12
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
Linio 129: Linio 117:
| èlo-pádzi
| èlo-pádzi
| per
| per
-
| -pe
+
| -[[pe]]
-
| Kaz.: -пен [-pen]
+
| {{parte}} | T11
| {{parte}} | T11
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
Linio 138: Linio 125:
| agentivo
| agentivo
| rugèro-pádzi
| rugèro-pádzi
-
| de
+
| de #6
-
| -t (Var.: -ot, -at) #6
+
| Rus.: от [ot]
| Rus.: от [ot]
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
Linio 149: Linio 135:
| pàsaso-pádzi
| pàsaso-pádzi
| -
| -
-
| -l
+
| -[[l]]
-
| Het.: -l <Gen.>, Etr.: -l <Gen. II>
+
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
Linio 159: Linio 144:
| samcuj-pádzi
| samcuj-pádzi
| ol
| ol
-
| -ksi
+
| -[[ksi]]
-
| Fin.: -ksi
+
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
Linio 169: Linio 153:
| svèo-pádzi
| svèo-pádzi
| por
| por
-
| -vad (Var.: -var, -val; -vad¸)
+
| -[[vad]] (Var.: -var, -val; -vad¸)
-
| Tlng.: -vaD
+
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
Linio 179: Linio 162:
| kàwsu-pádzi
| kàwsu-pádzi
| pro
| pro
-
| -rajku
+
| -[[rajku]]
-
| Keĉ.: -rayku
+
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
Linio 189: Linio 171:
| èso-pádzi
| èso-pádzi
| kiel
| kiel
-
| -dźot #7
+
| -[[dźot]] #7 #8
-
| Jap.: jōtai #8
+
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N
| {{ne}} | N

Kiel registrite je 21:57, 28. Mar 2006

El la eblecoj esprimi kazojn (afikso: sufikso - en la keĉua, ajmara; tjurkaj kaj finnougraj, metatezo - en araba, ablaŭto - en irlanda, akcentŝanĝo - en rusa, tonŝanĝo - en kelkaj afrikaj lingvoj, aŭ kombinoj - en slavaj kaj litova) la Kitaka elektis la afikson, nome sufikson kiel tipon de afikso.

Enhavo

normalaj

Pliaj kazoj ekzistas en Joźik- kaj Tivad-najbaraj dialektoj, Joźik- kaj Tivuk-najbaraj dialektoj kaj en la Tivada, Joźika, Tivuka kaj Dęgutia lingvoj.

La nombro de la kazoj en la Dzitaka kaj Dzitak-najbaraj dialektoj kontraŭe estas tre malalta. Nur 7 kazoj restis en suda dialekto kaj 10 en meza kaj norda dialektoj de la Dzitaka. La Dźiga havas la plej malmultajn kazojn, nome 2.

primaraj

num. nomo námi esp-o kitake Mez. Mn. Pra.
1. nominativo nàmi-pádzi - - Jes | J Jes | J Jes | J
2. genitivo becpádzi de -ni (<-na)(*) Jes | J Parte | T4 Ne | N
3. posesivo hèmpo-pádzi de -de Jes | J Jes | J Ne | N
4. partitivo dèjlo-pádzi da -wak #1 (Mn.Kit./Dial./Soc.: -so) #2 Jes | J Parte | T2 Ne | N
5. dativo giw-pádzi al -ge Jes | J Parte | T6 Ne | N
6. lativo gegàmi-pádzi al -ku #3 Jes | J Parte | T5 Ne | N
7. akuzativo kàjloso-pádzi -n -n Jes | J Jes | J Jes | J
8. ablativo skèto-pádzi de, el -ket #4 Jes | J Ne | N Ne | N
9. lokativo pjàsi-pádzi ĉe, en, sur, … -saj #5 Jes | J Jes | J Ne | N
10. -pi Jes | J Ne | N9 Ne | N
11. komitativo skèjo-pádzi kun -ga Parte | T12 Ne | N Ne | N
12. instrumentalo èlo-pádzi per -pe Parte | T11 Ne | N Ne | N
13. agentivo rugèro-pádzi de #6 Rus.: от [ot] Ne | N Ne | N Ne | N
14. postpozitivo pàsaso-pádzi - -l Ne | N Ne | N Ne | N
15. translativo samcuj-pádzi ol -ksi Ne | N Ne | N Ne | N
16. benefaktivo svèo-pádzi por -vad (Var.: -var, -val; -vad¸) Ne | N Ne | N Ne | N
17. kaŭzalo kàwsu-pádzi pro -rajku Ne | N Ne | N Ne | N
18. esivo èso-pádzi kiel -dźot #7 #8 Ne | N Ne | N Ne | N
RIM: (*) La formo -na estas malnova kaj ekzistas nur en la nord-orientaj dialektoj. Krome ekzistas interaj formoj je -nä, -ne kaj -nė. La mar-verde markitaj finaĵoj servas kiel distingiloj por lokaj pre- kaj postpozicioj.

Historie

  1. En la Mezepoka Kitaka nur estis 10 kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 2, 3, 4, 5+6, 7, 9, 10, 8, 11+12. La sekundaraj ankoraŭ estis sociolektaj.
  2. En la Malnova Kitaka nur ekzistis ses kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 3, 2+4, 7, 5+6 kaj 9. Ĉiuj aliaj ankoraŭ ne ekzistis.
  3. La Prakitaka eĉ nur havis du kazojn, kiel Esperanto.

sekundaraj

RIM: Laŭ hungara modelo kaj parte finna modelo, sed pli regulaj. Pliaj tiaj kazoj estas sociolektaj.
pozicio dzájajko 
(Var.: dzéjko.)
komuna situo almovo demovo
Keĉ.: -pi Nen.: n'aa' Rus.: из [iz]
-dzájpo #1 -géjpo #1 -gámpo #1
eno éno -be- (Mn.Kit./Dial.: -bel-) #2 -bep (Var.: -bup, -belp, -berp) -ben (Var.: -bot, -belt, -bert/-bern) -bes (Var.: -bels, -bers)
supero úpreo -pe- (Dial.: -pä-) #3 -pep -pen (Var.: -pet, -pät/-pän) -pes
ĉeo béjo -ta- -tap -tan (Var.: -tat) -tas

sociolektaj

En la Malnova Kitaka nur ekzistis unu el ili, nome la lokativo 3 je -jm.

primaraj

num. nomo námi esp-o kitake
1. lokativo pjàsi-pádzi ĉe, sur, en, … -jm (Var.: -jme, -mjë (dial.))
2. destinativo wìtu-pádzi direkte al -ruk

sekundaraj

pozicio dzájajko 
(Var.: dzéjko.)
komuna situo almovo demovo
Keĉ.: -pi Nen.: n'aa' Rus.: из [iz]
-dzájpo #1 -géjpo #1 -gámpo #1
suro úpo -we- -wep -wen -wes
ĉirkaŭo sírkeo -bu- (Mn.Kit./Dial.: -bum-) -bup (Var.: -bump, -bųp) -bun (Var.: -bumt, -bunt) -bus (Var.: -bums, -buns, -bųs)
subo zémo -ni- -nip (Var.: -nisp, -nif) -nin (Var.: -nins) -nis
dekstro désno -ga- -gap -gan -gas
maldekstro śújo -djo- -djop -djon -djos
antaŭo píreo -pir- (#6) -pirp -pirn -pirs
malantaŭo anpíreo -hi- -hip -hin -his
RIM: La supraj kazoj aperas sociolekte ankaŭ en la lingvoj tivada, joĵika, tivuka kaj dęgutia, sed ne en la dźiga kaj dzitaka. Krome ili mankas en la dzitak-najbaraj dialektoj. Ili nur sporade aperas en la "mezaj" dialektoj de la Kitaka. (Do evitu ilin tie!)

Dialektaj kaj parenc-lingvaj kazoj

num. Kitake Esp-e Dialekte Esp-e Kitaka nomo Kie?
1. béri ekde -ber ekde àlku-pádzi Jóp-akti, Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti

(Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)
2. dóre laŭ -dor laŭ (loka) dòro-pádzi Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti

(Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)
3. na-gáma veni -gam ĝis gugàmo-pádzi Ráv-akti, Tójk-akti

(Jásk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)
4. túkuo fino -tuk ĝis (finfine) tùku-pádzi Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti
5. wújpi escepto -wujp krom wùjpi-pádzi Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti
6. kési mezo; centro -kes meze en kèsi-pádzi Svót-akti, Kvónt-akti
7. X X -kor dum, je vàkti-pádzi Búdi, Péśti (Ráv-akti)
Elŝutita el "http://kitakujo.de/w/index.php?title=Kazo"
Personaj iloj