Prepozicioj kt

El Kitakujo

(Malsamoj inter versioj)
Iri al: navigado, serĉi
(→Tempaj / váktari)
E (6 versioj: Enhavaj paĝoj)
 
(4 mezaj versioj ne montrata.)
Linio 44: Linio 44:
| Li staras malantaŭ muro.  
| Li staras malantaŭ muro.  
|-
|-
-
| 6. ántar' (*)
+
| 6.  
 +
| ántar' (*)
(Var. ántre')
(Var. ántre')
| inter
| inter
| Ind.: antara, antar-
| Ind.: antara, antar-
| Lo tezíva ántarsaj hewrúnuri.
| Lo tezíva ántarsaj hewrúnuri.
-
| Émi tekójva émon ántarku ísko.
+
Émi tekójva émon ántarku ísko.
Paj tetáka túldin ántarket túliri.
Paj tetáka túldin ántarket túliri.
| Ili loĝas inter amikoj.
| Ili loĝas inter amikoj.
Linio 133: Linio 134:
| ku
| ku
| al
| al
-
| Pl./Slvk.: ku    
+
| Pl./Slvk.: ku  
 +
| Íti lapláva ku Gwóru.
 +
| Itino naĝis al Gvoruo. 
|-
|-
| 17.
| 17.
Linio 268: Linio 271:
{{Rimarko|
{{Rimarko|
teksto=RIM: (*) Ili estas diferencigataj per: -saj (loko), -ku (al-movo) kaj -ket (de-movo).}}
teksto=RIM: (*) Ili estas diferencigataj per: -saj (loko), -ku (al-movo) kaj -ket (de-movo).}}
 +
== Tempaj / váktari ==
== Tempaj / váktari ==
{| {{Prettytable}}
{| {{Prettytable}}
Linio 319: Linio 323:
| Post kvarjara malsano ŝi mortis.  
| Post kvarjara malsano ŝi mortis.  
|}
|}
 +
== Aliaj / kítari ==
 +
{| {{Prettytable}}
 +
| 1.
 +
| álse
 +
| krom
 +
| Lat.: alius
 +
| Álse śi-témo gotáka áte témon.
 +
| Krom ĉi tio prenu ankaŭ tion.
 +
|-
 +
| 2.
 +
| dac
 +
| malgraŭ
 +
| Hung.: dac 'Trotz'
 +
| dac témo
 +
| malgraŭ tio
 +
|-
 +
| 3.
 +
| do
 +
| ĝis
 +
| Ukr.: до [do], Pl.: do
 +
| Do piŋ rúnuri lagáma múku.
 +
| Ĝis kvin viroj venis al mi.
 +
|-
 +
| 4.
 +
| iloke
 +
| anstataŭ
 +
| Sve.: i "en" + Lat.: locus [lokus]
 +
| Ilóke témo godája ískon kítan!
 +
| Anstataŭ tio donu ion alian!
 +
|-
 +
| 5.
 +
| ísre
 +
(Var. ísar)
 +
| krom
 +
| Rus.: из [iz]+ Ger.: außer [auser]
 +
| Ísre máso mu vojkáwpa pómsin.
 +
| Krom viando mi aĉetos tomaton.
 +
|-
 +
| 6.
 +
| ísot #1
 +
| el
 +
| Rus.: из [iz] + от [ot]
 +
| Ísot kvo teísna súvo?
 +
| El kio konsistas akvo?
 +
|-
 +
| 7.
 +
| jup
 +
| po
 +
| Keĉ.: yupay [jupaj]
 +
| Jup kum áblori lo lamáka.
 +
| Po tri pomoj ili manĝis.
 +
|-
 +
| 8.
 +
| koas
 +
| pro
 +
| Angl.: cause [ko:z]
 +
| Ému teésa gjúpa koas nem-úkćo.
 +
| Li estas stulta pro nelerno.
 +
|-
 +
| 9.
 +
| loŋ
 +
| laŭ
 +
| Angl.: long, TokP.: long
 +
| Paj tegérsa loŋ solságo.
 +
| Li laboras laŭ ordono.
 +
|-
 +
| 10.
 +
| mêa (=-ga)
 +
| kun
 +
| Gr.: με, μ´ [me/m´], Alb.: me, Ar.: ma´a, Nub.: ma
 +
| Mu temáka súpon mêa múa áhhu.
 +
| Mi manĝas supon kun mia frato.
 +
|-
 +
| 11.
 +
| ómpe
 +
| pri
 +
| Km.: å.mpii
 +
| Lo latóka ómpe Újtu.
 +
| Ili parolis pri Ujto.
 +
|-
 +
| 12.
 +
| pa
 +
| sen
 +
| Alb.: pa
 +
| Ému lavéenléga pa mákaso.
 +
| Li enlitiĝis sen manĝaĵo.
 +
|-
 +
| 13.
 +
| su (=-ga)
 +
| kun
 +
| Lit. su
 +
| Ému lasvápa su ísi.
 +
| Li dormis kun ŝi.
 +
|-
 +
| 14.
 +
| sve
 +
| por
 +
| Ger.: Zweck [cvek]
 +
| Témo teésa sve tu.
 +
| Tio estas por vi.
 +
|-
 +
| 15.
 +
| {{malnova}} | taw #2
 +
|  de, da
 +
| Pld.: tau
 +
| lit taw málko
 +
| iom da lakto
 +
|-
 +
| 16.
 +
| {{malnova}} | tems
 +
| pri
 +
| Ger.: Thema
 +
| Ému tegvára tems istúsu.
 +
| Li babilas pri sensencaĵo.
 +
|}
 +
{{Komento-2|
 +
teksto1=#1: Nur se temas pri konsisto.|
 +
teksto2=#2: Ĝi esprimas apartenon.}}
 +
 +
Pliaj prepozicioj ekzistas en la dialektoj kaj najbaraj lingvoj.
 +
 +
[[Kategorio:Vortospeco]]

Nuna versio ekde 16:53, 24. Jan 2010

Ili ĉiam postulas post si la nominativon. Necesa distingo okazu ĉe la prepozicio mem.

Lokaj / pjásari

Laŭ hungara modelo okazas ĉe kelkaj vortoj tri-forma skemo laŭ aldirekto, loko kaj dedirekto. Kelkaj dialektoj plilarĝigas la skemon al kvar formoj laŭ Neneca resp. Eneca modelo de postpozicioj.

1. ajs' (*) malantaŭ Ltv.: aiz Máksu teístua ájssaj Úti. Makso sidas malantaŭ Utino.
2. alt' (*) sub Turk.: alt; Fin.: alta, Est.: alt

(Par. Hung.: alatt, Fin.: alla, alle, Est.: all)

 Tálpori tezíva áltsaj zémi.

Êluko telópa áltku lápo-dáko. Émi tegáma áltket túli.

 Talpoj loĝas sub la tero.

Besto kuras sub foliaron. Ŝi venas de sub seĝo.
3. an(a)mése inter Gr.: anámesa Anámesa ek púmuri teístua mója íśi. Inter du arboj sidas bela virino.
4. ánde trans Alb.: andej Ému tepláva ánde réko. Li naĝas trans rivero.
5. anpíre' (*) malantaŭ v-u ĉe píre' Ému testéja anpíresaj pérki. Li staras malantaŭ muro.
6. ántar' (*)

(Var. ántre')

 inter Ind.: antara, antar- Lo tezíva ántarsaj hewrúnuri.

Émi tekójva émon ántarku ísko. Paj tetáka túldin ántarket túliri.

 Ili loĝas inter amikoj.

Ŝi metas ĝin inter ion. Li prenas tablon de inter seĝoj.
7. apa de (loke) Sans.: ápa, Mes.: apa Guoku lagáma ápa Múskvi. Guokuo venis de Muskvio.
8. bej' (*) ĉe Ger.: bei [baj] (k-u Aktk.: b´ey 'LOC') Mu testéja béjsaj hewrúnu.

Émo tegáma béjku házu. Vo telópa béjket púmu.

 Mi staras ĉe amiko.

Ĝi venas al domo. Ni kuras de ĉe arbo.
9. der tra Pld.: dörch Mu tegéja der dvári. Mi iras tra pordo.
10. do ĝis Ukr.: do, Pl.: do Lo teáka do Dvíki. Ili veturas ĝis Dviko.
11. duj al Ĉi.: dui Ísu tegeja duj hewrúno. Li iras al amiko.
12. en' (*) en = Ému tezíva énsaj Berlíni.

Máji telópa énku házu. Émi tegáma énket saodu.

 Li loĝas en Berlino.

Majino kuras en domon. Ŝi venas de en ĝardeno. (=el).
13. gu al; ĝis Irl.: gu (gus) nagugéja aliri
14. ílge laŭ Lit.: ilgai Gogéja ílge téme derógu! Iru laŭ tiu vojo!
15. is' (*) el; ekster Rus.: из [iz]; Lit.: iš Paolu tezíva íssaj Berlíni.

Émo telénta ísku házu. Íri tegáma ísket gerádi.

 Paŭlo loĝas ekster Berlino.

Ĝi flugas el domo. Irino venas de ekster urbo.
16. ku al Pl./Slvk.: ku Íti lapláva ku Gwóru. Itino naĝis al Gvoruo.
17. mése meze de Alb.: mes <+Abl.> Mése tóvu tepláva mója néjti. Meze de lago naĝas bela knabino.
18. nábi apud Pld.: na bi Ému tezíva nábi stácju. Li loĝas apud stacio.
19. ohi preter Fin.: ohi Paolu lagéja ohi mújdajko. Paŭlo iris preter vendejo.
20. ólke ĉirkaŭ Vab.: olka Ŋópu sjelénta ólke árdi. Ngópuo flugos ĉirkaŭ la mondo.
21. on' (*) sur Angl.: on Lísi tezíva ónsaj pélto. Lisino loĝas sur kampo.
22. ot de Rus.: от [ot] Ému tegáma ot Berlíni. Li venas de Berlino.
23. pérne trans Gr.: περαν [peran] Pérne réko tedzája káwri. Trans rivero troviĝas bovoj.
24. píre' (*) antaŭ Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran Vo teístua píresaj házu.

Lo tegáma píreku házu. Émi tegéja píreket saodu.

 Ni sidas antaŭ domo.

Ili venas antaŭ domon. Ŝi iras de antaŭ ĝardeno.
25. pret' (*) kontraŭ Ltv.: pret Ému teístua prétsaj émi.

Jóhu tedánja prétku stíni.

 Li sidas kontraŭ ŝi.

Joho batas kontraŭ muron.
26. pśi ĉe Pl.: przy Pśi naj ŋuj nem tegéra témaw. Ĉe ni oni ne faras tiel.
27. sírke ĉirkaŭ Lat.: circa Bámbori telópa sírke púmu. Infanoj kuras ĉirkaŭ arbo.
28. úke tra Keĉ.: uku 'Loch' + Fin.: läpi úke stíni tra muro
29. up' (*) sur Pld.: up, (op) Bámbo teístua úpsaj légo.

Ému tepúira úpku púmu. Ísko tepáda úpket túli.

 Infano sidas sur lito.

Li grimpas sur arbon. Io falas de sur seĝo.
30. úpre' (*)

(Var.: úpar.)

 super Sans./Pli.: upari,

Bng.: upore (Ger.: über, Lat.: super, Gr.: υπερ [iper < hüper])

 Léntmaśíno telénta úpresaj gerádi.

Émo telénta úpreku házuri. Áplo tepáda úpreket saodu.

 Flugmaŝino flugas super urbo.

Ĝi flugas super domojn. Pomo falas de super ĝardeno.
31. watu

(Var.: wat.)

 de (loke) Bim.: watu 'von … her' Mári lagáma watu pélto. Marino venis de kampo.
32. zem'(*) sub Ltv.: zem Zémsaj búmi tezíva krétori. Sub la tero vivas talpoj.
RIM: (*) Ili estas diferencigataj per: -saj (loko), -ku (al-movo) kaj -ket (de-movo).

Tempaj / váktari

1. bérti dum Som.: ber "tempo" + dif.k.: -t- Ému lamáka bérti ojn óri. Li manĝis dum unu horo.
2. éni en v-u supre; Éni ic díno ému laéta kek áplorin. En unu tago li manĝis kvar pomojn.
3. ótai ekde Hung.: ota Ótai ek gódiri mu tezíva témilan. Ekde du jaroj mi loĝas ĉi tie.
4. pírei antaŭ v-u supre Pírei ic díno émi lagáma. Antaŭ unu tago ŝi venis.
5. sírkei ĉirkaŭ v-u supre Lo lákomáka sírkei ójnenśe óri. Ili ekmanĝis ĉirkaŭ unua horo.
6. svéi por Ger.: Zweck [cvek] Svéi kek minútiri ému tetáka pílton. Por kvar minutoj li prenas pilkon.
7. pási post Alb.: pas, Per.: paß Pási kekgóda ansáweśo émi lamóra. Post kvarjara malsano ŝi mortis.

Aliaj / kítari

1. álse krom Lat.: alius Álse śi-témo gotáka áte témon. Krom ĉi tio prenu ankaŭ tion.
2. dac malgraŭ Hung.: dac 'Trotz' dac témo malgraŭ tio
3. do ĝis Ukr.: до [do], Pl.: do Do piŋ rúnuri lagáma múku. Ĝis kvin viroj venis al mi.
4. iloke anstataŭ Sve.: i "en" + Lat.: locus [lokus] Ilóke témo godája ískon kítan! Anstataŭ tio donu ion alian!
5. ísre

(Var. ísar)

 krom Rus.: из [iz]+ Ger.: außer [auser] Ísre máso mu vojkáwpa pómsin. Krom viando mi aĉetos tomaton.
6. ísot #1 el Rus.: из [iz] + от [ot] Ísot kvo teísna súvo? El kio konsistas akvo?
7. jup po Keĉ.: yupay [jupaj] Jup kum áblori lo lamáka. Po tri pomoj ili manĝis.
8. koas pro Angl.: cause [ko:z] Ému teésa gjúpa koas nem-úkćo. Li estas stulta pro nelerno.
9. loŋ laŭ Angl.: long, TokP.: long Paj tegérsa loŋ solságo. Li laboras laŭ ordono.
10. mêa (=-ga) kun Gr.: με, μ´ [me/m´], Alb.: me, Ar.: ma´a, Nub.: ma Mu temáka súpon mêa múa áhhu. Mi manĝas supon kun mia frato.
11. ómpe pri Km.: å.mpii Lo latóka ómpe Újtu. Ili parolis pri Ujto.
12. pa sen Alb.: pa Ému lavéenléga pa mákaso. Li enlitiĝis sen manĝaĵo.
13. su (=-ga) kun Lit. su Ému lasvápa su ísi. Li dormis kun ŝi.
14. sve por Ger.: Zweck [cvek] Témo teésa sve tu. Tio estas por vi.
15. taw #2 de, da Pld.: tau lit taw málko iom da lakto
16. tems pri Ger.: Thema Ému tegvára tems istúsu. Li babilas pri sensencaĵo.
  • #1: Nur se temas pri konsisto.
  • #2: Ĝi esprimas apartenon.

Pliaj prepozicioj ekzistas en la dialektoj kaj najbaraj lingvoj.

Elŝutita el "http://kitakujo.de/w/index.php?title=Prepozicioj_kt"
Personaj iloj