Kazo

El Kitakujo

(Malsamoj inter versioj)
Iri al: navigado, serĉi
E (→Aliaj vikioj: korekto)
E (→primaraj: korekto)
Linio 22: Linio 22:
| -
| -
| -
| -
-
| {{jes}} | J  
+
| {{jes2}} | J  
-
| {{jes}} | J
+
| {{jes2}} | J
-
| {{jes}} | J  
+
| {{jes2}} | J  
|-
|-
| 2.
| 2.
Linio 31: Linio 31:
| de
| de
| -[[ni]] (<-na)(*)
| -[[ni]] (<-na)(*)
-
| {{jes}} | J
+
| {{jes2}} | J
| {{parte}} | T4
| {{parte}} | T4
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
|-  
|-  
| 3.
| 3.
Linio 40: Linio 40:
| de
| de
| -[[de]]
| -[[de]]
-
| {{jes}} | J
+
| {{jes2}} | J
-
| {{jes}} | J
+
| {{jes2}} | J
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
|-  
|-  
| 4.
| 4.
Linio 49: Linio 49:
| da
| da
| -[[wak]] #1 (Mn.Kit./Dial./Soc.: -[[so (finaĵo)|so]])  
| -[[wak]] #1 (Mn.Kit./Dial./Soc.: -[[so (finaĵo)|so]])  
-
| {{jes}} | J
+
| {{jes2}} | J
| {{parte}} | T2
| {{parte}} | T2
-
| {{ne}} | N  
+
| {{ne2}} | N  
|-
|-
| 5.
| 5.
Linio 58: Linio 58:
| al
| al
| -[[ge]]
| -[[ge]]
-
| {{jes}} | J
+
| {{jes2}} | J
| {{parte}} | T6
| {{parte}} | T6
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
|-  
|-  
| 6.
| 6.
Linio 67: Linio 67:
| al
| al
| {{verda}} | -[[ku]] #2
| {{verda}} | -[[ku]] #2
-
| {{jes}} | J
+
| {{jes2}} | J
| {{parte}} | T5
| {{parte}} | T5
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
|-  
|-  
| 7.
| 7.
Linio 76: Linio 76:
| -n
| -n
| -[[n]]
| -[[n]]
-
| {{jes}} | J
+
| {{jes2}} | J
-
| {{jes}} | J
+
| {{jes2}} | J
-
| {{jes}} | J
+
| {{jes2}} | J
|-
|-
| 8.
| 8.
Linio 85: Linio 85:
| de, el
| de, el
| {{verda}} | -[[ket]] #3
| {{verda}} | -[[ket]] #3
-
| {{jes}} | J
+
| {{jes2}} | J
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
|-  
|-  
| 9.
| 9.
Linio 94: Linio 94:
| rowspan="2" | ĉe, en, sur, …
| rowspan="2" | ĉe, en, sur, …
| {{verda}} | -[[saj]] #4
| {{verda}} | -[[saj]] #4
-
| {{jes}} | J
+
| {{jes2}} | J
-
| {{jes}} | J
+
| {{jes2}} | J
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
|-  
|-  
| 10.
| 10.
| -[[pi]]
| -[[pi]]
-
| {{jes}} | J
+
| {{jes2}} | J
-
| {{ne}} | N9
+
| {{ne2}} | N9
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
|-  
|-  
| 11.
| 11.
Linio 110: Linio 110:
| -[[ga]]
| -[[ga]]
| {{parte}} | T12
| {{parte}} | T12
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
|-  
|-  
| 12.
| 12.
Linio 119: Linio 119:
| -[[pe]]
| -[[pe]]
| {{parte}} | T11
| {{parte}} | T11
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
|-  
|-  
| 13.
| 13.
Linio 127: Linio 127:
| de  
| de  
| -[[t]] #5
| -[[t]] #5
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
|-  
|-  
| 14.
| 14.
Linio 136: Linio 136:
| -
| -
| -[[l]]
| -[[l]]
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
|-  
|-  
| 15.
| 15.
Linio 145: Linio 145:
| ol
| ol
| -[[ksi]]
| -[[ksi]]
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
|-  
|-  
| 16.
| 16.
Linio 154: Linio 154:
| por
| por
| -[[vad]] (Var.: -var, -val; -vad¸)
| -[[vad]] (Var.: -var, -val; -vad¸)
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
|-  
|-  
| 17.
| 17.
Linio 163: Linio 163:
| pro
| pro
| -[[rajku]]
| -[[rajku]]
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
|-  
|-  
| 18.
| 18.
Linio 172: Linio 172:
| kiel
| kiel
| -[[dźot]] #6  
| -[[dźot]] #6  
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
-
| {{ne}} | N
+
| {{ne2}} | N
|}
|}
{{Komento-6|
{{Komento-6|

Kiel registrite je 21:06, 1. Feb 2011

El la eblecoj esprimi kazojn (afikso: sufikso - en la keĉua, ajmara; tjurkaj kaj finnougraj, metatezo - en araba, ablaŭto - en irlanda, akcentŝanĝo - en rusa, tonŝanĝo - en kelkaj afrikaj lingvoj, aŭ kombinoj - en slavaj kaj litova) la Kitaka elektis la afikson, nome sufikson kiel tipon de afikso.

Enhavo

normalaj

Pliaj kazoj ekzistas en Joźik- kaj Tivad-najbaraj dialektoj, Joźik- kaj Tivuk-najbaraj dialektoj kaj en la Tivada, Joźika, Tivuka kaj Dęgutia lingvoj.

La nombro de la kazoj en la Dzitaka kaj Dzitak-najbaraj dialektoj kontraŭe estas tre malalta. Nur 7 kazoj restis en suda dialekto kaj 10 en meza kaj norda dialektoj de la Dzitaka. La Dźiga havas la plej malmultajn kazojn, nome 2.

primaraj

num. nomo námi esp-o kitake Mez. Mn. Pra.
1. nominativo nàmi-pádzi - - J J J
2. genitivo becpádzi de -ni (<-na)(*) J Parte | T4 N
3. posesivo hèmpo-pádzi de -de J J N
4. partitivo dèjlo-pádzi da -wak #1 (Mn.Kit./Dial./Soc.: -so) J Parte | T2 N
5. dativo giw-pádzi al -ge J Parte | T6 N
6. lativo gegàmi-pádzi al -ku #2 J Parte | T5 N
7. akuzativo kàjloso-pádzi -n -n J J J
8. ablativo skèto-pádzi de, el -ket #3 J N N
9. lokativo pjàsi-pádzi ĉe, en, sur, … -saj #4 J J N
10. -pi J N9 N
11. komitativo skèjo-pádzi kun -ga Parte | T12 N N
12. instrumentalo èlo-pádzi per -pe Parte | T11 N N
13. agentivo rugèro-pádzi de -t #5 N N N
14. postpozitivo pàsaso-pádzi - -l N N N
15. translativo samcuj-pádzi ol -ksi N N N
16. benefaktivo svèo-pádzi por -vad (Var.: -var, -val; -vad¸) N N N
17. kaŭzalo kàwsu-pádzi pro -rajku N N N
18. esivo èso-pádzi kiel -dźot #6 N N N
  • #1: Ĝi ĝemelas kun wákjari "kelkaj"
  • #2:Ĝi etimologie identas kaj funkcie parte similas al la samsona prepozicio. Ĝi ankaŭ subtenatas de la Hindia postpozicio ko, ekz.: Ram ko "al Ramo" Krome la Bengala kazosufikso -ke subtenas ĝin, kvankam la funkcio estas dativa, ekz. kôla-ke "al banano"
  • #3: Ĝi ĝemelas kun na-skéta "foriri" kaj Mn.Kit.: -kéta. Regione estas -kel, el Kazaĥa: keliv "veni" Ĝi funkcie similas al Turka ablativo je -dan/-den.
  • #4: Ĝi ĝemelas kun na-dzája "troviĝi"
  • #5: Ĝi ĝemelas kun ot "de".
  • #6: Ĝi ĝemelas kun dźóti "stato; eco"


RIM: (*) La formo -na estas malnova kaj ekzistas nur en la nord-orientaj dialektoj. Krome ekzistas interaj formoj je -nä, -ne kaj -nė. La mar-verde markitaj finaĵoj servas kiel distingiloj por lokaj pre- kaj postpozicioj.

Historie

  1. En la Mezepoka Kitaka nur estis 10 kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 2, 3, 4, 5+6, 7, 9, 10, 8, 11+12. La sekundaraj ankoraŭ estis sociolektaj.
  2. En la Malnova Kitaka nur ekzistis ses kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 3, 2+4, 7, 5+6 kaj 9. Ĉiuj aliaj ankoraŭ ne ekzistis.
  3. La Prakitaka eĉ nur havis du kazojn, kiel Esperanto.

sekundaraj

RIM: Laŭ buruŝaska, hungara modeloj kaj parte finna modelo, sed pli regulaj. Pliaj tiaj kazoj estas sociolektaj.
pozicio dzájajko1 komuna situo almovo demovo
Keĉ.: -pi Nen.: n'aa' Rus.: из [iz]
-dzájpo #1 -géjpo #1 -gámpo #1
eno éno -be-2 #2 -bep3 -ben4 -bes5
supero úpreo -pe-6 #3 -pep -pen7 -pes
ĉeo béjo -ta- #4 -tap -tan8 -tas #5
  • 1Variaĵo: dzéjko.
  • 2Malnova Kitaka/Dialekto: -bel-.
  • 3Variaĵoj: -bup, -belp, -berp.
  • 4Variaĵoj: -bot, -belt, -bert/-bern.
  • 5Variaĵoj: -bels, -bers.
  • 6Dialekto: -pä-.
  • 7Variaĵoj: -pet, -pät/-pän.
  • 8Variaĵo: -tat.
  • #1: Jen la malantaŭa parto de la nomo por ĉi tiu kazo.
  • #2: Modelas la Hungara (-ben/-ban, -be/-ba, -ből/-ból el bél) kaj Buruŝaska (-ul-e (-ul-o), -ul-ar (-ar-ul-o), -ul-um)
  • #3: Modelas Finna (päällä, päälle, päältä), Estona (peal, peale, pealt), Hungara (fölött, fölé, felől) kaj Vepsa (-pää(i) [alativo]) lingvoj.
  • #4: Modelas Buruŝaska en Hunza-dialekto (-al-e, -al-ar, -al-um)
  • #5: Ĉi tiu kazo similas al la Finna ablativo je -lta/-ltä.

sociolektaj

En la Malnova Kitaka nur ekzistis unu el ili, nome la lokativo 3 je -jm.

primaraj

num. nomo námi esp-o kitake
1. lokativo pjàsi-pádzi ĉe, sur, en, … -jm (Var.: -jme, -mjë (dial.)) #1
2. destinativo wìtu-pádzi direkte al -ruk
  • #1: Atentu ke ĝi kaŭzas malregulaĵon ĉe substantivoj je "-i". -i > -e, ekz.: nóni > nónejm.

sekundaraj

pozicio dzájajko1 komuna situo almovo demovo
Keĉ.: -pi Nen.: n'aa' Rus.: из [iz]
-dzájpo #1 -géjpo #1 -gámpo #1
suro úpo -we- #2 -wep -wen -wes
ĉirkaŭo sírkeo -bu-2 -bup3 -bun4 -bus5
subo zémo -ni- -nip6 -nin7 -nis
dekstro désno -ga- -gap -gan -gas
maldekstro śújo -djo- -djop -djon -djos
antaŭo píreo -pir- (#3) -pirp -pirn -pirs
malantaŭo anpíreo -hi- -hip -hin -his
  • 1Variaĵo: dzéjko.
  • 2Malnova Kitaka/Dialekto: -bum-.
  • 3Variaĵoj: -bump, -bųp.
  • 4Variaĵoj: -bumt, -bunt.
  • 5Variaĵoj: -bums, -buns, -bųs.
  • 6Variaĵoj: -nisp, -nif.
  • 7Variaĵo: -nins.
  • #1: Jen la malantaŭa parto de la nomo por ĉi tiu kazo.
  • #2: Ĝi modelas laŭ Buruŝaska (-aṭ-e, -aṭ-ar, -aṭ-um).
  • #3: Ĉi tiuj finaĵoj ĝemelas kun pìre(-saj/-ku/-ket) kaj pírevo(-saj/-ku/-ket).


RIM: La supraj kazoj aperas sociolekte ankaŭ en la lingvoj tivada, joĵika, tivuka kaj dęgutia, sed ne en la dźiga kaj dzitaka. Krome ili mankas en la dzitak-najbaraj dialektoj. Ili nur sporade aperas en la "mezaj" dialektoj de la Kitaka. (Do evitu ilin tie!)

Dialektaj kaj parenc-lingvaj kazoj

num. Kitake Esp-e Dialekte Esp-e Kitaka nomo Kie?
1. béri ekde -ber ekde àlku-pádzi Jóp-akti, Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti

(Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)
2. dóre laŭ -dor laŭ (loka) dòro-pádzi Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti

(Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)
3. na-gáma veni -gam ĝis gugàmo-pádzi Ráv-akti, Tójk-akti

(Jásk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)
4. túkuo fino -tuk ĝis (finfine) tùku-pádzi Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti
5. wújpi escepto -wujp krom wùjpi-pádzi Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti
6. kési mezo; centro -kes meze en kèsi-pádzi Svót-akti, Kvónt-akti
7. X X -kor dum, je vàkti-pádzi Búdi, Péśti (Ráv-akti)

Aliaj vikioj

Elŝutita el "http://kitakujo.de/w/index.php?title=Kazo"
Personaj iloj