Adjektivo

El Kitakujo

(Malsamoj inter versioj)
Iri al: navigado, serĉi
(→La malkomparacio / Tla anlígemèni)
E (interwiki)
 
(21 mezaj versioj ne montrata.)
Linio 1: Linio 1:
-
Ĝia tipa finaĵo estas -a krom ke ekzistas iu afikso verbiga, ĉar ankaŭ verboj finiĝas je -a. Genroj kiel ĉe substantivoj kaj parte pronomoj ne estas distingataj. La deklinacio de la adjektivo havas la samajn kazajn kaj nombrajn finaĵojn kiel la substantivo.
+
Ĝia tipa finaĵo estas -a krom ke ekzistas iu afikso verbiga, ĉar ankaŭ [[verbo]]j finiĝas je -a. Genroj kiel ĉe [[substantivo]]j kaj parte [[pronomo]]j ne estas distingataj. La deklinacio de la adjektivo havas la samajn [[kazo|kazajn]] kaj [[Numeraj signoj|nombrajn]] finaĵojn kiel la substantivo.
== La komparacio / Tla lígemèni ==
== La komparacio / Tla lígemèni ==
-
{| border="1"
+
{| class="prettytable"
| rowspan="2" | komparativo:
| rowspan="2" | komparativo:
| mas-  #1
| mas-  #1
Linio 7: Linio 7:
| His.: más  
| His.: más  
|-
|-
-
| vec-
+
| {{regiona}} | vec-
| Ma.Sor.: wěc(ej)  
| Ma.Sor.: wěc(ej)  
|-
|-
Linio 15: Linio 15:
| Pl./A.Sor./Slvk./Mak./Blg.: naj-  
| Pl./A.Sor./Slvk./Mak./Blg.: naj-  
|}
|}
-
<ul class="aldono">
+
{{Komento
-
<li>#1: K-u ankaŭ la luksemburgan dialekton de la germana: méi, en: méi laang, laŭ franca: plu long [Die deutsche Sprache, paĝo 15]</li>
+
|teksto1=#1: K-u ankaŭ la luksemburgan dialekton de la germana: méi, en: méi laang, laŭ franca: plu long [Die deutsche Sprache, paĝo 15]
-
</ul>
+
}}
 +
 
== La malkomparacio / Tla anlígemèni ==
== La malkomparacio / Tla anlígemèni ==
-
{| border="1"
+
{| class="prettytable"
| rowspan="3" | malkomparativo:
| rowspan="3" | malkomparativo:
| an-mas-
| an-mas-
Linio 25: Linio 26:
| Kor.: an-, Gr./Sans.: a(n)- + His.: más  
| Kor.: an-, Gr./Sans.: a(n)- + His.: más  
|-
|-
-
| an-vec-
+
| {{regiona}} |  an-vec-
| v-u supre  
| v-u supre  
|-
|-
Linio 39: Linio 40:
| Vab.: sikilisa  
| Vab.: sikilisa  
|}
|}
 +
== Vortetoj uzataj en komparoj / Sónimori biwéptari énsaj lígemèniri ==
== Vortetoj uzataj en komparoj / Sónimori biwéptari énsaj lígemèniri ==
-
{| border="1"
+
{| class="prettytable"
| Esperante
| Esperante
| Kitake (se deklinacieblas)
| Kitake (se deklinacieblas)
Linio 48: Linio 50:
| -ksi
| -ksi
| lik  
| lik  
 +
|-
| el
| el
| -ket
| -ket
Linio 53: Linio 56:
|-
|-
| X-a kiel y
| X-a kiel y
-
| X-a y-dźot X-a as y  
+
| X-a y-dźot
 +
| X-a as y  
|-
|-
| tiel X-a kiel y
| tiel X-a kiel y
Linio 59: Linio 63:
| témaw X-a as y, témaw X-a sem y  
| témaw X-a as y, témaw X-a sem y  
|}
|}
-
<ul class="aldono">
+
{{Komento
-
<li>#1: Tio estas la sola ebleco en Dzitak-najbaraj dialektoj, la Dzitaka kaj la Dźiga.</li>
+
|teksto1=#1: Tio estas la sola ebleco en Dzitak-najbaraj dialektoj, la Dzitaka kaj la Dźiga.|
-
<li>#2: Dialekte nur is.</li>
+
teksto2=#2: Dialekte nur is.
-
</ul>
+
}}
 +
 
== Specifaj afiksoj / rúsomari gubánduri ==
== Specifaj afiksoj / rúsomari gubánduri ==
 +
{| class="prettytable"
 +
| Afikso
 +
| Senco
 +
| Etimo
 +
| Ekzemplo
 +
| Senco
 +
|-
 +
| -ems- #1
 +
| -simila
 +
| Turk.: (i)msi
 +
| gjúpemsa
 +
| stulteca
 +
|-
 +
| ki-
 +
| -lingva
 +
| Sva.: ki-
 +
| kizermana
 +
| germanlingva
 +
|-
 +
| -isva
 +
| -eta #2
 +
| Lit.: -svas
 +
| gelisva
 +
| flaveta
 +
|-
 +
| -ojta
 +
| -eca
 +
| Sor.: -ojty
 +
| jégojta
 +
| glacieca
 +
|-
 +
| pa-
 +
| rowspan="2" | sen ...
 +
| Alb.: pa
 +
| pa-ájba
 +
| senhonta
 +
|-
 +
| -tlen- #3
 +
| Hung.: -tlen (-tlan)
 +
| suvotlena #4
 +
| senakva
 +
|}
 +
{{Komento
 +
|teksto1=#1: Variantoj estas -ims-, -ujms-
 +
|teksto2=#2: por kolorvortoj.
 +
|teksto3=#3: En la dialekto en Búdi kaj Péśti per forigo de la adjektiva a el ĝi estiĝis abesivo kiel plia kazo.
 +
|teksto4=#4: La modelo por tio ekzistas en la angla (-less), germana (-los), finna (-tön), hungara (v-u live) kaj turka (-siz)
 +
}}
 +
La adjektivo en la plej oftaj kazoj staras antaŭ la koncernata substantivo, sed ĝi povas stari malantaŭe, se tio pro stilaj aŭ aliaj kialoj necesas.
 +
 +
== Apliko de komparado en frazoj / Jópseni lígemènini énsaj tókomori ==
 +
=== Ekzemploj / líziri ===
 +
{| class="prettytable"
 +
| Paolu teésa mastlústa Ítiksi.
 +
| Paŭlo estas pli dika ol Itino.
 +
|-
 +
| Géru teésa sićaránda Paoluksi.
 +
| Gerhardo estas malpli saĝa ol Paŭlo.
 +
|-
 +
| Íti teésa najmója loket.
 +
| Itino estas la plej bela el ili.
 +
|-
 +
| Aotu laésa silsberáca kúleket.
 +
| Aŭtuo estis la malplej riĉa el ĉiuj.
 +
|-
 +
| Súvoksi mastépa púru teésa.
 +
| Fajro estas pli varma ol akvo.
 +
|-
 +
| Kúleket sicgúrda émi laismátama.
 +
| Ŝi aspektis plej malbele el ĉiuj.
 +
|}
 +
 +
=== Eblecoj / átvesori ===
 +
{| class="prettytable"
 +
| X V mas-/sić-A Y-ksi
 +
| X V (mal)pli A ol Y.
 +
| rowspan="2" | berberaj, greka, hebrea, malaja, maoria, songhaja, svahila, taja, kimra, zapoteka, finna
 +
|-
 +
| X V naj-/sils-A Y-ket
 +
| X V (mal)plej A el Y.
 +
|-
 +
| Y-ksi mas-/sić-A X V.
 +
| X V (mal)pli A ol Y.
 +
| rowspan="2" | japana, vaska, birma, ĉibĉa, guarania, hindia, kanada, turka, finna
 +
|-
 +
| Y-ket naj-/sils-A X V.
 +
| X V (mal)plej A el Y.
 +
|}
 +
RIM: La modelojn mi trovis en: "Die Cambridge Enzyklopädie der Sprache", paĝo 84.
 +
 +
Kaj jene ekzemplo el la indonezia lingvo:
 +
{| class="prettytable"
 +
| Bis ini lebih baik dari itu.
 +
| Bus dieser schöner von jenem.
 +
| 'Dieser Bus ist schöner als jener.'
 +
|-
 +
| X lebih_A dari_Y
 +
| X V pli A ol Y
 +
| Ĉi tiu buso estas pli bela ol tiu.
 +
|}
 +
RIM: el "Indonesisch für Globetrotter", paĝo 32
 +
 +
Kaj jene ekzemploj el la korea lingvo:
 +
{| class="prettytable"
 +
| Mali-ka Susan pota te yeppu-ta
 +
| Mary-NOM Susan than more pretty-DECL
 +
| 'Mary is prettier than Susan'
 +
|-
 +
| X Y_pota te_A-V
 +
| X V pli A ol Y
 +
| Marino estas pli bela ol Susano.
 +
|}
 +
RIM: el Minjoo_Kim.pdf, paĝo 1
 +
{| class="prettytable"
 +
| i-shi.sa-bo.da naeng.myôn-ûl (tô) chos.sûm.ni.da
 +
| dieses-Essen-im-Vergleich-zu kalter-Nudelsuppe-(4) (mehr) gut-sein
 +
| 'Dieses Essen ist besser als die kalte Nudelsuppe.'
 +
|-
 +
| X-po.da Y-(4) (tô) A-V
 +
| X V pli A ol Y
 +
|  Ĉi tiu manĝo estas pli bona ol la malvarma nudelsupo. 
 +
|}
 +
RIM: el "Koreanisch für Globetrotter", paĝo 44
 +
 +
Kaj jene ekzemplo el la japana lingvo:
 +
{| class="prettytable"
 +
| Tokyo wa Osaka yori okii desu.
 +
| Tokyo Osaka als groß ist
 +
| 'Tokyo ist größer als Osaka.'
 +
|-
 +
| X Y_yori A-V
 +
| X V pli A ol Y
 +
| Tokio estas pli granda ol Osakao.
 +
|}
 +
RIM: el: "Japanisch Wort für Wort", paĝo 41
 +
 +
Kaj jene ekzemplo el la tibeta lingvo:
 +
{| class="prettytable"
 +
| ngüü-la sser g'ong tch'äh
 +
| Silber-als Gold Preis größer
 +
| 'Gold ist teurer als Silber.'
 +
|-
 +
| Y-la X (S)A
 +
| X V pli A ol Y
 +
| Oro estas pli multekosta ol arĝento.
 +
|}
 +
RIM: el: "Tibetisch für Globetrotter", paĝo 51
 +
 +
Kaj jene ekzemplo el la Guarania lingvo:
 +
{| class="prettytable"
 +
| Ne porãve Kamégui.
 +
| dein schön-mehr Carmen-von.
 +
| 'Du bist schöner als Carmen.'
 +
|-
 +
| X A-ve Y-gui.
 +
| X V pli A ol Y
 +
| Vi estas pli bela ol Karmeno.
 +
|}
 +
RIM: el: "Guarani Wort für Wort", paĝo 33.
 +
 +
== Gravaj adjektivoj / pújskari òjta-sónori ==
 +
{| class="prettytable"
 +
! Kit.
 +
! Senco
 +
! Etimo
 +
! Kit.
 +
! Senco
 +
! Etimo
 +
|-
 +
| rowspan="2" | [[aránda]]
 +
| rowspan="2" | saĝa
 +
| rowspan="2" | Gua.: arandu
 +
| [[gjúpa]]
 +
| rowspan="2" | stulta
 +
| Rus.: глупый [glupyj], Pl.: głupy
 +
|-
 +
| [[rúmla]]
 +
| Est.: rumal (Gen.: -a)
 +
|-
 +
| [[beráca]]
 +
| riĉa
 +
| Vask.: a-beratsa
 +
| [[wákća]]
 +
| malriĉa
 +
| Keĉ.: wakcha
 +
|-
 +
| [[bóća]]
 +
| gaja
 +
| Tlng.: boch
 +
| [[an]][[bóća]]
 +
| malgaja
 +
| &nbsp; 
 +
|-
 +
| [[brúza]]
 +
| rowspan="3" | rapida
 +
| Trk.: bruzas
 +
| rowspan="3" | [[láwna]]
 +
| rowspan="3" | malrapida
 +
|rowspan="3" | Ind.: laun
 +
|-
 +
| [[gótja]]
 +
| Lit.: goti 
 +
|-
 +
| [[rípa]]
 +
| Taj.: rìip
 +
|-
 +
| [[cíkva]]
 +
| interesa
 +
| Ukr.: tsikawyj
 +
| [[kétla]]
 +
| malinteresa
 +
| Tlng.: qetlh
 +
|-
 +
| [[dáda]]
 +
| rowspan="5" | granda
 +
| Lit.: dìdelis & Ĉi.: dà
 +
| [[bága]]  #1
 +
| rowspan="5" | malgranda
 +
| Mong.: baga
 +
|-
 +
| [[máha]]
 +
| Sans.: mahát, Ind.: maha
 +
| [[ćíkia]]
 +
| Vask.: txiki, Bur.: čiki
 +
|-
 +
| [[útana]]
 +
| Ĉer.: u'-ta-na'
 +
| [[ćúta]]
 +
| Ĉi.: čut
 +
|-
 +
| &nbsp;
 +
| &nbsp;
 +
| [[léka]]  #2
 +
| Taj.: le-k
 +
|-
 +
| &nbsp;
 +
| &nbsp;
 +
| [[tána]]
 +
| Sans.: tanú
 +
|-
 +
| [[dálma]]
 +
| rowspan="2" | profunda
 +
| Ind.-Malaj.: dalam
 +
| rowspan="2" | [[lída]]
 +
| rowspan="2" | malprofunda
 +
| rowspan="2" | Enc.: lidde (liddea)
 +
|-
 +
| [[dípa]]  #3
 +
| TokP.: dipi
 +
|-
 +
| [[dlákva]]
 +
| rowspan="2" | mola
 +
| Gt.: þlaqus
 +
| rowspan="2" | [[kátva]]
 +
| rowspan="2" | malmola
 +
| rowspan="2" | Kaz.: khatti, Mong.: hatuu (Jap.: katai)
 +
|-
 +
| [[meáka]]
 +
| Kr.: mek(a/o), Rus.: mjágkij, Slvk.: mäkký
 +
|-
 +
| [[dólga]]  #4
 +
| rowspan="2" | longa
 +
| Rus.: долго [dolgo], Slov.: dolg(a/o)
 +
| [[ćóta]]
 +
| rowspan="2" | mallonga
 +
| Ĉi.: čot
 +
|-
 +
| [[úzuna]]
 +
| Uzb./Turk./Azb.: uzun
 +
| [[ćúta]]
 +
| Ĉi.: čut, Keĉ.(Ayac): čutu 'short'  #5
 +
|-
 +
| [[drága]]
 +
| rowspan="3" | kara
 +
| Hung.: drága, Cig.(Lov.)/Rum.: drag
 +
| [[píkta]]
 +
| rowspan="3" | malica
 +
| Lit.: pìktas
 +
|-
 +
| [[fíla]]
 +
| Gr.: φιλος [fílos]
 +
| [[póśva]]
 +
| Gua.: pochy ®[poši-]
 +
|-
 +
| [[míla]]
 +
| Rus.: милий [milij], Pl.: mily 
 +
| &nbsp;
 +
| &nbsp; 
 +
|-
 +
| [[dzúkva]]
 +
| simpatia
 +
| Gua.: juky ®[djuki-]
 +
| [[wésa]]
 +
| malsimpatia
 +
| [[inventita]]
 +
|-
 +
| [[d¸ága]]  #6
 +
| rowspan="2" |hela
 +
| Sum.: dag
 +
| [[léća]]
 +
| rowspan="2" | malhela
 +
| Snĉ.: łeč
 +
|-
 +
| [[léwka]]
 +
| Gl.: leuc-os
 +
| [[támna]]
 +
| Kr.: taman, tamna, tamno
 +
|}
 +
 +
[[Kategorio:Vortospeco]]
 +
 +
[[hsb:Adjektiw]]

Nuna versio ekde 15:14, 29. Jun 2011

Ĝia tipa finaĵo estas -a krom ke ekzistas iu afikso verbiga, ĉar ankaŭ verboj finiĝas je -a. Genroj kiel ĉe substantivoj kaj parte pronomoj ne estas distingataj. La deklinacio de la adjektivo havas la samajn kazajn kaj nombrajn finaĵojn kiel la substantivo.

Enhavo

La komparacio / Tla lígemèni

komparativo: mas- #1 pli His.: más
vec- Ma.Sor.: wěc(ej)
superlativo: naj- plej Pl./A.Sor./Slvk./Mak./Blg.: naj-
  • #1: K-u ankaŭ la luksemburgan dialekton de la germana: méi, en: méi laang, laŭ franca: plu long [Die deutsche Sprache, paĝo 15]

La malkomparacio / Tla anlígemèni

malkomparativo: an-mas- malpli Kor.: an-, Gr./Sans.: a(n)- + His.: más
an-vec- v-u supre
sić-; (Var.: suć-) Vab.: sikiglu
malsuperlativo: an-naj- malplej Kor.: an-, Gr./Sans.: a(n)- + Pl.: naj-
sils-; (Var.: sals-, sas-) Vab.: sikilisa

Vortetoj uzataj en komparoj / Sónimori biwéptari énsaj lígemèniri

Esperante Kitake (se deklinacieblas) Kitake (se ne deklinacieblas #1)
ol -ksi lik
el -ket isot #2
X-a kiel y X-a y-dźot X-a as y
tiel X-a kiel y témaw X-a y-dźot témaw X-a as y, témaw X-a sem y
  • #1: Tio estas la sola ebleco en Dzitak-najbaraj dialektoj, la Dzitaka kaj la Dźiga.
  • #2: Dialekte nur is.

Specifaj afiksoj / rúsomari gubánduri

Afikso Senco Etimo Ekzemplo Senco
-ems- #1 -simila Turk.: (i)msi gjúpemsa stulteca
ki- -lingva Sva.: ki- kizermana germanlingva
-isva -eta #2 Lit.: -svas gelisva flaveta
-ojta -eca Sor.: -ojty jégojta glacieca
pa- sen ... Alb.: pa pa-ájba senhonta
-tlen- #3 Hung.: -tlen (-tlan) suvotlena #4 senakva
  • #1: Variantoj estas -ims-, -ujms-
  • #2: por kolorvortoj.
  • #3: En la dialekto en Búdi kaj Péśti per forigo de la adjektiva a el ĝi estiĝis abesivo kiel plia kazo.
  • #4: La modelo por tio ekzistas en la angla (-less), germana (-los), finna (-tön), hungara (v-u live) kaj turka (-siz)

La adjektivo en la plej oftaj kazoj staras antaŭ la koncernata substantivo, sed ĝi povas stari malantaŭe, se tio pro stilaj aŭ aliaj kialoj necesas.

Apliko de komparado en frazoj / Jópseni lígemènini énsaj tókomori

Ekzemploj / líziri

Paolu teésa mastlústa Ítiksi. Paŭlo estas pli dika ol Itino.
Géru teésa sićaránda Paoluksi. Gerhardo estas malpli saĝa ol Paŭlo.
Íti teésa najmója loket. Itino estas la plej bela el ili.
Aotu laésa silsberáca kúleket. Aŭtuo estis la malplej riĉa el ĉiuj.
Súvoksi mastépa púru teésa. Fajro estas pli varma ol akvo.
Kúleket sicgúrda émi laismátama. Ŝi aspektis plej malbele el ĉiuj.

Eblecoj / átvesori

X V mas-/sić-A Y-ksi X V (mal)pli A ol Y. berberaj, greka, hebrea, malaja, maoria, songhaja, svahila, taja, kimra, zapoteka, finna
X V naj-/sils-A Y-ket X V (mal)plej A el Y.
Y-ksi mas-/sić-A X V. X V (mal)pli A ol Y. japana, vaska, birma, ĉibĉa, guarania, hindia, kanada, turka, finna
Y-ket naj-/sils-A X V. X V (mal)plej A el Y.

RIM: La modelojn mi trovis en: "Die Cambridge Enzyklopädie der Sprache", paĝo 84.

Kaj jene ekzemplo el la indonezia lingvo:

Bis ini lebih baik dari itu. Bus dieser schöner von jenem. 'Dieser Bus ist schöner als jener.'
X lebih_A dari_Y X V pli A ol Y Ĉi tiu buso estas pli bela ol tiu.

RIM: el "Indonesisch für Globetrotter", paĝo 32

Kaj jene ekzemploj el la korea lingvo:

Mali-ka Susan pota te yeppu-ta Mary-NOM Susan than more pretty-DECL 'Mary is prettier than Susan'
X Y_pota te_A-V X V pli A ol Y Marino estas pli bela ol Susano.

RIM: el Minjoo_Kim.pdf, paĝo 1

i-shi.sa-bo.da naeng.myôn-ûl (tô) chos.sûm.ni.da dieses-Essen-im-Vergleich-zu kalter-Nudelsuppe-(4) (mehr) gut-sein 'Dieses Essen ist besser als die kalte Nudelsuppe.'
X-po.da Y-(4) (tô) A-V X V pli A ol Y Ĉi tiu manĝo estas pli bona ol la malvarma nudelsupo.

RIM: el "Koreanisch für Globetrotter", paĝo 44

Kaj jene ekzemplo el la japana lingvo:

Tokyo wa Osaka yori okii desu. Tokyo Osaka als groß ist 'Tokyo ist größer als Osaka.'
X Y_yori A-V X V pli A ol Y Tokio estas pli granda ol Osakao.

RIM: el: "Japanisch Wort für Wort", paĝo 41

Kaj jene ekzemplo el la tibeta lingvo:

ngüü-la sser g'ong tch'äh Silber-als Gold Preis größer 'Gold ist teurer als Silber.'
Y-la X (S)A X V pli A ol Y Oro estas pli multekosta ol arĝento.

RIM: el: "Tibetisch für Globetrotter", paĝo 51

Kaj jene ekzemplo el la Guarania lingvo:

Ne porãve Kamégui. dein schön-mehr Carmen-von. 'Du bist schöner als Carmen.'
X A-ve Y-gui. X V pli A ol Y Vi estas pli bela ol Karmeno.

RIM: el: "Guarani Wort für Wort", paĝo 33.

Gravaj adjektivoj / pújskari òjta-sónori

Kit. Senco Etimo Kit. Senco Etimo
aránda saĝa Gua.: arandu gjúpa stulta Rus.: глупый [glupyj], Pl.: głupy
rúmla Est.: rumal (Gen.: -a)
beráca riĉa Vask.: a-beratsa wákća malriĉa Keĉ.: wakcha
bóća gaja Tlng.: boch anbóća malgaja  
brúza rapida Trk.: bruzas láwna malrapida Ind.: laun
gótja Lit.: goti
rípa Taj.: rìip
cíkva interesa Ukr.: tsikawyj kétla malinteresa Tlng.: qetlh
dáda granda Lit.: dìdelis & Ĉi.: dà bága #1 malgranda Mong.: baga
máha Sans.: mahát, Ind.: maha ćíkia Vask.: txiki, Bur.: čiki
útana Ĉer.: u'-ta-na' ćúta Ĉi.: čut
    léka #2 Taj.: le-k
    tána Sans.: tanú
dálma profunda Ind.-Malaj.: dalam lída malprofunda Enc.: lidde (liddea)
dípa #3 TokP.: dipi
dlákva mola Gt.: þlaqus kátva malmola Kaz.: khatti, Mong.: hatuu (Jap.: katai)
meáka Kr.: mek(a/o), Rus.: mjágkij, Slvk.: mäkký
dólga #4 longa Rus.: долго [dolgo], Slov.: dolg(a/o) ćóta mallonga Ĉi.: čot
úzuna Uzb./Turk./Azb.: uzun ćúta Ĉi.: čut, Keĉ.(Ayac): čutu 'short' #5
drága kara Hung.: drága, Cig.(Lov.)/Rum.: drag píkta malica Lit.: pìktas
fíla Gr.: φιλος [fílos] póśva Gua.: pochy ®[poši-]
míla Rus.: милий [milij], Pl.: mily    
dzúkva simpatia Gua.: juky ®[djuki-] wésa malsimpatia inventita
d¸ága #6 hela Sum.: dag léća malhela Snĉ.: łeč
léwka Gl.: leuc-os támna Kr.: taman, tamna, tamno
Elŝutita el "http://kitakujo.de/w/index.php?title=Adjektivo"
Personaj iloj
Aliaj lingvoj