Verboklasoj

El Kitakujo

(Malsamoj inter versioj)
Iri al: navigado, serĉi
(→Neregulaj verboj / anfépari gèra-sónori)
E (→Ligendaj / bándedvari: formatigo)
 
(16 mezaj versioj ne montrata.)
Linio 2: Linio 2:
La plej multaj verboj krom la sekva-alineaj estas tute regulaj kaj kiel [[adjektivo|adjektivoj]] (Tie mankas la verbigaj afiksoj!) finiĝas je -a.
La plej multaj verboj krom la sekva-alineaj estas tute regulaj kaj kiel [[adjektivo|adjektivoj]] (Tie mankas la verbigaj afiksoj!) finiĝas je -a.
== Neregulaj verboj / anfépari gèra-sónori ==
== Neregulaj verboj / anfépari gèra-sónori ==
-
{{Rimarko|
+
{{Rimarko
-
teksto=RIM: La neregulaj verboj malaperas aŭ reguliĝas en la dialektoj kaj parencaj lingvoj.}}
+
|teksto=RIM: La neregulaj verboj malaperas aŭ reguliĝas en la dialektoj kaj parencaj lingvoj.
 +
}}
=== Neligendaj / nembándedvari ===
=== Neligendaj / nembándedvari ===
==== "sento"-verboj / "dújgu"-gèra-sónori ====
==== "sento"-verboj / "dújgu"-gèra-sónori ====
-
{| {{Prettytable}}
+
{| class="prettytable"
! Kitaka  
! Kitaka  
! Senco  
! Senco  
-
! Etimo
 
! Ekzempoj  
! Ekzempoj  
! Senco  
! Senco  
|-
|-
-
| ćao  
+
| '''ćao'''
| saluti  
| saluti  
-
| Vj.: chào; k-u It.: ciao 
+
| '''Mu ćao sun.''' #1
-
| Mu ćao sun.  
+
'''Mi ćao tun.''' #2
 +
'''Mu ćao tin.''' #3
 +
'''Mi ćao tin.''' #4
| Mi salutas vin.  
| Mi salutas vin.  
|-
|-
-
| hao  
+
| '''hao'''
| ami  
| ami  
-
| Ĉi.: hào "ami; ŝati"
+
| '''Ŋa hao kámin.'''
-
| Ŋa hao kámin.  
+
| Mi amas vin.  
| Mi amas vin.  
|-
|-
-
| jao  
+
| '''jao'''
| voli  
| voli  
-
| Ĉi.: jào "deziri; voli; intenci"
+
| '''Paj jao nagérsa.'''
-
| Paj jao nagérsa.  
+
| Li volas labori.  
| Li volas labori.  
|-
|-
-
| jem  
+
| '''jem'''
| malami; malŝati  
| malami; malŝati  
-
| Ĉin.: yém 'hassen'  
+
| '''Ísi jem nagérsa.'''
-
| Ísi jem nagérsa.  
+
| Ŝi malŝatas labori.  
| Ŝi malŝatas labori.  
|-
|-
-
| maw  #1
+
| '''maw''' #5
| voli; intenci
| voli; intenci
-
| Ind.: mau
+
| '''Vo maw namáka.'''
-
| Vo maw namáka.  
+
| Ni volas manĝi.  
| Ni volas manĝi.  
|}
|}
-
* #1: En malnova ortografio: maú; ĝemelas al mo- "-os"
+
{{Komento
 +
|teksto1=#1: Viro al viro.
 +
|teksto2=#2: Virino al viro.
 +
|teksto3=#3: Viro al virino.
 +
|teksto4=#4: Virino al virino.
 +
|teksto5=#5: En malnova ortografio: maú; ĝemelas al '''mo'''- "-os"
 +
}}
===== Ĉiklasaj verboj en PraKitaka kaj Malnova Kitaka =====
===== Ĉiklasaj verboj en PraKitaka kaj Malnova Kitaka =====
-
{| {{Prettytable}}
+
{| class="prettytable"
! Ŝtupo  
! Ŝtupo  
! Kitaka  
! Kitaka  
Linio 54: Linio 58:
! Senco  
! Senco  
|-
|-
-
| Pra.  
+
| rowspan="2" | Pra.  
-
| vol  
+
| rowspan="2" | vol  
-
| voli  
+
| rowspan="2" | voli  
-
| Esp-o: voli, Lat.: volere, Okc.: voler, Ger.: wollen  
+
| rowspan="2" | Esp-o: voli, Lat.: volere, Okc.: voler, Ger.: wollen  
-
| Áku vol timáka káwkun.  
+
| rowspan="2" | '''Áku vol timáka káwkun.'''
-
| Mu jao namáka káwkun.
+
| '''Mu jao namáka káwkun.'''
-
Mu tevóla namáka káwkun.
+
| rowspan="2" |  Mi volas manĝi kukon.
-
| Mi volas manĝi kukon.  
+
|-
 +
| {{literatura}} title="Tio estas literatura frazo." | '''Mu tevóla namáka káwkun.'''
|}
|}
 +
==== "movo"-verboj / "páwjintjeni"-gèra-sónori ====
==== "movo"-verboj / "páwjintjeni"-gèra-sónori ====
 +
{| class="prettytable"
 +
! Kitaka
 +
! Senco
 +
! Etimo
 +
! Ekzemplo
 +
! Senco
 +
|-
 +
| '''dao'''
 +
| alveni, ĝisveni
 +
| Ĉi.: dào 'ankommen; nach, zu, in'
 +
| '''Paj dao ŋáku.'''
 +
| Li alvenas al mi.
 +
|-
 +
| '''kip'''  #1
 +
| atingi
 +
| Ĉi.: kip 'erreichen'
 +
| '''Ìsi kip tla gerádin.'''
 +
| Ŝi atingas la urbon.
 +
|-
 +
| '''len'''
 +
| supren(mov)iĝi
 +
| rowspan="2" | Vj.: lên 'hinaufbewegen; auf, hinauf'
 +
| '''Ému len góriku.'''
 +
| Li supreniĝas monton.
 +
|-
 +
| prep.
 +
| sur -n, supren
 +
| '''Lo telénta len góriku.'''
 +
| rowspan="2" | Ili flugas sur monton.
 +
|-
 +
| '''pjaŋ'''
 +
| flugi
 +
| Brm.: pyang [pjang]
 +
| '''Lo pjaŋ len góriku.'''
 +
|-
 +
| '''ra''' (rao)
 +
| eliĝi, elmoviĝi
 +
| rowspan="2" | Vj.: ra 'hinausbewegen; aus,
 +
hinaus' (& Ger.: raus)
 +
| '''Íske ra házu(ket).'''
 +
| Iu eliĝas el domo.
 +
|-
 +
| prep.
 +
| el
 +
| '''Káti telópa ra lésu.'''
 +
| Katino kuras el arbaro.
 +
|-
 +
| '''suŋ''' (suoŋ)  #2
 +
| malsupren(mov)iĝi
 +
| rowspan="2" | Vj.: xuống 'hinunterbewegen;
 +
hinunter' (& Lat.: sub)
 +
| '''Émo suŋ dóliku.'''
 +
| Ĝi malsuprenmoviĝas al valo.
 +
|-
 +
| prep.
 +
| malsupren (al/de)
 +
| '''Áplo tepáda suoŋ ot púmu.'''
 +
| Pomo falas malsupren de arbo.
 +
|-
 +
| '''téw'''
 +
| formoviĝi
 +
| Km.: tö·w 'wegbewegen'   
 +
| '''Ótu téw gerádiket. '''
 +
| Oto formoviĝas de la urbo.
 +
|-
 +
| '''vao'''  #3
 +
| eniĝi, enmoviĝi
 +
| rowspan="2" | Vj.: vào 'hineinbewegen; in, hinein'
 +
(& Rus.: в(о) [v(o)] "en")
 +
| '''Mu vao házuku.'''
 +
| "Mi eniĝas domon."
 +
|-
 +
| prep.
 +
| en -n
 +
| '''Émi tegéja vao házu.'''
 +
| Ŝi iras en domon.
 +
|}
 +
{{Komento
 +
|teksto1=#1: Sinonimas al regula verbo '''na-kípa''' kaj paronimas resp. ĝemelas al la postpozicio '''kípe''' "ĝis"!
 +
|teksto2=#2: Dial.: '''sup''' ('''suop''')
 +
|teksto3=#3: Var.: '''vaw'''; en malnova ortografio: vaú
 +
}}
 +
 +
==== pliaj ====
 +
{{Rimarko|
 +
teksto=RIM: * = ĝemelas kun regulaj}}
 +
{| class="prettytable"
 +
! Kitaka
 +
! Senco
 +
! Etimo
 +
|-
 +
| '''mujk'''*
 +
| ĉerpi
 +
|Vj.: mực, mục, múc
 +
|-
 +
| '''gap'''*
 +
| renkonti
 +
| Vj.: gặp
 +
|-
 +
| '''got'''*
 +
| senŝeligi
 +
| Vj.: gọt
 +
|-
 +
| '''ŋen'''*
 +
| havi tempon
 +
| Alb.: ngen
 +
|-
 +
| '''vî''' #1
 +
| scii
 +
| Ĉeĥ.: ví
 +
|}
 +
{{Komento
 +
|teksto1=#1: Sinonimas al la regula, pli ofte uzata verbo '''naméda''', ekz. '''Mu teméda témon.''' "Mi scias tion."
 +
}}
 +
Formado de apartaj tempoj kaj modoj
 +
 +
Oni uzas la supre (A.1./2.) menciitajn erojn, sed ne ''''te'''-'.
 +
 +
sufikso: -ta
 +
 +
===== Ekzemplo =====
 +
{| class="prettytable"
 +
! Kitaka
 +
! Senco
 +
! Ekzemplo
 +
! Senco
 +
|-
 +
| '''ćaota'''
 +
| saluti
 +
| '''Ému laćaota sin.'''
 +
| Li salutis cin.
 +
|}
 +
===== Ĉiklasaj verboj en la PraKitaka kaj Malnova Kitaka =====
 +
{| class="prettytable"
 +
! Ŝtupo
 +
! Kitaka
 +
! Senco
 +
! Etimo
 +
! Ekzempoj
 +
! Nuna lingvo
 +
! Senco
 +
|-
 +
| Mn.
 +
| '''daj'''  #1
 +
| doni
 +
| Rus.: дай [daj]
 +
| '''Émi daj múku púlin.'''
 +
| '''Émi tedája múge púlin.'''
 +
| Ŝi donas al mi monon.
 +
|-
 +
| Pra.
 +
| '''kej'''  #2
 +
| rajti
 +
| Ĉi.: kĕ-yĭ
 +
| '''Éme kej titába do Móskva.'''
 +
| '''Ému tetórna natába do Móskvi.'''
 +
'''Ému tetórna natába Móskviku.'''
 +
| Li rajtas vojaĝi al Moskvo.
 +
|}
 +
{{Komento
 +
|teksto1=#1: Ĝi simple fariĝis regula verbo, ekz. '''tedája''' "donas", '''ladája''' "donis" ktp.
 +
|teksto2=#2: Ĝi fariĝis modala sufikso ĉe la verboj, ekz. '''Émi dánskeja témilan.''' "Ŝi rajtas danci ĉi tie."
 +
}}
 +
 +
=== Ligendaj / bándedvari ===
 +
{| class="prettytable"
 +
! Kitaka
 +
! Senco
 +
! Etimo
 +
! Ekzemplo
 +
! Senco
 +
|-
 +
| rowspan="3" | -'''ara'''
 +
| rowspan="3" | esti
 +
| rowspan="3" | Angl.: are, (Sve.: är, Dan.: er)
 +
| '''Tu kve-ára?'''
 +
| Kiu ci estas?
 +
|-
 +
| '''Mu Renu-ára.'''
 +
| Mi estas Reneo.
 +
|-
 +
| '''Tu kvaw-ára?'''
 +
| Kiel ci estas?
 +
|-
 +
| rowspan="3" | -'''tura'''
 +
| rowspan="3" | havi
 +
| rowspan="3" | Lit.: turėti
 +
| '''Paj kvo-túra?'''
 +
| Kion li havas?
 +
|-
 +
| '''Ému házu-túra.'''
 +
| Li havas domon.
 +
|-
 +
| '''Ŋa décivéjo-túra.'''
 +
| Mi havas kapdoloron.
 +
|-
 +
| -'''sura'''
 +
| rowspan="3" | fari
 +
| rowspan="3" | Jap.: suru
 +
| '''Lo lúbo-súra.'''
 +
| Ili amoras.
 +
|-
 +
| (slango!)
 +
| '''(Mu) feŋ-súra.'''
 +
| Mi dankas.
 +
|-
 +
|
 +
| '''Indjéna-sùraj!'''
 +
| Bonvole pardonu!
 +
|-
 +
| -'''gona'''
 +
| iri
 +
| Pld.: gahn [go:n], Angl.: go
 +
| '''Émo kapúta-góna.'''
 +
| Ĝi difektiĝas (aŭ) kaputiĝas.
 +
|-
 +
| -'''kura'''
 +
|  veni
 +
| Jap.: kuru
 +
| '''Paj gérso-kúra.'''
 +
| Li venas al laboro.
 +
|-
 +
| rowspan="2" | -'''tuda'''
 +
| rowspan="2" | ludi
 +
| rowspan="2" | Kor.: tu.da
 +
| '''Émi káti-túda.'''
 +
| Ŝi ludas katon.
 +
|-
 +
| '''Lo lúbo-túda.'''
 +
| Ili amoras.
 +
|-
 +
| -'''dora'''
 +
| veturi
 +
| Tib.: dro, dru
 +
| '''Ému búsu-dóra.'''
 +
| Li veturas buson.
 +
|}
 +
Formado de apartaj tempoj kaj modoj
 +
 +
Oni uzas la supre (A.1./2.) menciitajn erojn, sed ne ''''te'''-'.
 +
 +
sen sufikso!
 +
 +
==== Ekzemploj ====
 +
{| class="prettytable"
 +
! Kitaka
 +
! Senco
 +
! Ekzemplo
 +
! Senco
 +
|-
 +
| -'''tura'''
 +
| havi
 +
| '''Paj lá-kvo-túra?'''
 +
| Kion li havis?
 +
|-
 +
| -'''sura'''
 +
| fari
 +
| '''Lo la-lúbo-súra.'''
 +
| Ili amoris.
 +
|}
 +
 +
== Vidu ankaŭ ==
 +
*[[konjugacio|evoluo de la verboklasoj]]
 +
 +
[[Kategorio:Verbo]]

Nuna versio ekde 13:32, 19. Nov 2011

Enhavo

Regulaj verboj / fépari gèra-sónori

La plej multaj verboj krom la sekva-alineaj estas tute regulaj kaj kiel adjektivoj (Tie mankas la verbigaj afiksoj!) finiĝas je -a.

Neregulaj verboj / anfépari gèra-sónori

RIM: La neregulaj verboj malaperas aŭ reguliĝas en la dialektoj kaj parencaj lingvoj.

Neligendaj / nembándedvari

"sento"-verboj / "dújgu"-gèra-sónori

Kitaka Senco Ekzempoj Senco
ćao saluti Mu ćao sun. #1

Mi ćao tun. #2 Mu ćao tin. #3 Mi ćao tin. #4

 Mi salutas vin.
hao ami Ŋa hao kámin. Mi amas vin.
jao voli Paj jao nagérsa. Li volas labori.
jem malami; malŝati Ísi jem nagérsa. Ŝi malŝatas labori.
maw #5 voli; intenci Vo maw namáka. Ni volas manĝi.
  • #1: Viro al viro.
  • #2: Virino al viro.
  • #3: Viro al virino.
  • #4: Virino al virino.
  • #5: En malnova ortografio: maú; ĝemelas al mo- "-os"

Ĉiklasaj verboj en PraKitaka kaj Malnova Kitaka
Ŝtupo Kitaka Senco Etimo Ekzempoj Nuna lingvo Senco
Pra. vol voli Esp-o: voli, Lat.: volere, Okc.: voler, Ger.: wollen Áku vol timáka káwkun. Mu jao namáka káwkun. Mi volas manĝi kukon.
Mu tevóla namáka káwkun.

"movo"-verboj / "páwjintjeni"-gèra-sónori

Kitaka Senco Etimo Ekzemplo Senco
dao alveni, ĝisveni Ĉi.: dào 'ankommen; nach, zu, in' Paj dao ŋáku. Li alvenas al mi.
kip #1 atingi Ĉi.: kip 'erreichen' Ìsi kip tla gerádin. Ŝi atingas la urbon.
len supren(mov)iĝi Vj.: lên 'hinaufbewegen; auf, hinauf' Ému len góriku. Li supreniĝas monton.
prep. sur -n, supren Lo telénta len góriku. Ili flugas sur monton.
pjaŋ flugi Brm.: pyang [pjang] Lo pjaŋ len góriku.
ra (rao) eliĝi, elmoviĝi Vj.: ra 'hinausbewegen; aus,

hinaus' (& Ger.: raus)

 Íske ra házu(ket). Iu eliĝas el domo.
prep. el Káti telópa ra lésu. Katino kuras el arbaro.
suŋ (suoŋ) #2 malsupren(mov)iĝi Vj.: xuống 'hinunterbewegen;

hinunter' (& Lat.: sub)

 Émo suŋ dóliku. Ĝi malsuprenmoviĝas al valo.
prep. malsupren (al/de) Áplo tepáda suoŋ ot púmu. Pomo falas malsupren de arbo.
téw formoviĝi Km.: tö·w 'wegbewegen' Ótu téw gerádiket. Oto formoviĝas de la urbo.
vao #3 eniĝi, enmoviĝi Vj.: vào 'hineinbewegen; in, hinein'

(& Rus.: в(о) [v(o)] "en")

 Mu vao házuku. "Mi eniĝas domon."
prep. en -n Émi tegéja vao házu. Ŝi iras en domon.
  • #1: Sinonimas al regula verbo na-kípa kaj paronimas resp. ĝemelas al la postpozicio kípe "ĝis"!
  • #2: Dial.: sup (suop)
  • #3: Var.: vaw; en malnova ortografio: vaú

pliaj

RIM: * = ĝemelas kun regulaj
Kitaka Senco Etimo
mujk* ĉerpi Vj.: mực, mục, múc
gap* renkonti Vj.: gặp
got* senŝeligi Vj.: gọt
ŋen* havi tempon Alb.: ngen
vî #1 scii Ĉeĥ.: ví
  • #1: Sinonimas al la regula, pli ofte uzata verbo naméda, ekz. Mu teméda témon. "Mi scias tion."

Formado de apartaj tempoj kaj modoj

Oni uzas la supre (A.1./2.) menciitajn erojn, sed ne 'te-'.

sufikso: -ta

Ekzemplo
Kitaka Senco Ekzemplo Senco
ćaota saluti Ému laćaota sin. Li salutis cin.

Ĉiklasaj verboj en la PraKitaka kaj Malnova Kitaka
Ŝtupo Kitaka Senco Etimo Ekzempoj Nuna lingvo Senco
Mn. daj #1 doni Rus.: дай [daj] Émi daj múku púlin. Émi tedája múge púlin. Ŝi donas al mi monon.
Pra. kej #2 rajti Ĉi.: kĕ-yĭ Éme kej titába do Móskva. Ému tetórna natába do Móskvi.

Ému tetórna natába Móskviku.

 Li rajtas vojaĝi al Moskvo.
  • #1: Ĝi simple fariĝis regula verbo, ekz. tedája "donas", ladája "donis" ktp.
  • #2: Ĝi fariĝis modala sufikso ĉe la verboj, ekz. Émi dánskeja témilan. "Ŝi rajtas danci ĉi tie."

Ligendaj / bándedvari

Kitaka Senco Etimo Ekzemplo Senco
-ara esti Angl.: are, (Sve.: är, Dan.: er) Tu kve-ára? Kiu ci estas?
Mu Renu-ára. Mi estas Reneo.
Tu kvaw-ára? Kiel ci estas?
-tura havi Lit.: turėti Paj kvo-túra? Kion li havas?
Ému házu-túra. Li havas domon.
Ŋa décivéjo-túra. Mi havas kapdoloron.
-sura fari Jap.: suru Lo lúbo-súra. Ili amoras.
(slango!) (Mu) feŋ-súra. Mi dankas.
Indjéna-sùraj! Bonvole pardonu!
-gona iri Pld.: gahn [go:n], Angl.: go Émo kapúta-góna. Ĝi difektiĝas (aŭ) kaputiĝas.
-kura veni Jap.: kuru Paj gérso-kúra. Li venas al laboro.
-tuda ludi Kor.: tu.da Émi káti-túda. Ŝi ludas katon.
Lo lúbo-túda. Ili amoras.
-dora veturi Tib.: dro, dru Ému búsu-dóra. Li veturas buson.

Formado de apartaj tempoj kaj modoj

Oni uzas la supre (A.1./2.) menciitajn erojn, sed ne 'te-'.

sen sufikso!

Ekzemploj

Kitaka Senco Ekzemplo Senco
-tura havi Paj lá-kvo-túra? Kion li havis?
-sura fari Lo la-lúbo-súra. Ili amoris.

Vidu ankaŭ

Elŝutita el "http://kitakujo.de/w/index.php?title=Verboklasoj"
Personaj iloj