Kazo

El Kitakujo

(Malsamoj inter versioj)
Iri al: navigado, serĉi
(→Dialektaj kaj parenc-lingvaj kazoj)
(→primaraj)
Linio 7: Linio 7:
=== primaraj ===
=== primaraj ===
-
{| border="1"
+
{| {{Prettytable}}
-
| num.
+
! num.
-
| nomo
+
! nomo
-
| námi
+
! námi
-
| esp-o
+
! esp-o
-
| kitake
+
! kitake
-
| etimo
+
! etimo
-
| Mez.
+
! Mez.
-
| Mn.
+
! Mn.
-
| Pra.
+
! Pra.
|-  
|-  
| 1.
| 1.
Linio 24: Linio 24:
| -
| -
| -  
| -  
-
| J  
+
| {{jes}} | J  
-
| J
+
| {{jes}} | J
-
| J  
+
| {{jes}} | J  
|-
|-
| 2.
| 2.
Linio 34: Linio 34:
| -ni (<-na)(*)
| -ni (<-na)(*)
| Man.: -ni
| Man.: -ni
-
| J
+
| {{jes}} | J
-
| T4
+
| {{parte}} | T4
-
| N
+
| {{ne}} | N
|-  
|-  
| 3.
| 3.
Linio 44: Linio 44:
| -de
| -de
| Ĉi.: -de, -di
| Ĉi.: -de, -di
-
| J
+
| {{jes}} | J
-
| J
+
| {{jes}} | J
-
| N
+
| {{ne}} | N
|-  
|-  
| 4.
| 4.
Linio 54: Linio 54:
| -wak #1 (Mn.Kit./Dial./Soc.: -so)
| -wak #1 (Mn.Kit./Dial./Soc.: -so)
| Keĉ.: waki #2
| Keĉ.: waki #2
-
| J
+
| {{jes}} | J
-
| T2
+
| {{parte}} | T2
-
| N  
+
| {{ne}} | N  
|-
|-
| 5.
| 5.
Linio 64: Linio 64:
| -ge
| -ge
| Kaz.: -ге [ge], Kor.: -e(ge)
| Kaz.: -ге [ge], Kor.: -e(ge)
-
| J
+
| {{jes}} | J
-
| T6
+
| {{parte}} | T6
-
| N
+
| {{ne}} | N
|-  
|-  
| 6.
| 6.
Linio 74: Linio 74:
| -ku #3
| -ku #3
|  Pl./Slvk.: ku
|  Pl./Slvk.: ku
-
| J
+
| {{jes}} | J
-
| T5
+
| {{parte}} | T5
-
| N
+
| {{ne}} | N
|-  
|-  
| 7.
| 7.
Linio 84: Linio 84:
| -n
| -n
| Kaz.: -н [n], Mn.Gr.: -ν [n], Esp-o: -n
| Kaz.: -н [n], Mn.Gr.: -ν [n], Esp-o: -n
-
| J
+
| {{jes}} | J
-
| J
+
| {{jes}} | J
-
| J
+
| {{jes}} | J
|-
|-
| 8.
| 8.
Linio 94: Linio 94:
| -ket #4
| -ket #4
| Kaz.: кетү [ketiw]
| Kaz.: кетү [ketiw]
-
| J
+
| {{jes}} | J
-
| N
+
| {{ne}} | N
-
| N
+
| {{ne}} | N
|-  
|-  
| 9.
| 9.
Linio 104: Linio 104:
| -saj #5
| -saj #5
| Ĉi.: zai
| Ĉi.: zai
-
| J
+
| {{jes}} | J
-
| J
+
| {{jes}} | J
-
| N
+
| {{ne}} | N
|-  
|-  
| 10.
| 10.
| -pi
| -pi
| Keĉ.: -pi
| Keĉ.: -pi
-
| J
+
| {{jes}} | J
-
| N9
+
| {{ne}} | N9
-
| N
+
| {{ne}} | N
|-  
|-  
| 11.
| 11.
Linio 121: Linio 121:
| -ga
| -ga
| Est.: -ga
| Est.: -ga
-
| T12
+
| {{parte}} | T12
-
| N
+
| {{ne}} | N
-
| N
+
| {{ne}} | N
|-  
|-  
| 12.
| 12.
Linio 131: Linio 131:
| -pe
| -pe
| Kaz.: -пен [-pen]
| Kaz.: -пен [-pen]
-
| T11
+
| {{parte}} | T11
-
| N
+
| {{ne}} | N
-
| N
+
| {{ne}} | N
|-  
|-  
| 13.
| 13.
Linio 141: Linio 141:
| -t (Var.: -ot, -at) #6
| -t (Var.: -ot, -at) #6
| Rus.: от [ot]
| Rus.: от [ot]
-
| N
+
| {{ne}} | N
-
| N
+
| {{ne}} | N
-
| N
+
| {{ne}} | N
|-  
|-  
| 14.
| 14.
Linio 151: Linio 151:
| -l
| -l
| Het.: -l <Gen.>, Etr.: -l <Gen. II>
| Het.: -l <Gen.>, Etr.: -l <Gen. II>
-
| N
+
| {{ne}} | N
-
| N
+
| {{ne}} | N
-
| N
+
| {{ne}} | N
|-  
|-  
| 15.
| 15.
Linio 161: Linio 161:
| -ksi
| -ksi
| Fin.: -ksi
| Fin.: -ksi
-
| N
+
| {{ne}} | N
-
| N
+
| {{ne}} | N
-
| N
+
| {{ne}} | N
|-  
|-  
| 16.
| 16.
Linio 171: Linio 171:
| -vad (Var.: -var, -val; -vad¸)
| -vad (Var.: -var, -val; -vad¸)
| Tlng.: -vaD
| Tlng.: -vaD
-
| N
+
| {{ne}} | N
-
| N
+
| {{ne}} | N
-
| N
+
| {{ne}} | N
|-  
|-  
| 17.
| 17.
Linio 181: Linio 181:
| -rajku
| -rajku
| Keĉ.: -rayku
| Keĉ.: -rayku
-
| N
+
| {{ne}} | N
-
| N
+
| {{ne}} | N
-
| N
+
| {{ne}} | N
|-  
|-  
| 18.
| 18.
Linio 191: Linio 191:
| -dźot #7
| -dźot #7
| Jap.: jōtai #8
| Jap.: jōtai #8
-
| N
+
| {{ne}} | N
-
| N
+
| {{ne}} | N
-
| N
+
| {{ne}} | N
|}
|}
-
RIM: (*) La formo -na estas malnova kaj ekzistas nur en la nord-orientaj dialektoj. Krome ekzistas interaj formoj je -nä, -ne kaj -nė. La mar-verde markitaj finaĵoj servas kiel distingiloj por lokaj pre- kaj postpozicioj.
+
{{Rimarko|
 +
teksto=RIM: (*) La formo -na estas malnova kaj ekzistas nur en la nord-orientaj dialektoj. Krome ekzistas interaj formoj je -nä, -ne kaj -nė. La mar-verde markitaj finaĵoj servas kiel distingiloj por lokaj pre- kaj postpozicioj.}}
==== Historie ====
==== Historie ====
#En la [[Mezepoka Kitaka]] nur estis 10 kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 2, 3, 4, 5+6, 7, 9, 10, 8, 11+12. La sekundaraj ankoraŭ estis sociolektaj.  
#En la [[Mezepoka Kitaka]] nur estis 10 kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 2, 3, 4, 5+6, 7, 9, 10, 8, 11+12. La sekundaraj ankoraŭ estis sociolektaj.  
#En la [[Malnova Kitaka]] nur ekzistis ses kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 3, 2+4, 7, 5+6 kaj 9. Ĉiuj aliaj ankoraŭ ne ekzistis.  
#En la [[Malnova Kitaka]] nur ekzistis ses kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 3, 2+4, 7, 5+6 kaj 9. Ĉiuj aliaj ankoraŭ ne ekzistis.  
-
#La [[Prakitaka]] eĉ nur havis du kazojn, kiel Esperanto.  
+
#La [[Prakitaka]] eĉ nur havis du kazojn, kiel Esperanto.
=== sekundaraj ===
=== sekundaraj ===

Kiel registrite je 21:35, 24. Feb 2006

El la eblecoj esprimi kazojn (afikso: sufikso - en la keĉua, ajmara; tjurkaj kaj finnougraj, metatezo - en araba, ablaŭto - en irlanda, akcentŝanĝo - en rusa, tonŝanĝo - en kelkaj afrikaj lingvoj, aŭ kombinoj - en slavaj kaj litova) la Kitaka elektis la afikson, nome sufikson kiel tipon de afikso.

Enhavo

normalaj

Pliaj kazoj ekzistas en Joźik- kaj Tivad-najbaraj dialektoj, Joźik- kaj Tivuk-najbaraj dialektoj kaj en la Tivada, Joźika, Tivuka kaj Dęgutia lingvoj.

La nombro de la kazoj en la Dzitaka kaj Dzitak-najbaraj dialektoj kontraŭe estas tre malalta. Nur 7 kazoj restis en suda dialekto kaj 10 en meza kaj norda dialektoj de la Dzitaka. La Dźiga havas la plej malmultajn kazojn, nome 2.

primaraj

num. nomo námi esp-o kitake etimo Mez. Mn. Pra.
1. nominativo nàmi-pádzi - - - Jes | J Jes | J Jes | J
2. genitivo becpádzi de -ni (<-na)(*) Man.: -ni Jes | J Parte | T4 Ne | N
3. posesivo hèmpo-pádzi de -de Ĉi.: -de, -di Jes | J Jes | J Ne | N
4. partitivo dèjlo-pádzi da -wak #1 (Mn.Kit./Dial./Soc.: -so) Keĉ.: waki #2 Jes | J Parte | T2 Ne | N
5. dativo giw-pádzi al -ge Kaz.: -ге [ge], Kor.: -e(ge) Jes | J Parte | T6 Ne | N
6. lativo gegàmi-pádzi al -ku #3 Pl./Slvk.: ku Jes | J Parte | T5 Ne | N
7. akuzativo kàjloso-pádzi -n -n Kaz.: -н [n], Mn.Gr.: -ν [n], Esp-o: -n Jes | J Jes | J Jes | J
8. ablativo skèto-pádzi de, el -ket #4 Kaz.: кетү [ketiw] Jes | J Ne | N Ne | N
9. lokativo pjàsi-pádzi ĉe, en, sur, … -saj #5 Ĉi.: zai Jes | J Jes | J Ne | N
10. -pi Keĉ.: -pi Jes | J Ne | N9 Ne | N
11. komitativo skèjo-pádzi kun -ga Est.: -ga Parte | T12 Ne | N Ne | N
12. instrumentalo èlo-pádzi per -pe Kaz.: -пен [-pen] Parte | T11 Ne | N Ne | N
13. agentivo rugèro-pádzi de -t (Var.: -ot, -at) #6 Rus.: от [ot] Ne | N Ne | N Ne | N
14. postpozitivo pàsaso-pádzi - -l Het.: -l <Gen.>, Etr.: -l <Gen. II> Ne | N Ne | N Ne | N
15. translativo samcuj-pádzi ol -ksi Fin.: -ksi Ne | N Ne | N Ne | N
16. benefaktivo svèo-pádzi por -vad (Var.: -var, -val; -vad¸) Tlng.: -vaD Ne | N Ne | N Ne | N
17. kaŭzalo kàwsu-pádzi pro -rajku Keĉ.: -rayku Ne | N Ne | N Ne | N
18. esivo èso-pádzi kiel -dźot #7 Jap.: jōtai #8 Ne | N Ne | N Ne | N
RIM: (*) La formo -na estas malnova kaj ekzistas nur en la nord-orientaj dialektoj. Krome ekzistas interaj formoj je -nä, -ne kaj -nė. La mar-verde markitaj finaĵoj servas kiel distingiloj por lokaj pre- kaj postpozicioj.

Historie

  1. En la Mezepoka Kitaka nur estis 10 kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 2, 3, 4, 5+6, 7, 9, 10, 8, 11+12. La sekundaraj ankoraŭ estis sociolektaj.
  2. En la Malnova Kitaka nur ekzistis ses kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 3, 2+4, 7, 5+6 kaj 9. Ĉiuj aliaj ankoraŭ ne ekzistis.
  3. La Prakitaka eĉ nur havis du kazojn, kiel Esperanto.

sekundaraj

RIM: Laŭ hungara modelo kaj parte finna modelo, sed pli regulaj. Pliaj tiaj kazoj estas sociolektaj.

pozicio dzájajko 
(Var.: dzéjko.)
komuna situo almovo demovo
Keĉ.: -pi Nen.: n'aa' Rus.: из [iz]
-dzájpo #1 -géjpo #1 -gámpo #1
eno éno -be- (Mn.Kit./Dial.: -bel-) #2 -bep (Var.: -bup, -belp, -berp) -ben (Var.: -bot, -belt, -bert/-bern) -bes (Var.: -bels, -bers)
supero úpreo -pe- (Dial.: -pä-) #3 -pep -pen (Var.: -pet, -pät/-pän) -pes
ĉeo béjo -ta- -tap -tan (Var.: -tat) -tas

sociolektaj

En la Malnova Kitaka nur ekzistis unu el ili, nome la lokativo 3 je -jm.

primaraj

num. nomo námi esp-o kitake
1. lokativo pjàsi-pádzi ĉe, sur, en, … -jm (Var.: -jme, -mjë (dial.))
2. destinativo wìtu-pádzi direkte al -ruk

sekundaraj

pozicio dzájajko 
(Var.: dzéjko.)
komuna situo almovo demovo
Keĉ.: -pi Nen.: n'aa' Rus.: из [iz]
-dzájpo #1 -géjpo #1 -gámpo #1
suro úpo -we- -wep -wen -wes
ĉirkaŭo sírkeo -bu- (Mn.Kit./Dial.: -bum-) -bup (Var.: -bump, -bųp) -bun (Var.: -bumt, -bunt) -bus (Var.: -bums, -buns, -bųs)
subo zémo -ni- -nip (Var.: -nisp, -nif) -nin (Var.: -nins) -nis
dekstro désno -ga- -gap -gan -gas
maldekstro śújo -djo- -djop -djon -djos
antaŭo píreo -pir- (#6) -pirp -pirn -pirs
malantaŭo anpíreo -hi- -hip -hin -his

RIM: La supraj kazoj aperas sociolekte ankaŭ en la lingvoj tivada, joĵika, tivuka kaj dęgutia, sed ne en la dźiga kaj dzitaka. Krome ili mankas en la dzitak-najbaraj dialektoj. Ili nur sporade aperas en la "mezaj" dialektoj de la Kitaka. (Do evitu ilin tie!)

Dialektaj kaj parenc-lingvaj kazoj

num. Kitake Esp-e Dialekte Esp-e Kitaka nomo Kie?
1. béri ekde -ber ekde àlku-pádzi Jóp-akti, Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti

(Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)
2. dóre laŭ -dor laŭ (loka) dòro-pádzi Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti

(Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)
3. na-gáma veni -gam ĝis gugàmo-pádzi Ráv-akti, Tójk-akti

(Jásk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)
4. túkuo fino -tuk ĝis (finfine) tùku-pádzi Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti
5. wújpi escepto -wujp krom wùjpi-pádzi Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti
6. kési mezo; centro -kes meze en kèsi-pádzi Svót-akti, Kvónt-akti
7. X X -kor dum, je vàkti-pádzi Búdi, Péśti (Ráv-akti)
Elŝutita el "http://kitakujo.de/w/index.php?title=Kazo"
Personaj iloj