Postpozicioj
El Kitakujo
Antaŭ ili ĉiam devas aperi la postpozitivo. Dialektaj kaj parenc-lingvaj aperas sub Tivada lingvo aŭ tie.
RIM: Postpozicioj ekzistas en la finougraj, tjurkaj, dravidaj kaj aliaj lingvoj. Krome ili nur ordigeblas laŭ la Kitaka, ĉar ili mankas en Esperanto.
Enhavo |
Lokaj / pjásari
Laŭ finno-ugraj modeloj okazas ĉe kelkaj vortoj tri-forma skemo laŭ aldirekto, loko kaj dedirekto. Kelkaj dialektoj plilarĝigas la skemon al kvar formoj laŭ Neneca resp. Eneca modelo de postpozicioj.
'Vo'-aj / 'vo'-ari
RIM: de la rusa во [vo] "en" resp. Slvk.: vo (v) "en"
| 1. | ájsvo'(*) | malantaŭ | Ltv.: aiz | ||
| 2. | áltvo' (*) | sub | Turk.: alt; Fin.: alta, Est.: alt
(Par. Hung.: alatt, Fin.: alla, alle, Est.: all) |
Hídol áltvosaj réko tesúra. | Sub ponto fluas rivero. |
| 3. | anpírevo' (*) | malantaŭ | v-u ĉe pírevo' | Paj pérkil anpíre-vosaj testéja. | Li/ŝi staras malantaŭ muro. |
| 4. | ántarvo' (*) | inter | Ind.: antara | Búkuril ántarvosaj pláto sjelájga. | Inter libroj kuŝos folio. |
| 5. | béd-vo' (*) | ĉe, flanke de | Ur.: bedë (Lez.: p'ad, Krz.: bad-ow, Bd.: bodë) | Múal hewrúnil bedvósaj testéja peóso. | Flanke de mia amikino staras hundo. |
| 6. | béjvo' (*) | ĉe | Ger.: bei [baj](k-u Aktk.: b´ey 'LOC') | Légo-me-l béjvosaj túldi testéja. | Ĉe mia lito staras tablo. |
| 7. | énvo' (*) | en | = | Házul énvosaj telájga kívimo. | En domo kuŝas ŝtoneto. |
| 8. | pírevo' (*) | antaŭ | Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran | Házul pírevosaj áwto testéja. | Antaŭ domo staras aŭto. |
| 9. | prétvo' (*) | kontraŭ | Ltv.: pret | Líntu lalénta stínil prétvoku. | Birdo flugis kontraŭ muron. |
| 10. | úpvo' (*) | sur | Pld.: up, (op) | Légo-me-l úpvosaj túso telájga. | Sur mia lito kuŝas kuseno. |
| 11. | úprevo' (*)
(Var.: úparvo.) |
super | Sans./Pli.: upari, Bng.: upore
(Ger.: über, Lat.: super, Gr.: υπερ [iper < hüper]) |
Lésul úprevoket lént-maśino lalénta. | De super arbaro flugis flugmaŝino. |
RIM Ceteraj postpozicioj povas ekzisti en dialektoj aŭ sociolektoj.
RIM: (*) Ili estas diferencigataj per: -saj (loko), -ku (al-movo) kaj -ket (de-movo).
Sen-'vo'-aj / pa-'vo'-ari
| 1. | béde | flanke de, ĉe | Ur.: bedë 'on the part of, by' (Lez.: p'ad,
Krz.: bad-ow, Bd.: bodë) |
házul béde | ĉe domo |
| 2. | bóde | apud | Bd.: bodë (Lez.: p'ad, Krz.: bad-ow, Ur.: bedë) | légol bóde | apud lito |
| 3. | dje | al | Enc.: d'e3 | mjákol dje | al tendo |
| 4. | dóre #1 | laŭ | Jap.: -dôri | Gogáma śi-temel dórol dóre. | Iru laŭ ĉi tiu vojo. |
| 5. | kim | ekster | Ĥan.(S): kim #2 | Ému tla gerádil kim tezíva. | Li loĝas ekster la urbo. |
| 6. | kípe | ĝis | Ĉin.: kip 'erreichen' | kwétul kípe | ĝis hejmo |
| 7. | nja | al | Nen.: n'aa', nya- | mul nja | al mi |
| 8. | úke | tra | Keĉ.: uku 'Loch' + Mod. Fin.: läpi 'Loch,
Öffnung; hindurch; (Präp./Postp.) durch' |
stínil úke | tra muro |
| 9. | uldítle | apud | Ĉer.: u-li-di-tlv 'beside' | Gerádil uldítle sélo tedzája. | Apud urbo troviĝas vilaĝo. |
| 10. | vamp | en | /= vambipi | bélil vamp | en ventro |
| 11. | vúke | trans -n | Sva.: -vuka "transiri, kruci" | Gátul vúke paj lagéja. | Li iris trans la straton. |
- #1: Var.: dóri.
- #2: Par. Ĥan.(S): kæm@m 'out, outdoors, outside', Ĥan.: küm 'out; the exterior part', köm@n 'out, outdoors, outside', Hung.: ki (<kywe) 'out', kinn 'outside', kivül 'from without', Mans.: kün, kwän@; (N) kon '(being) out'
