Helpaj verboj
El Kitakujo
Redakto de 16:42, 9. Mar 2011 de WikiSysop (Diskuto | kontribuoj)
Al ili apartenas nur kelkaj verboj kaj la nombro iom varias en la dialektoj.
Ĝeneralaj / sómari
| verboj kaj ekzemploj | (rektaj) sencoj | aldonaĵo #1 | helpa senco | etimo |
|---|---|---|---|---|
| na-géja #2 | iri | -eni + -ku | -os | Ger.: gehen |
| Mu tegéja púrijeniku. | Mi promenos. | |||
| na-déta | meti | -uwan | -ontos | Lit.: dėti |
| Íti tedéta káwpuwan léjpin. | Itino estas aĉetonta panon. | |||
| Paj tedéta dár-uwan háge áwton. | Li estas donaconta al ŝi aŭton. | |||
| na-fára | - | na-X-a | eki | Isl.: fara |
| Ému tefára nagérsa. | Li ekas labori. | |||
| na-góna | iri | - | iĝi | Pld.: gahn [gån] |
| na-káputa-góna #3 | difektiĝi |
- #1: Ĝi staru ĉe la ĉefa verbo, kiu kelk-foje ŝanĝiĝas al substantiva infinitivo je -eni.
- #2: Ĉi tiu uzo similas al:
la Fin.: tulla + ilativo de la infinitivo III kiel futuro [Laŭ "Praktisches Lehrbuch Finnisch", paĝo 160-161]. Krome al His.: ir + a + Inf. = futuro en latinameriko [Kaud. 5, paĝo 8; Kaud. 88, paĝo 48-49] Ankaŭ la Brazila uzas tian verbon, nome formon de ir "gehen" [Laŭ Kaud. 21, "Brasilianisch Wort für Wort", paĝoj 34-35] Ankaŭ en la Korea lingvo la ekvivalento estas helpverbo (ka.da) [Laŭ "Koreanisch für Globetrotter", paĝo 27] En la Planlingvo Unitario la verbo andar "iri" same helpverbas; ekz. ego andas portar "ich werde tragen" "mi portos" [Laŭ "Unitario", paĝo 39]
- #3: Sed pli ofte oni uzas: na-kapút-etja aŭ na-ve-kapúta.
Dialektaj / ráźdari
| verboj, ekzemploj, kie? | (rektaj) sencoj | aldonaĵo | helpa senco | etimo |
|---|---|---|---|---|
| na-tjéka | - | bi-, bil-, bis- | esti + -ata, -ita, -ota | Ltv.: tieku, tiek, tiekam, tiekat |
| Íti latjéka bildánja Újtut. #1 | Itino estis batita de Ujtuo. | |||
| sudokcidenta meza kitaka1 | ||||
| Íti latjéka bildánja ot Újtu. #2 | ||||
| nordokcidenta meza kitaka1 |
1 Fakte temas pri la norda subgrupo de la Meza Kitaka. En la suda ja ekzistas pli da kazoj kaj la agentivo nenie mankas tie.
- #1 En norma lingvo estas: Íti ladánjewa Újtut.
- #2: Tie la agentivo kiel kazo ne ekzistas.
