Konverboj

El Kitakujo

Iri al: navigado, serĉi

Simila skemo ankaŭ ekzistas en la Klingona lingvo, nome sufiksoj kiel -DI' 'falls, sobald als' "kiam", -chugh 'wenn' "se", -pa' 'bevor, zuvor' "antaŭ ol", -vIS 'wärend' "dum", -bogh 'welches' "kiu, kio (ril.)", -meH 'weil; für, mit der Absicht des, um zu' "ĉar". [Laŭ "Das offizielle Wörterbuch Klingonisch / Deutsch, Deutsch / Klingonisch, paĝoj 47, 72]

RIM: Ili nur ekzistas en la "toka-me-dialekto", la najbaraj dialektoj de la alta Kitaka, la Tivada, la Orienta Joźika kaj la nordaj dialektoj de la Tivuka. Ili mankas en la Dźiga, Dzitaka, Dzitak-najbaraj dialektoj, orienta parto de la alta Kitaka, mezo kaj sudo de la Tivuka, Meza kaj Okcidenta Joźika kaj en la Dęgutia. Krome la neregulaj verboj, kiel ekzemple dao, jem, nur povas havi kelkajn konverbajn formojn.

Enhavo

Diversaj finaĵoj

Temporilataj

La tempoprefikso (te-; la-; sje-, mo-, voj-) resp. modaloprefiksoj (vu-; go-, -j; ma-) nur aperu en la ĉefpropozicia verbo!

Kitaka Senco Etimo Ekzemplo Senco Modelo
-tejl #1 Var.: -etl ĝis kiam Mong.: -тэл [-tel] #2 Lo lamáka, cádlatejl. Ili manĝis, ĝis ili satis.
-ź Var.: -iź, -źi,
Dial.: -źë		 -ante Mong.: -ж (-ч) [ĝ (ĉ)] Cásu pádaź, lamírzetja. Neĝante malvarmiĝis. Keĉ.: -stin
Ótu temójta sáwge tla
páwturin wákaź.		 Oto lavas al si la piedojn
plorante.
-jed Var.: -ejd, -iad -inte Mong.: -иад [iad],
-ээд [-êd] #3		 Úkćajkon ántajed,
mu lagáma témilanku.		 Fininte lernejon,
mi venis ĉi tien.
-mas Var. -mak tuj kiam Mong.: -магц [magc] #4 Cádla ésamas, mu
tekogéja gérsajkoku.		 Tuj kiam mi estas sata,
mi ekiras al la laborejo.		 Turk.: (y)ince,

Uzb.: -gach
-zun #5 tiel longe kiel Uzb.: uzun Mu ŋénazun vojćíta. Tiel longe kiel mi havas
tempon, mi legos.		 Turk.: -dikçe
-met #6 dum Lit. metas Útu kwétaw ésamet
téo lapíta.		 Dum Utuo estis hejme
li trinkis teon.		 Turk.: -ken
-kel #7 ekde Kaz.: keliw Mu gérsakel mas
púlinwak tehéma.		 Ekde kiam mi laboras,
mi havas pli da mono.		 Turk.: -(y)eli
  • #1: Ĝi kompromisas pro la jam ekzistantaj vortoj: tójlo "juna bruto", tóla "malproksima", têlu "skorpiono" kaj tálu "numero".
  • #2: En la mongola ekzistas pliaj vokalharmoniaj variantoj: -тал [-tal], -тол [-tol], -төл [-töl]
  • #3: En la mongola ekzistas pliaj vokalharmoniaj variantoj: -аад, -оод, -гаад, -гоод, -гээд [-âd, -ôd, , -gâd, -gôd, -gêd]
  • #4: En la mongola ekzistas pliaj vokalharmoniaj variantoj: -могц, -мэгц, -мөгц [-mogc, -megc, -mögc]
  • #5: Okazis gramatikigo el la senco "longa".
  • #6: Okazis gramatikigo el la senco "tempo".
  • #7: Okazis gramatikigo el la senco "veni".


La variaĵoj aplikatas ĉe neregulaj verboj, kiel ekz. jem "malami" > jémiź "malamante", kip "atingi" > kípejd "atinginte" (Apud regula: na-kípa > kípatejl).
  • Jen devenaj konverboj, kiuj estiĝas el temporilataj.
Kitaka Senco Funkcio Etimo Ekzemplo Senco Modelo
díhaź #1 dirante #2 cito Ĉer.: diʔ + Mong.: -ж [ĵ] Hévan dínon díhaź
Páolu áhhuge ladíha.		 "Bonan tagon", diris
Paŭlo al la frato.		 Mong.: гэж [geĝ] #3,
Baŝ.: тип [tip],
Tat.: дип [dip],
Uzb.: deb,
Turk.: diye [dije]
Kvílan teésa túde
mísi díhaź Ótu laprása.		 "Kie estas via kato",
demandis Oto.
  • #1: Ĝi estas ĉefe uzata por citi diraĵon.
  • #2: Tio estas la laŭvorta senco. Sed ofte dum tradukado aperas nenio.
  • #3: El Mong.: гэх [geĥ] "diri"; Baŝ.: тиеү [tieü], Uzb.: demoq kaj Turk.: demek (prez.: diyor [dijor])

Kondiĉaj

La tempoprefiksoj (te-; la-; sje-, mo-, voj-) resp. modaloprefiksoj (vu-; go-, -j; ma-) nur aperu en la ĉefpropozicia verbo!

Kitaka Senco Etimo Ekzemplo Senco Modelo
-wć (Var.: -ewć) okazo senatente al
alia; kvankam		 Mong.: -вч [-vĉ]
(post vokalo) #1		 Ínti gjálzawć,
vin nem teméla.		 Kvankam la suno brilas,
ekstere ne varmas.
-mjon se Kor.: -myôn Púlin hémamjon,
mu vukáwpa házun.		 Se mi havus monon,
mi aĉetus domon.		 Tlng.: chugh;
Jap.: -tara,
-(r)eba, -to;
Tib.: -na;

Mong.: -вал, -вол,
-вэл, -вөл, ...
-man sed Kor.: -man Káfun nem pítaman,
mu téon lapíta.		 Mi trinkis teon, sed
ne (trinkis) kafon.
-caŋ ĉar Tib.: -tsāng Su gjúpacaŋ nem
tehéma púlin.		 Ĉar vi (ci) estas stulta,
vi ne havas monon.		 Tlng.: -meH
-lok #2 anstataŭ Lat.: locus Mu svápalok teláwla. Anstataŭ dormi mi
kantas.		 Turk.: -mektense;
Baŝk.: -ҒАнсЕ #3,
Uzb.: -guncha
-guj #4 sen Mong.: -гүй Útu léjpin étaguj téon
lapíta.		 Utuo trinkis teon sen
manĝi panon.		 Turk.: -meksizin
  • #1: Var.: -эвч [-evĉ], -авч [-avĉ], -овч [-ovĉ], -өвч [-övĉ]
  • #2: Okazis gramatikigo el la senco "loko; ejo".
  • #3: Ĝi ekzistas en kvar vokalharmoniaj variantoj, nome: -гәнсе, -ғансы, -кәнсе, -ҟансы
  • #4: Ĝi funkcias alie ol en la origina lingvo, kie ĝi estas negacio de verbo..
  • Jen devenaj konverboj, kiuj estiĝas el kondiĉaj.
Kitaka Senco Etimo Ekzemplo Senco Modelo
étjawć kvankam Rus.: -еть + Mong.: -вч [-vĉ] Cásu lapáda étjawć,
vin nem temírza.		 Kvankam falis neĝo,
ekstere ne malvarmas.		 Mong.: боловч [bolovĉ] #1
díhawć sed Ĉer.: di' + Mong.: -вч [-vĉ] Ancádla ínke teésa díhawć,
mu doŋś lamáka.		 Mi ĵus manĝis, sed
ankoraŭ estas malsata.		 Mong.: гэвч [gevĉ] #2
  • #1: El Mong.: болох [boloĥ] "fariĝi"
  • #2: El Mong.: гэх [geĥ] "diri"

Rilataj

Kitaka Senco Etimo Ekzemplo Senco Modelo
-wa #1 kiu, kio Gua.: -va Pólkin tedánsawa bárnu temiéta tik ómpe dánseni. #2 Knabo, kiu dancas polkon, pensas nur pri dancado. Tlng.: -bogh
  • #1: Ĝi iom ŝanĝiĝis pro: va "kaj".
  • #2: Ĉi tie ankaŭ eblas participo jene: Pólkin bidánsa bárnu temiéta tik ómpe dánseni.

Kombinoj de konverboj kun ĉefaj verboj

Ĉefe du el la konverboj povas esti kombinataj kun ĉefa verbo por esprimi sencon, por kiu alie uzeblas adverboj.

Kombinoj kun konverboj je -ź

Ĉefa verbo Laŭvorte Senco Ekzemplo Traduko Modelo Wörtlich
na-déta #1 meti ago okazis senpripense Mu témon díhaź ladéta. Mi eldiris tion tiel. Kaz.: sal-ïw legen
na-ćíka paŝi ago daŭras aŭ ripetiĝas Útu pékajkopi gérsaź tećíka. Utuo en bakejo laboradas. Kaz.: jür-iw schreiten
na-lájga kuŝi ago ankoraŭ ne ĉesis kaj ĵus enfokusiĝis Kve wákaź telájga? Ho, kiu do ploras tie? Kaz.: jat-ïw liegen
na-dája doni ago havas rezulton kaj estis farita por alia Mu káwkun káwpaź Ítivad ladája. Mi aĉetis kukon por Itino. Kaz.: ber-iw,
Uzb.: bär-moq		 geben
na-stéja stari stato estas priskribata Rjùmo-árg-elo dégaź testéja. La lampo lumas. Kaz.: tur-ïw stehen
na-óda foriri ago kaŭzas ŝanĝon Rjùmo-árg-elo dégaź laóda. La lampo difektiĝis. Kaz.: ket-iw weggehen
na-skéta Rjùmo-árg-elo dégaź laskéta.
na-dágma starigi estas esprimata la rezulto de ago Íti témon ger dájaź ladágma. Itino jam hieraŭ donis tion. Kaz.: khoy-ïw stellen
na-tínda sendi ĝentila peto #2 Kaz.: jiber-iw schicken
na-aśóla resti ŝanĝo de stato, kiu poste daŭras Máksu bími bístraź laaśóla. Makso forgesis ideon. Kaz.: khal-ïw bleiben
na-líkta Máksu bími bístraź lalíkta.
na-gájba preni Íti kólpon mújdaź lagájba. Itino aĉetis ĉapelon. Tat.: alırğa nehmen
  • #1: La senco estas iomete pli ĝenerala ol en la modela lingvo.
  • #2: Certaj kombinoj havas iomete alian signifon. Ekz. Útu ískon tóglaź latínda. "Utuo antaŭludis ion."

Kombinoj kun konverboj je -jed

Konverbo Laŭvorte Ĉefa verbo Laŭvorte Kombina
senco		 Sinonimo Ekzemplo Traduko Modelo
na-gájba preni na-géja iri porti na-béra Útu ćántin gájbajed lagéja. Utuo portis tekon. Tat.: alıp barırğa,
Uzb.: олиб бор-
na-gíra eniri enporti na-en-béra Máksu túldin gájbajed lagíra. Makso enportis tablon. Tat.: alıp kerergä
na-ída eliri elporti na-is-béra Íti hhógun gájbajed teída. Itino elportas la rubaĵon. Tat.: alıp çığarğa
na-mújda vendi na-gájba preni aĉeti na-káwpa,
na-búgja,
na-sómba		 Háku cámcon mújdajed lagájba. Hakuo aĉetis jakon. Uzb.: сотиб ол-,
Turk.: satın almak
Elŝutita el "http://kitakujo.de/w/index.php?title=Konverboj"
Personaj iloj