Alfabeto

El Kitakujo

(Malsamoj inter versioj)
Iri al: navigado, serĉi
(→Skemo de la konsonantoj / skémo subúnjorini)
E (16 versioj: Enhava paĝo kaj ŝablono)
 
(10 mezaj versioj ne montrata.)
Linio 4: Linio 4:
! Kitake  
! Kitake  
! Esperante  
! Esperante  
-
! germane  
+
! {{VP|vpe=Germana_lingvo|chitie=germane}}
-
! pole  
+
! {{VP|vpe=Pola_lingvo|chitie=pole}}
-
! Ĉeĥe, slovake, sorabe, kroate, litove, latve  
+
! {{VP|vpe=Ĉeĥa_lingvo|chitie=Ĉeĥe}}, {{VP|vpe=Slovaka_lingvo|chitie=slovake}}, sorabe, {{VP|vpe=Kroata_lingvo|chitie=kroate}}, {{VP|vpe=Litova_lingvo|chitie=litove}}, {{VP|vpe=Latva_lingvo|chitie=latve}}
|-
|-
| ć
| ć
Linio 30: Linio 30:
| w
| w
| ŭ
| ŭ
-
| belorusa: ў
+
| {{VP|vpe=Belorusa_lingvo|chitie=belorusa}}: ў
-
| RIM: Kiel en la angla, indonezia, keĉua k.a.  
+
| RIM: Kiel en la angla, {{VP|vpe=Indonezia_lingvo|chitie=indonezia}}, {{VP|vpe=Keĉua_lingvo|chitie=keĉua}} k.a.  
|}
|}
=== La tuta alfabeto / tla vísa bócolo ===
=== La tuta alfabeto / tla vísa bócolo ===
-
La [[Kitaka lingvo|Kitaka]] alfabeto havas 27 literojn kaj unu digrafon.
+
La [[Kitaka lingvo|Kitaka]] alfabeto havas 27 literojn kaj tri digrafojn.
{| {{Prettytable}}
{| {{Prettytable}}
! Majusklo
! Majusklo
Linio 197: Linio 197:
|
|
|-
|-
-
| {{internacie}} | Q
+
| {{verda}} | Q
|
|
-
| {{internacie}} | q
+
| {{verda}} | q
|
|
| [{{IPA|kv}}]
| [{{IPA|kv}}]
Linio 253: Linio 253:
|
|
|-
|-
-
| {{internacie}} | X
+
| {{ora}} | X
|
|
-
| {{internacie}} | x
+
| {{ora}} | x
|  
|  
| [{{IPA|ks}}]
| [{{IPA|ks}}]
Linio 292: Linio 292:
La litero ' (u'i) nur estas skribata ene de vortoj, se kunpuŝas vokaloj, ĉar ĝi nur staras antaŭ aŭ inter vokaloj. Ĝi sonas kiel la neskribata sono en la germana lingvo, kiu estas prononcata antaŭ komenca vokalo. ' ĉiam prononcatas, sed ne skribatas antaŭ komenca vokalo, ekz.: '''ábru''' ['abru] "plumo", '''acíno''' ['acino] "cedro". Meze en iu vorto ĝi ĉiam staras inter vokaloj, ekz.: '''hi'e''' "jen".
La litero ' (u'i) nur estas skribata ene de vortoj, se kunpuŝas vokaloj, ĉar ĝi nur staras antaŭ aŭ inter vokaloj. Ĝi sonas kiel la neskribata sono en la germana lingvo, kiu estas prononcata antaŭ komenca vokalo. ' ĉiam prononcatas, sed ne skribatas antaŭ komenca vokalo, ekz.: '''ábru''' ['abru] "plumo", '''acíno''' ['acino] "cedro". Meze en iu vorto ĝi ĉiam staras inter vokaloj, ekz.: '''hi'e''' "jen".
-
==== Digrafo ====
+
==== Digrafoj ====
{| {{Prettytable}}
{| {{Prettytable}}
! Majusklo
! Majusklo
Linio 309: Linio 309:
|
|
| atentu, ke ĝi ne povas esti [{{IPA|ç}}]
| atentu, ke ĝi ne povas esti [{{IPA|ç}}]
 +
|-
 +
| DŹ, Dź
 +
| DŹ, D&378;
 +
| dź
 +
| dź
 +
| [{{IPA|dʒ}}]
 +
|
 +
|
 +
|-
 +
| PF, Pf
 +
|
 +
| pf
 +
|
 +
| [{{IPA|pf}}]
 +
|
 +
|
|}
|}
==== Sociolektaj aldonaĵoj / sociolektari gudájasori ====
==== Sociolektaj aldonaĵoj / sociolektari gudájasori ====
Linio 511: Linio 527:
{{Komento-1|
{{Komento-1|
teksto1=#1: Variaĵoj: ćuj, cuj.}}
teksto1=#1: Variaĵoj: ćuj, cuj.}}
 +
=== Skemo de la konsonantoj / skémo subúnjorini ===
=== Skemo de la konsonantoj / skémo subúnjorini ===
{| {{Prettytable}}
{| {{Prettytable}}
Linio 528: Linio 545:
|
|
| {{verda}} | d
| {{verda}} | d
-
| {{sociolekta}} | d¸
+
| {{orangha}} | d¸
|
|
| {{verda}} | g   
| {{verda}} | g   
Linio 537: Linio 554:
|
|
| {{verda}} | t
| {{verda}} | t
-
| {{sociolekta}} | t¸
+
| {{orangha}} | t¸
|
|
| {{verda}} | k   
| {{verda}} | k   
Linio 547: Linio 564:
|
|
| {{verda}} | n
| {{verda}} | n
-
| {{sociolekta}} | n¸
+
| {{orangha}} | n¸
| {{blua}} | ñ [nj]
| {{blua}} | ñ [nj]
| {{lavenda}} | ŋ [ng]
| {{lavenda}} | ŋ [ng]
Linio 557: Linio 574:
|
|
| {{verda}} | l
| {{verda}} | l
-
| {{sociolekta}} | l¸       
+
| {{orangha}} | l¸       
|
|
|
|
Linio 567: Linio 584:
|
|
| {{verda}} | r
| {{verda}} | r
-
| {{sociolekta}} | r¸       
+
| {{orangha}} | r¸       
|
|
|
|
Linio 578: Linio 595:
| {{verda}} | z
| {{verda}} | z
|
|
-
| {{rango-5}} | ź [ĵ]     
+
| {{turkisa}} | ź [ĵ]     
|
|
|
|
Linio 586: Linio 603:
| {{verda}} | f
| {{verda}} | f
| {{verda}} | s
| {{verda}} | s
-
| {{sociolekta}} | s¸
+
| {{orangha}} | s¸
-
| {{rango-5}} | ś [ŝ]
+
| {{turkisa}} | ś [ŝ]
-
| {{rango-5}} | hh [ĥ]  #1
+
| {{turkisa}} | hh [ĥ]  #1
| {{verda}} | h  #2  
| {{verda}} | h  #2  
|-
|-
Linio 597: Linio 614:
| {{verda}} | dz
| {{verda}} | dz
|
|
-
| {{rango-5}} | dź [ĝ]     
+
| {{turkisa}} | dź [ĝ]     
|
|
|
|
Linio 605: Linio 622:
| {{verda}} | c
| {{verda}} | c
|
|
-
| {{rango-5}} | ć [ĉ]     
+
| {{turkisa}} | ć [ĉ]     
|
|
|
|
Linio 611: Linio 628:
! Glitoj
! Glitoj
|
|
-
| {{rango-5}} | w [ŭ]
+
| {{turkisa}} | w [ŭ]
|
|
|
|
Linio 623: Linio 640:
|
|
|
|
-
| {{rango-4}} | ç
+
| {{roza}} | ç
|
|
|
|
Linio 629: Linio 646:
|
|
|}
|}
 +
{{Komento-2|
 +
teksto1=#1: Ĝi ĉiam estas malmola kiel en la svis-germana, Esperanto, Hispana, Makedona, Bulgara kaj aliaj lingvoj.|
 +
teksto2=#2: Antaŭ konsonanto ĝi iom plifortiĝas, sed restas mola por reteni la distingon disde hh.}}
 +
<!--
 +
chi tie ankorau enmetandas la menciitaj koloroj!
 +
-->
 +
Verda - kiel en Esperanto, helturkisa - sama prononco, sed alia skribo, flava - kiel en la Germana, oranĝa - kiel en la Hindia, Sveda, …, blua - kiel en la ĉeĥa, pola, hispana, kaj aliaj(#1), roza - kiel en la Ksosa, Zulua kaj aliaj afrikaj lingvoj. Lavendo-kolora - kiel en la Germana(#2), Angla(#2), Bantuaj, Vjetnama, Indonezia kaj aliaj lingvoj. Oranĝaj kaj roza nur aperu sociolekte!
 +
{{Komento-2|
 +
teksto1=#1: Sed ĝia skribo nur en dialekto kaj parenc-lingve estu tiel, alikaze kiel en krampoj! Krome ĝi eblas ankaŭ komence de radiko.|
 +
teksto2=#2: Sed ankaŭ en la komenco de radiko!}}
 +
 +
=== La Kitakaj diftongoj / tla kitákari snew-búnjori ===
 +
{| {{Prettytable}}
 +
|
 +
| j
 +
| w
 +
| a
 +
| e
 +
| o
 +
|-
 +
| a
 +
| {{orangha}} | aj
 +
| {{orangha}} | aw
 +
| -
 +
| -
 +
| {{flava}} | ao
 +
|-
 +
| e
 +
| {{orangha}} | ej
 +
| {{orangha}} | ew
 +
| {{flava}} | ea
 +
| -
 +
| {{flava}} | eo
 +
|-
 +
| i
 +
| -
 +
| {{orangha}} | iw
 +
| {{verda}} | ia
 +
| {{verda}} | ie
 +
| {{verda}} | io
 +
|-
 +
| o
 +
| {{orangha}} | oj
 +
| {{orangha}} | ow
 +
| {{verda}} | oa
 +
| -
 +
| -
 +
|-
 +
| u
 +
| {{orangha}} | uj
 +
| -
 +
| {{verda}} | ua
 +
| -
 +
| {{verda}} | uo
 +
|-
 +
|}
 +
{{Rimarko|
 +
teksto=RIM: La dike skribitaj formoj havas ekvivalentojn en Esperanto.}}
 +
 +
Ekz.:
 +
{| {{Prettytable}}
 +
| {{orangha}} | bajtu, ćútaja, hájta, kajla, maj, májlku, na-hájpa, na-ispája, na-mája, taj, tájami
 +
| {{orangha}} | áwtima, dáwto, gáwro, káwa, káwku, na-áwsa, na-gáwta, njáwka, tawku, táwti
 +
| -
 +
| -
 +
| {{flava}} | ćáo, ćaohhu, dáo, gao, hao, jáo, láo, mánao, máoni, pao-, saodu, tisáo, váo
 +
|-
 +
| {{orangha}} | béjno, déjlo, héjla, kéjko, léjpi, méjsi, na-déja, na-gréjpa, na-sméja, péjo, skéjo, véju, véjnu
 +
| {{orangha}} | Ewropi, na-ćéwta, na-léwa, na-pinéwa, snew
 +
| {{flava}} | beáli, keáka, keánu, mêa, meáka, seána
 +
| -
 +
| {{flava}} | peoso
 +
|-
 +
| -
 +
| {{orangha}} | biw, díwbja, giw, na-gíwta, na-kríwsta, tiw
 +
| {{verda}} | niátu, siámo
 +
| {{verda}} | na-piéna, tiéma
 +
| {{verda}} | rioću
 +
|-
 +
| {{orangha}} | dójgo, kóje, moj, na-dójda, na-gója, na-hója, rója, toj, tvoj, vóju
 +
| {{orangha}} | dow, kow-, nówsu
 +
| {{verda}} | boáli, boári, koáno, na-hoaka, na-noáda, na-toána, roágu, toakti
 +
| -
 +
| -
 +
|-
 +
| {{orangha}} | bújći, ćúja, dúja, na-mújka, tújpo
 +
| -
 +
| {{verda}} | ćuángu, kúapu
 +
| -
 +
| {{verda}} | na-puóśa, púoli 
 +
|}
 +
La Kitaka havas tri grupojn de diftongoj, nome falantajn (markitaj oranĝe), glitajn (markitaj flave) kaj malfalantajn (markitaj verde).
 +
 +
{{alfabeto}}

Nuna versio ekde 16:06, 24. Jan 2010

Enhavo

Latinida alfabeto / kilatinída bócolo

Ĝia latinida skribo konas diakritajn literojn, do la jenajn:

Kitake Esperante germane pole Ĉeĥe, slovake, sorabe, kroate, litove, latve
ć ĉ tsch cz/ć č
ś ŝ sch sz/ś š
ź (dź) ĵ (ĝ) - (dsch/ge) ż/zi/rz (dż) ž (dž)

Nur unu escepto kompare al Esperanto ekzistas:

w ŭ belorusa: ў RIM: Kiel en la angla, indonezia, keĉua k.a.

La tuta alfabeto / tla vísa bócolo

La Kitaka alfabeto havas 27 literojn kaj tri digrafojn.

Majusklo HTMLkodo Minusklo HTMLkodo Kutima fonetika transliteracio Alternativa fonetika transliteracio Komento
A a [a] en dua tonemo: Â, â
B b [b] [p]
C c [ts]
Ć &#262; ć &#263; [tʃ]
D d [d]
E e [ɛ] en dua tonemo: Ê, ê
F f [f]
G g [g]
H h [h] aŭ [ç]1 1 antaŭ konsonanto
I i [i]
J j [j]
K k [k]
L l [l]
M m [m]
N n [n]
Ŋ &#330; ŋ &#331; [ŋ] ankaŭ komence de silaboj
O o [ɔ] en dua tonemo: Ô, ô
P p [p]
R r [r]
Q q [kv] nur en internaciaj vortoj
S s [s]
Ś &#346; ś &#347; [ʃ]
T t [t]
U u [u] en dua tonemo: Û, û
V v [v]
W w [w]
X x [ks]
Y y [ɨ]
Z z [z]
Ź &#377; ź &#378; [ʒ]
RIM: La litero sur roza fono ekzistas nur en internaciaj vortoj; sur ora fono ekzistas krom tie ankaŭ en dialektoj kaj parencaj lingvoj kiel vokalo inter u kaj i; sur verda estas krome uzata por alia sono (variaĵo de k) en dialekto.

Por E-a ĝ estas uzata la kunmeto dź (v-u supre). Por E-a ĥ estas uzata duobla h, do hh (túla ha "duobla ho"). En sensupersignaj programoj povas esti uzata anstataŭa h, do ch (por ć), sh (por ś), zh (por ź). Krome ŋ anstataŭeblas per ng (Komparu kun germana, angla, svahila, vjetnama kaj indonezia ng!). Iu ĥaosiga mikso ne estu permesata. W ankaŭ aperas ekster diftongoj!

La litero ' (u'i) nur estas skribata ene de vortoj, se kunpuŝas vokaloj, ĉar ĝi nur staras antaŭ aŭ inter vokaloj. Ĝi sonas kiel la neskribata sono en la germana lingvo, kiu estas prononcata antaŭ komenca vokalo. ' ĉiam prononcatas, sed ne skribatas antaŭ komenca vokalo, ekz.: ábru ['abru] "plumo", acíno ['acino] "cedro". Meze en iu vorto ĝi ĉiam staras inter vokaloj, ekz.: hi'e "jen".

Digrafoj

Majusklo HTMLkodo Minusklo HTMLkodo Kutima fonetika transliteracio Alternativa fonetika transliteracio Komento
Hh (HH) hh [x] atentu, ke ĝi ne povas esti [ç]
DŹ, Dź D&#377;, D&378; dź d&#378; [dʒ]
PF, Pf pf [pf]

Sociolektaj aldonaĵoj / sociolektari gudájasori

Retrofleksoj / bek-bùjki-búnjori

Jen la plej granda aldonaĵo, konsistanta el: d¸, t¸, n¸, l¸, r¸, s¸. La postmetita signo ¸ markas ĉiujn retrofleksajn konsonantojn. Ili havas ekvivalentojn en kelkaj lingvoj: sveda, norvega, angla, ĉina, vjetnama, hindia, abĥaza kaj dravidaj. En la alfabeta ordo ili sekvu post la literoj, el kiuj ili estiĝis, sed s¸ post ś. Kaj la koncerna liternomo havu sekvan vokalon u, kiel ekz. d¸u. Retrofleksa r kiel en la Usona angla tre maloftas kaj ĉiam devas esti distingata de la normala variaĵo.

Jen ekz-oj:

t¸ altpát¸i okcidento
nát¸i nokto
pát¸i paso
t¸ápo radiko
d¸ d¸ága hela
s¸ mís¸a konfuza
r¸ na-r¸ája morti

En la sama radiko ne povas aperi du retrofleksoj kune.

Ili modelas jene:

Kit. Sv. #1 Nor. Angl. Ĉi. Vj. Hin.,

Beng.(#2)

 Pŝt. #3 Abĥ. Kuĉ. #4 Vask. Bur.
d¸ rd ḍ (ḍh) #5 ḍ ḍ
t¸ rt tr ṭ (ṭh) #6 ṭ ṭ (ṭh)
n¸ rn ṇ #7 ṇ
l¸ rl
s¸ rs sh [ʂ] ʂ sr (rs) [ş] s [ṣ]
z¸ ʐ zr (rz) [z̧]
- dʐ dr [ḑʐ] 3̣̣̌
- zh [ţ̧ʂ], ch [ţ̧ʂh] tʂ (tʂ¸) tr [ţ̧ʂ] ts [c̣][ţ̧ʂ] č̣ (č̣h)
r¸ r -r ṛ (ṛh) #8 ṛ ṛ
  • #1: En: bord; kort; barn; var så.
  • #2: La ekzemploj estas laŭ Kaud. 38, paĝo 18
  • #3: Laŭ Kaud.91, paĝo 17
  • #4: Laŭ la libro 'Studie zur Verbstammvariation im Navaho', de Heinz-Jürgen Pinnov: parencas kun Navaho
  • #5: Bng.: ḍakṭar 'Doktor, Arzt', ḍhila 'locker, lose'
  • #6: Bng.: hoṭel 'Hotel', ṭhik 'richtig'
  • #7: Bng.: proṇam 'Ehrerbietung'
  • #8: Bng.: baṛi 'Haus', daṛhi 'Bart'

Langoklaka sono / kàlju-vláća búnjo

Transpreniĝis nur la plej facile prononcebla sono, nome tiu, kiu estu prononcata tie kie normale estiĝas la sono c. Sed la maniero estas la granda diferenco, t.e. vi devas fakte "suĉi" ĝin. La uzata litero por ĝi estas ç(#1), ĉar c jam estas normala afrikato. Jen duobla prononco de mi. Apud ĝi ne facilas prononci normalan konsonanton, do ĝi aperu nur antaŭ vokalo kiel komenca sono de iu vorto aŭ post vokalo kiel fina sono.

  • #1: Co kun subhoketo - Kit.: Ce su zemkágimi

Francoj, portugaloj, albanoj kaj turkoj, atentu, ke vi ne prononcu ç jene!

kiel s kiel ĉ
francoj, portugaloj albanoj, turkoj

Sed kiel Ksosoj {Xhosa}, Zuluoj kaj aliaj prononcas la literon c! La sono ankaŭ aperas en la germana lingvo kiel interjekcio.

Ekz.:

biç supozo, espero Mong.: биз [bidz]
çáwi kirko cawe [5, ii]
çuj #1 emfato Mong.: сүү [süü]
  • #1: Variaĵoj: ćuj, cuj.

Skemo de la konsonantoj / skémo subúnjorini

Bilabialoj Dentolabialoj Alveolaroj Retrofleksoj Palataloj Velaroj Glotalo
Eksplozivoj voĉaj b d d¸ g
senvoĉaj p t t¸ k
Nazaloj m n n¸ ñ [nj] ŋ [ng]
Lateraloj l l¸
Rulaĵo r r¸
Frikativoj voĉaj v z ź [ĵ]
senvoĉaj f s s¸ ś [ŝ] hh [ĥ] #1 h #2
Afrikatoj voĉaj dz dź [ĝ]
senvoĉaj pf c ć [ĉ]
Glitoj w [ŭ] j
Langoklako ç
  • #1: Ĝi ĉiam estas malmola kiel en la svis-germana, Esperanto, Hispana, Makedona, Bulgara kaj aliaj lingvoj.
  • #2: Antaŭ konsonanto ĝi iom plifortiĝas, sed restas mola por reteni la distingon disde hh.

Verda - kiel en Esperanto, helturkisa - sama prononco, sed alia skribo, flava - kiel en la Germana, oranĝa - kiel en la Hindia, Sveda, …, blua - kiel en la ĉeĥa, pola, hispana, kaj aliaj(#1), roza - kiel en la Ksosa, Zulua kaj aliaj afrikaj lingvoj. Lavendo-kolora - kiel en la Germana(#2), Angla(#2), Bantuaj, Vjetnama, Indonezia kaj aliaj lingvoj. Oranĝaj kaj roza nur aperu sociolekte!

  • #1: Sed ĝia skribo nur en dialekto kaj parenc-lingve estu tiel, alikaze kiel en krampoj! Krome ĝi eblas ankaŭ komence de radiko.
  • #2: Sed ankaŭ en la komenco de radiko!

La Kitakaj diftongoj / tla kitákari snew-búnjori

j w a e o
a aj aw - - ao
e ej ew ea - eo
i - iw ia ie io
o oj ow oa - -
u uj - ua - uo
RIM: La dike skribitaj formoj havas ekvivalentojn en Esperanto.

Ekz.:

bajtu, ćútaja, hájta, kajla, maj, májlku, na-hájpa, na-ispája, na-mája, taj, tájami áwtima, dáwto, gáwro, káwa, káwku, na-áwsa, na-gáwta, njáwka, tawku, táwti - - ćáo, ćaohhu, dáo, gao, hao, jáo, láo, mánao, máoni, pao-, saodu, tisáo, váo
béjno, déjlo, héjla, kéjko, léjpi, méjsi, na-déja, na-gréjpa, na-sméja, péjo, skéjo, véju, véjnu Ewropi, na-ćéwta, na-léwa, na-pinéwa, snew beáli, keáka, keánu, mêa, meáka, seána - peoso
- biw, díwbja, giw, na-gíwta, na-kríwsta, tiw niátu, siámo na-piéna, tiéma rioću
dójgo, kóje, moj, na-dójda, na-gója, na-hója, rója, toj, tvoj, vóju dow, kow-, nówsu boáli, boári, koáno, na-hoaka, na-noáda, na-toána, roágu, toakti - -
bújći, ćúja, dúja, na-mújka, tújpo - ćuángu, kúapu - na-puóśa, púoli

La Kitaka havas tri grupojn de diftongoj, nome falantajn (markitaj oranĝe), glitajn (markitaj flave) kaj malfalantajn (markitaj verde).

V-u ankaŭ

Elŝutita el "http://kitakujo.de/w/index.php?title=Alfabeto"
Personaj iloj