Kitakujo 

Kiel aspektas parencaj lingvoj? / Kvaw teismátama máklari kéliri?

- Dęguti

• - ĝi estiĝis el mikso de pra-Joźika, praformo de la "toka-me"-dialekto kaj antaŭŝtupoj de la nord-orientaj dialektoj (sen la tieaj son-ŝanĝoj!). Krome aldoniĝis influoj de la najbaraj neparencaj lingvoj (gratika kaj grateva).
• - ĝi havas pli da vokaloj, nome: ï, ë, ą, ę, o˛
• - ĝi regule havas pliajn konsonantojn: ł, ç, ş, pf
• - okazas la jenaj vokal-ŝanĝiĝoj:

Kitake	Dęgute	ekz. kit.	ekz. dęg.	traduko
u	ï (antaŭ i,e)	búmi	pïmi	tero
o	u (antaŭ n,m,r,l)	lóno	lúno	salo
a	ą (antaŭ n/m +K.)	brámlu	përąłu	rubuso
-	ë (en K.-sekvoj)	brámlu	përąłu	rubuso
a	ë (antaŭ akcento)	na-déta	në-téça	meti
e	ę (antaŭ n/m +K.)	néndo	nęto	argilo
i		kwínki	pęşi	puba hararo
o	o˛ (antaŭ n/m +K.)	zvónko	svǫgo	tono
u		búnji	pǫji	sono
oa	aw	poapi	pfáwpfi	okopo
ow		kow-	kaw-	bonvolu -i

• - okazas la jenaj konsonanto-ŝanĝiĝoj:

Kitake	Dęgute	ekz. kit.	ekz. dęg.	traduko
b	p	brámlu	përąłu	rubuso
		na-bráŋa	në-përáŋa	alporti
d	t	na-déta	në-téça	meti
		gódi	kóti	jaro
g	k	gódi	kóti	jaro
gw, gv	b	na-gvára	në-bára	babili
k	ş (inter V.)	na-máka	në-máşa	manĝi
k	g (post n/ŋ/m)	báŋka	pąga	rigida
kt	tt	nákti	nátti	nokto
kw, kv	p	kwési	pézi	naŭopo
		kwétu	péçu	hejmo
		kwínki	pęşi	puba hararo
l	ł (post n/m/aw/ow)	brámlu	përąłu	rubuso
p	pf	poapi	pfáwpfi	okopo
p	b (post n/m)	na-jámpa	në-jąba	aserti
pt	tt	ćépti	ćétti	teknologio
s	z (inter V.)	kwési	pézi	naŭopo
t	ç (inter V.)	na-déta	në-téça	meti
t	d (post n/m)	súnta	só˛da	sankta
ćk	śś	-aćk-	-aśś-

• - pli da kazoj depende de la dialekto (6 - okcidente, nur 2 - oriente)

Kit.	Esp-e	Dęguti	Esp-e	Kitaka nomo	kie?
béri	ekde	-per	ekde	àlku-pádzi	KRT
dóre	laŭ	-tor	laŭ (loka)	dòro-pádzi	KRT
na-gáma	veni	-ką	ĝis	gugàmo-pádzi	KR
túkuo	fino	-çuk	ĝis (finfine)	tùku-pádzi	KR
wújpi	escepto	-wïp	krom	wùjpi-pádzi	K
kési	mezo; centro	-şe	meze en	kèsi-pádzi	K

• - preskaŭ nur uzatas la sufiko -aćk-, kiu sonleĝe fariĝas -aśś-, dum tân nur sporade aperas en okcidentaj dialektoj en Tóp-atti
• - la okcidenta dialekto transprenis vortojn el la doruga kaj gratika
• - la orienta dialekto transprenis vortojn el la grateva
• - la ĉefa vortordo en oriento estas SOV kaj en okcidento kunekzistas SOV kaj SVO
• - pliaj sufiksoj en la verba sistemo: RIM Necesas interŝova a, ekz.: Pfaj sáwan sáçin la-hîl-tó˛pfamawła. "Li mortpafis hontinde sian edzinon." La nombro dependas de la dialekto.

Kit.	Esp-e	Deguti	Esp-e	Kie?
na-ćúva	resti, postresti	-ćuv-(#1)	daŭre	TRK
dápo	sensencaĵo	-tapf-	sensence, sencele	TRK
déjlo	parto	-tel-	(nur) parte	TRK
na-díva	spekti	-tiv-(#2)	mi spektis la diraĵon	TRK
na-djáma	aŭdaci	-dźam-	aŭdace	TRK
lit	iomete	-liç-	iomete	TR
lójba	gaja, bonhumora	-lojp-	gaje, volonte	TR
na-lúla	supozi	-lul-	supoz(ebl)e	TR
na-mága	plaĉi	-mak-	plaĉe, kun plaĉo	TR
na-málua	honti	-mawł-	hontinde	TR
hímo	dezirego, avido	-him-	avide	T
na-hoaka	trompi, erarigi	-haws-	trompe, erarige	T
na-hójga	ĝoji	-hojk-	ĝoje	T
hójta	ĝusta	-hojç-	ĝuste	T
na-hôva	ŝati	-hov-	ŝate	T

• #1: Samtempe malaperas la prefikso daw- kun la sama senco.
• #2: Samtempe malaperas la partikulo pon el la lingvo.

• - perdo de kelkaj prepozicioj:

Kit.	esp-e	Dęguti	esp-e	Kie?
béjsaj, pśi, -tap	ĉe	péjzaj, -çapf	ĉe	TR
ánde, pérne	trans	pférne(#1)	trans	T
-ku, bejku, gu, duj	al	-şu, péjşu, ku-(#2)	al	TR
su, mêa, -ga	kun	sû, -ka	kun	T
ántar', anamése, anmése	inter	ądar'	inter	TRK
taw, -so, -wak	de, da	-wa(k)	da	T
up', on'	sur	upf', un- (#3)	sur	TRK

• #1: Restas pro subteno de la verbo na-pérna "transiri", kiu en Dengutia estas na-pférna.
• #2: Nur estas uzata kiel verba prefikso.
• #3: Ĝi fariĝas prefikso.

• - la malnova finaĵo kaza -so okcidente malaperas, oriente fariĝas -ro (post ŝuŝa konsonanto); sed -wak restas!
• -

Al la sekva ĉapitro
27.10.2005, aktualigita 08.09.2017