Kitakujo 

Trajtaro / jédzolo

• Genroevoluo
• Verberoj

a) Sonaj / búnjari

trajtoj / jédzori	laŭ lingvoj / loŋ kéliri
5 vokaloj (a, e, i, o, u)(#1)	svahila/ĉiĉeva/ŝona(#2)/ganda; hispana; japana, Esp-o; kvenja(#3); cocila; mandinka; majaa de Jukatano; tokpisina, bislama
manko de "malklaraj" vokaloj	esperanto, pola, hispana; kvenja(#3)
ŋ kiel aparta nazalo	bantuaj; vjetnama; indonezia, balina, tagaloga, fiĝia, dakia; nganasana, enca, samea; albana; gvarania; germana, angla; kvenja(#3); mandinka; ĉina, kantona, tibeta, mjanmara; itelmena; keta; lakota; tajlanda
ŋ kiel komenca sono	bantuaj; vjetnama; indonezia, balina, fiĝia, dakia; nganasana, enca; albana; klingona; mandinka; tibeta, kantona; itelmena; tajlanda
hl kiel kombino(#4)	kosa, zulua; malnova alt-germana, mn. angla
distingo inter v kaj w [ŭ]	esperanto; angla; kazaĥa; svahila, oŝiŭambo, zulua, kosa; malta
h	esperanto; germana, nederlanda, skotsa, kelkaj slavaj; vjetnama
hh [ĥ]	esperanto; germana, nederlanda, skotsa, slavaj, hispana, greka, paŝtoa, persa, taĝika; volofa; araba, hebrea; ĉina; mongola; lakota; indonezia (kh)
tonemoj (2)(#5)	ĉina (norme 4), kantona (6), mjanmara (4), tibeta; navahoa; vjetnama (6, sude 5); tajlanda (5), laosa (6); keta (4); majaa de jukatano; kinjarvanda
tonema distingo nur en la akcentata silabo	latva

• #1: Dzitak-najbaraj dialektoj havas pliajn: ë, y kaj å. Krome aldoniĝas unu ĉe Joźika- kaj Tivad-najbaraj dialektoj: ė kaj unu en la mansja dialekto, nome ə.
• #2: Laŭ artikolo en la angla vikipedio.
• #3: Ĝi estas planlingvo de Tolkien uzata de la Elboj.
• #4: La prononco varias tiel, ke en kelkaj dialektoj estas [ĥl] (pli malpli kiel en la menciitaj ĝermanaj lingvoj) kaj [ɬ] (pli malpli kiel en la menciitaj bantuaj lingvoj)^(#4a).
• #4a: Vidu la artikolon IsiZulu, en la germana Vikipedio, en la tiea ĉapitro Konsonanten ("konsonantoj").
• #5: En kelkaj dialektoj estas tri kaj malofte eĉ mankas ĉi tiu trajto.

b) Deklinacio / pádzirièmo

trajtoj / jédzori	laŭ lingvoj / loŋ kéliri
Ĉe kazoj
multaj kazoj	finnougraj; aŭstraliaj; vaska; orientkaŭkazaj; kvenja(#1); ceziana; keĉua, naŭatla; gronlanda; oroma; degaspregosa
aglutina kaz-aro	finnougraj; tjurkaj; keĉua; gvarania; vaska; kvenja(#1); bengala, romna(#2); gronlanda
kaza reguleco(#3)	keĉua
distingo inter dativo kaj lativo	oseta; maria, mordvina(#4), aljutora(#5)
distingo inter genitivo kaj posesivo	kvenja(#1)
distingo inter genitivo kaj akuzativo	maria, sudsamea, udmurta, komia(#6); mongola; tjurka
distingo inter komitativo kaj instrumentalo	mongola; komia(#6); vaska
opoj de lokaj kazoj	arĉia (kvin sesopoj(#7a), sep kvinopoj(#7b)), kvarŝia (sep sesopoj)(#7c), finna (du triopoj), estona (du triopoj), vepsa (tri? triopoj), hungara (tri triopoj)
Numera distingo
numeraj finaĵoj por ĉiuj deklinacieblaj vortoj	turka (-lar/-ler), uzbeka (-lar); keĉua (-kuna)
dualo apud singularo kaj pluralo	mapuĉa; soraba, slovena; irokezaj(#8); kvenja(#1); (nur ĉe pronomoj) tokpisina, bislama; maoria, fiĝia, tahitia, havaja; (nur ĉe substantivoj kaj adjektivoj) egipta
numera markilo antaŭ kazo	etruska(#9); keĉua; tjurkaj; udmurta(#10)
Pli ĝenerale
kongrueco laŭ nombro	diversaj hindeŭropaj lingvoj; hebrea(#11); bantuaj(#12); finna(#13), estona(#14), hungara(#14); keta; kvenja(#1)
kongrueco laŭ kazo	diversaj hindeŭropaj lingvoj; finna(#13), estona(#13), hungara(#15)

• #1: Ĝi estas planlingvo de Tolkien uzata de la Elboj.
• #2: Pli konata nomo: cigana.
• #3: Ne estas vokal-, konsonanto- aŭ nazalo-harmonio. RIM: Esceptas kelkaj dialektoj, kiuj miksas kazojn.
• #4: Laŭ 'Mordwinische Sprachen', en la germana Vikipedio.
• #5: Laŭ 'Алюторский язык', en la rusa Vikipedio.
• #6: Laŭ 'Komi-Syrjänisch', en la germana Vikipedio.
• #7a: Laŭ 'Archi language', en la angla Vikipedio.
• #7b: Laŭ 'Арчинский язык', en la rusa Vikipedio.
• #7c: Laŭ 'Khwarshi language', en la angla Vikipedio.
• #8: Nur ĉe pronomoj!
• #9: Laŭ 'Etruskische Sprache', en la germana Vikipedio.
• #10: Laŭ 'Udmurtische Grammatik', en la germana Vikipedio.
• #11: Nur laŭ la nombro kaj genro.
• #12: Nur laŭ la nombro kaj klaso.
• #13: Nur ĉe atributoj antaŭ substantivoj.
• #14: Nur ĉe predikativa uzo kaj ĉe demonstrativoj.
• #15: Nur ĉe demonstrativoj.

c) Substantivaj / nàmi-sónari

trajtoj / jédzori	laŭ lingvoj / loŋ kéliri
tri genroj	germana, gota, islanda, norvega, slavaj, prusa, sanskrita, malnova persa; telegua(#1)
tempindikaj sufiksoj (-kwe; -raŋ)	gvarania (-kue/-ngue, -rã), tupia (-pûer; -ram); gronlanda (-koq/-kut, -ssaq/-ssat); potoŭatomia (-pën); nganasana (-–D‘əə)
posesivaj sufiksoj(#2)	tjurkaj; keĉua; finna, samea, hungara; hetita; fiĝia; egipta

• #1: Laŭ artikolo pri la telegua gramatiko, en la angla Vikipedio.
• #2: Sed ili ne estas devigaj. Krome ili estas tipaj por la toka-me-dialekto.

d) Pronomaj / sve-námi-sónari

trajtoj / jédzori	laŭ lingvoj / loŋ kéliri
4 personaj pronomoj po nombro	navajoa
distingo inter inkluda kaj ekskluda 1-aj personoj pluralaj	keĉua, ajmara, gvarania, irokezaj, algonkinaj, naŭatla(#1); aŭstronezaj; tokpisina, bislama, samoa plantejpiĝino; zamboagŭenjo; tamila; nord-kaŭkazaj; manĉura; kvenja(#2); aŭstraliaj; tibeta; nivĥa
distingo inter inkluda kaj ekskluda 2a kaj 3a personoj	nederlanda dialekto, angla, malnova hispana; papia-kristanga
lokaj tabelvortoj enhavas vorteron kies prasenco estis loko aŭ io tia	uzbeka (-yer- en: bu-yer-da, bu-yer-ga, … )(#3); Pŝt.: kom dzāy ta "kien", lǝ kom dzāy na "de kie"
memstara ĝentila pronomo (kámi, plurale kámiri, duale kámiki)	hungara (maga, magunk; ön, önök); litova (tamsta, tamstos), tetuna (Ita)
memstara refleksiva pronomo	slavaj, baltaj, nordĝermanaj, germana, gota, latina, kurda (xwe); esperanto; finna (itse
memstara reciproka pronomo	kurda (hev, hevdu); finna (toinen)
genro-distingo ĉe personaj pronomoj	mjanmara (m, f)(#4); ĝermanaj (m, f, n)(#5), slavaj (m, f, n)(#5); toĥara (m, f)(#6); araba (m, f)(#7), hebrea (m, f)(#7)
distingo inter demandaj kaj rilataj pronomoj	hungara(#8); soraba(#9)

• #1: Nur kelkaj dialektoj. (Vidu ekzemple gramatikon pri la dialekto el "Mecayapan", paĝoj 22, 37-41, 48, 63.)
• #2: Ĝi estas planlingvo de Tolkien uzata de la Elboj.
• #3: Laŭ "Kauderwelsch Band 129, Usbekisch Wort für Wort", paĝo 60.
• #4: Nur ĉe la singulara unua persono, la ĝentila dua persono kaj parte singulara tria persono. (Laŭ la libreto "Deutsch-Burmesisches Gesprächsbuch", el 1969, paĝoj 31-32)
• #5: Nur ĉe la tria persono singulara, escepte de la islanda, feroa kaj ĉeĥa - kie tio okazas eĉ en pluralo.
• #6: Nur ĉe la unua persono singulara.
• #7: Nur ĉe la dua kaj tria personoj.
• #8: Kutime la rilataj pronomoj estas derivataj el la demandaj per antaŭmeto de komenca a-.
• #9: Kutime la rilataj pronomoj estas derivataj el la demandaj per postmeto de fina -ž. Nur ĉe la paro kaž kaj kak "kiel", aldone perdiĝas la fina k.

e) Verbaj / gèra-sónari

trajtoj / jédzori	laŭ lingvoj / loŋ kéliri
sufikso por son-verboj	soraba (-ot-); turka (-de-)
konverboj	mongola, tjurkaj, japana
verbo-prepozicioj	vjetnama, kmera; ĉina
transicionaloj(#1)	keĉua, gvarania, ĉeroka, lakota, mapuĉa; hungara (-lak/-lek "mi vin"), mordvina, samojedaj; vaska; klingona; gronlanda
pronomaj sufiksoj(#1)	keĉua, ajmara; finna, estona, hungara; tjurkaj; gronlanda
prefiksoj kaj prefiksoidoj por distingi lokajn detalojn	germana, gota, romna/cigana (dialekte); hungara, mansa; Esperanto; kartvela
ingresivo (ko-)	slavaj
pli ol unu kopulo	fanca; sranana; sanskrita; gronlanda (-juvoq; tassa; -ippoq; -una/-uku) ; laosa (mään, pen, juu), tajlanda (bpen, khüü, yuu); japana (aru, iru), korea (i.da, it.ta); mongola (байх, бий, билээ, буй)
demanda verbo (na-jága)	kalmuka (yaγɒ-), mongola (яах [jaaĥ]); enca (koʒumad'); dakia (maha)
Modoj
modalaj sufiksoj	gvarania (-se "voli", -kuaa "sci(pov)i"); gronlanda (-stariaqarpoq "devas"; -kk,r,jumavoq; "volas"; +sinnaavoq "povas"); turka (-bil- "scipovas"); japana; klingona (-nIS, -qang, -rup, -beH, -vIp)
apartaj morfemoj por la infinitivo (na-, -da)	slavaj; gota; baltaj; bantuaj (lingala (ko-), svahila/ĉiĉeva (ku-), kinjarvanda (ku-/gu-/kw-), kosa (uku-/ukw-/uk-), oŝiŭamba (ko-)); hungara (-ni), finna (-ta/tä), estona (-da, -ma)
prefiksa infinitivo (na-)	lingala (ko-), svahila/ĉiĉeva (ku-), kinjarvanda (ku-/gu-), kosa (uku-/ukw-/uk-), oŝiŭamba (ko-); hebrea (-ל [l-])
sufiksa infinitivo (-da)	germana/nederlanda (-en), islanda (-a), gota (-an), latva (-t(ies)), rusa (-ть/-ти [-tj/-ti]), pola/suprasoraba (-ć), sanskrita (-tum); finna (-ta/-tä, -ma/-mä), estona (-da, -ma); oroma (-uu)
distingo inter infinitivoj (na-, -da-) kaj verba substantivo (-eni)	uzbeka (-moq; -(i)sh); finna (-a/-ä/-ta/-tä/-da/-dä, -e, -ma/mä; -minen)
distingo inter kondicionalo kaj potencialo(#2)	turka (kond.: T + -(y)se/-(y)sa; pot.: -(y)se/-(y)sa) RIM: T = temp-indiko
modala verbo plus infinitivo	germana, nederlanda, gota, islanda [+að](#3); slavaj, sanskrito; Esperanto; svahila; finna, estona
prefiksa imperativo (go-)	naŭatla (xi- [ŝi])
Tempoj
tempo-indikaj verbo-prefiksoj, kiel te-, la-, sje- resp. tempindikilo antaŭ la verba radiko	kosa(#4), svahila(#5), kinjarvanda(#6), ŝona(#7), ĉiĉeva(#8); aŭstronezaj; kiĉea; laosa (dai "-is", tja, si "-os"), tajlanda (dài "-is", dja "-os"); papiamento (ta "-as", lo "-os", a "-is")
diversaj manieroj por esprimi futuron	malta; rumana, franca; slavaj; sveda
kunmetitaj tempoj	hispana, portugala, rumana, franca, itala, angla, germana, litova,
helpoverbo ĉe kunmetitaj tempoj "havi"	hispana, portugala, rumana, franca, itala, angla, germana,
helpoverbo ĉe kunmetitaj tempoj "esti"	itala, franca, germana, litova; svahila
Voĉoj
kaŭzativo kiel sufikso (-intj-)	turka (-dir-; -t-; -ir-; -it-; -er-), baŝkira (-т-; -дер-, -дыр-, -дөр-, -дор-, -тер-, -тыр-, -төр-, -тор-; -ер-, -ыр-, -өр-, -ор-; -ар-, -әр-); litova (-in-,-dy-,-y-,-din-), latva, rusa (-и- [-i-]), romna (-ar-/-av-); Esp-o (-ig-); hungara (-(t)at-/-(t)et-), finna (-tta-/-ttä-); ajmara (-cha-; -ya-); japana (-ase, -sase); svahila (-isha-/-esha, -za), kinjarvanda (-ish-, -esh-), zulua (-is-), ganda (-za, -sa, -is-, -es-, -ya); ĉeĉena: (-(i)it, -ijt; –duo); gvarania: (-uka); majaa (-kintik/-kinsik/-kuntik/-kunsik(#9); -s(#10)), ĉola (-esañ, -tyesañ)(#11); naŭatla (-tia, -ltia)(#12); oroma (-(i)s aŭ -siis); klingona (-moH)
kaŭzativo kiel prefikso (me-)	tagaloga (pa-), tolaja (va-), havaja (hoʻo-); kasia (pn-); kmera (p-), mona (pə-); kulkua (ma-)(#13); egipta (s-); tuarega (s-); ugarita (š-); gvarania (mbo-/mo-); ĉina (nòng-), tibeta (s-)
antikaŭzativo (fientivo) kiel sufikso (-etj-)	rusa (-e-), gota/islanda (-na-); Esp-o (-iĝ-); tjurkaj; finna (-t-, -ne-)(#14); majaa (-tal/-chahal)(#15), ĉola (-’añ)(#16); oroma (-(a)addh, -aaw, oom)
antikaŭzativo (fientivo) kiel prefikso (ve-)
aparta morfemo por pasivo (-ew-, -ikt-)(#17)	bantuaj (-w-); mongola (-гд-), turka (-il-, -ıl-), uzbeka (-(i)l-, -(i)n)-, baŝkira (-н-, -ын-, -ен-; -ыл-, -ел-); kelkaj dialektoj de la Cigana/Romna (-ov- /-av-); japana (-are-/-rare-); akateka (-le-), naŭatla (-lo); samoa (-gia), maoria (-a, -tia); georga (-eb-); kulkua (pa-)(#13); gronlanda (-neqar-); tuarega (t-); oroma (-am)
verba refleksivo	tjurkaj lingvoj; svahila (-ji-), kinjarvanda (-i-), kosa (-zi-); keĉua (-ku-); gvarania (-je-); estona (-u-), finna (-u-/-y-, -utu-/-yty-); volofa (-u-/-ku-); oroma (-addh); klingona (-'egh)
verba reciproko	tjurkaj lingvoj; svahila (-na), kinjarvanda (-an-), zulua (-an-), ganda (-gana); keĉua (-naku-); gvarania (-jo-); tuarega (nm-); kasia (ya-); klingonga (-chuq)
Valento
senpersonaj verboj	estona, finna; esperanto(#18); latina
Aspektoj
progresivo	naŭatla (-tica(teh)), keĉua (-chka), jukateka (táan), lakota
diversaj variantoj de progresivo	lakota (-haŋ, -he; yaŋká; uŋ(#19))

• #1: Sed ili ne estas devigaj. Krome ili estas tipaj por la toka-me-dialekto.
• #2: Sed estas grava diferenco al la baza lingvo, nome, ke mankas la devo al person-indika sufikso.
• #3: Tiu prepozicio mankas ĉe kelkaj modalaj verboj de la islanda.
• #4: Laŭ "Kauderwelsch Band 157, Xhosa für Südafrika Wort für Wort" sur paĝoj 30-33: -ya- "-as", -yaku-(-zaku-) "-os", -a- (ev. + suf. -e aŭ -ile) "-is".
• #5: Laŭ "Kauderwelsch Band 10, Kisuaheli Wort für Wort" sur paĝo 23: -na- "-as", -ta- "-os", -li- "-is".
• #6: Laŭ "Kauderwelsch Band 130, Kinyarwanda für Ruanda und Burundi Wort für Wort" sur paĝoj 39-44: -ra-/-r- "-as", -za- "-os", -a- (+ suf. -ye aŭ -aga) "-is".
• #7: Laŭ la paĝo "lingva kurso pri ŝona en la angla", sur la paĝoj 34 (dosiere 51), 51 (dosiere 68) kaj 66 (dosiere 83): -no- "-as", -ka- "-is", -cha- "-os" [Nova ligilo ekde 2018-09-30].
• #8: Laŭ "Kauderwelsch Band 210, Chichewa für Malawi Wort für Wort" sur paĝo 39: -ku- "-as", -na- "-is", -ka- "-os".
• #9: Laŭ "Kauderwelsch Band 199, Maya für Yucatan" sur paĝo 54, el adjektivoj.
• #10: Laŭ "Kauderwelsch Band 199, Maya für Yucatan" sur paĝo 51, el netransitivaj verboj.
• #11: Laŭ 'Einführung in die Mayasprache Ch’ol', paĝoj 85-86.
• #12: Laŭ "An introduction into classical nahuatl", paĝoj 189-196.
• #13: Inventita de Markus Heupel
• #14: Laŭ "Finnische Grammatik", de Fred Karlsson, paĝo 252, paragrafo 93.2, kaj "Langenscheidts Praktisches Lehrbuch Finnisch", paĝo 137
• #15: Laŭ "Kauderwelsch Band 199, Maya für Yucatan" sur paĝoj 53-54, el adjektivoj.
• #16: Laŭ 'Einführung in die Mayasprache Ch’ol', paĝo 86.
• #17: Ĝi nur mankas en Dváć-akta parto de la Dzitak-najbaraj dialektoj kaj la Dzitaka lingvo. La Dźiga kaj la aliaj Dzitak-najbaraj dialektoj nur havas unu variaĵon, nome -ew-.
• #18: Ekzemple „Pluvas".
• #19: Antaŭ la menciitaj vortoj resp. sufiksoj aperas la ĉefa verbo, laŭ "Kauderwelsch 193, Sioux / Lakota, Wort für Wort", paĝoj 38-39.

f) Adverbaj / aw-sónari

trajtoj / jédzori	laŭ lingvoj / loŋ kéliri
distingo inter adverbo kaj adjektivo	Esperanto; hungara, finna, estona; gota, malnova altgermana, romna/cigana; kvenja(#1)
tri-parta skemo de lokaj adverboj (v-u ankau ĉi tie!)	hungara, estona, finna; gota (-/-þ/-d/-drê "kien?", -r/-a "kie?", -þrô/-ana "de kie?"), malnova altgermana, malnova angla, islanda

• #1: Ĝi estas planlingvo de Tolkien uzata de la Elboj.

g) Ligiloj / bándelori

trajtoj / jédzori	laŭ lingvoj / loŋ kéliri
prepozicioj	ĝermanaj, latinidaj, slavaj, baltaj, keltaj; aŭstroaziaj, tajlanda, laosa; kvenja(#1), sindarina(#1); volofa; bantuaj
personpronoma finaĵo ĉe prepozicioj(#2)	afrikaziaj; nuntempaj keltaj
nominativo post prepozicioj	Romna/Cigana (dialekte), Esperanto (nur, se ne temas pri movo)
prepozicioj kaj postpozicioj	germana(#3), paŝtoa(#4)
postpozicioj kaj prepozicioj	ĉina; finna, estona, samea, udmurta;
postpozicioj	hungara, neneca, eneca; tjurkaj, mongolaj; hindia, nepala, bengala, armena, hetita; sudkaŭkazaj; guraj(#5), kvaaj(#5), mandeaj(#6); gvarania, lakota; vaska; abĥaza, ĉeĉena; tibeta; keta; tamila; kartvela
tri-parta skemo de lokaj postpozicioj	hungara (-é/-á, -att/-ett/-ött/-őtt/-ül, -ól/-ől/-ül); estona (-le/-sse, -l/-s, -lt/-st), finna (-lle/-sse, -lla/-ssa, -lta/-sta); keta (-ka/-ga, -bes'/-diŋa; -diŋal)(#7)
tri-parta skemo de lokaj prepozicioj	indonezia, malaja
demanda partikulo (ka)	korea (-kka), japana (-ka), indonezia (-kah), laosa (bɵɵ), tajlanda (māi); estona (kas), finna (-ko); bulgara/rusa (ли [li]), slovena (ali), pola (czy); litova (ar); esperanto (ĉu); gvarania (-pa); volofa (ndax), ĉina (吗 [ma]), mongola (уу)
demanda partikulo komence	estona; pola, litova, latva; esperanto; volofa
nur difinita artikolo	hungara; hebrea, araba, malta; kvenja(#1); esperanto; kimra; malagasa; volofa
nedeklinaciebla artikolo (tla)	hungara (a/az); hebrea (ha), araba (al); angla (the), afrikansa (die); kvenja (i)(#1); esperanto (la)
artikolo sen genra distingo	hungara; hebrea, araba; angla, afrikansa; kvenja(#1); esperanto

• #1: Ĝi estas planlingvo de Tolkien uzata de la Elboj.
• #2: En la śémda^(#2a) kaj goala^(#2b) dialektaroj.
• #2a: Laŭ semida.
• #2b: Laŭ gaŭla.
• #3: Ekz. des Reimes wegen "pro la rimo", dir zuliebe "pro komplezo al vi"
• #4: Laŭ "Kauderwelsch Band 91, Paschto Wort für Wort", paĝoj 25-27 ĝi ankaŭ havas ĉirkaŭpoziciojn.
• #5: Grupoj de la niger-kongaj resp. niger-kordofanaj lingvoj
• #6: Grupoj de la niger-kongaj resp. niger-kordofanaj lingvoj; Ekz. Mandinka
• #7: Laŭ 'Die ketische Sprache', paĝo 311.

h) Numeraloj / tàlu-sónori

pli ol unu numera sistemo	tagaloga, cebuana; japana; korea
aparta sufikso por ordaj numeraloj	tjurkaj; romna/cigana (-to), daria (-om-/-wom-), taĝika (-üm-/-jüm-); vaska (-garren); mandinka (-njaung), bambara (-nan); volofa (-eel)
numeralaj substantivoj	finna; slovaka, soraba
aparta vorto por "dudek"	keltaj kaj latinidaj lingvoj (escepte de la rumana); ĉukĉa-kamĉatkaj lingvoj, majaaj lingvoj; hungara (húsz); kartvela (ozi); egipta (čwáthe)
aparta vorto por "dek mil"	japana (万 [man]), korea (만 [man]), ĉina (万 [wàn]), kantona (万 [maan6]), vjetnama (vạn(#1)); malnova greka (μύριοι [múrioi]), malnova kirka slava (тьма [tĭma](#2)), malnova armena (բիւր [biwr]); java (ꦭꦼꦏ꧀ꦱ [leksa]), tagala (laksa)(#V1); toĥara lingvo (A) (tumane, tumáṃ); tjurkaj; mongola (түм(эн) [tüm(en)]); egipta (tbé*)
aparta vorto por "cent mil"	hindia (लाख [lākh]), sanskrita (लक्ष [lakṣa]); laosa (ແສນ [sǣn]), tajlanda (แสน [sɛ̌ɛn]); mongola (бум [bum], лагшаа [lagšaa])(#V2); indonezia (keti), java (kethi), egipta (Hefne)

• #1: Krom Vj.: mười nghìn.
• #2: Krom Mn.K.Sl.: десѧть тысѧщь [desętĭ tysęštĭ].
• #V1: Laŭ la artikolo ten thousand, en la angla Vikivortaro.
• #V2: Laŭ la artikolo hundred thousand, en la angla Vikivortaro.

i) Vortfarado / sòno-gér-eni

trajtoj / jédzori	laŭ lingvoj / loŋ kéliri
afiksaro riĉa	japana; Esperanto; hungara, finna, estona; turka; mongola; keĉua; litova, rusa
estigo de nova radiko per ablaŭta skemo	litova, germana, gota, greka, latina
sufikso por profesio	esperanto (-ist-); tjurkaj(#1); mongola (-ч, -чин); hungara (-ász)
pli ol unu diminutivo	germana (-chen, -lein), rusa (-ик, -чик, -ок, -ек, -ец, ...)
maldiminutivo (-egv-)	gvarania (-ete/-ite), keĉua (-su); hispana/itala (-on-(#2)), rusa (-ищ-(#3) [-iŝĉ-], -ущ-(#4) [-uŝĉ-]); esperanto (-eg-); bambara (-ba)
mallongigo de morfemoj	diversaj lingvoj(#5)
inversigo (varianto de metatezo(#6)) de morfemoj	diversaj lingvoj
aldona konsonanto
mikso de morfemoj	diversaj lingvoj(#7)

• #1: Turk.: -ci, -cı, -cu, -cü, çi, çı, -çu, -çü, Uzb.: -чи [-chi], Turkm.: -чы [-ĉy]
• #2: Ekzemple en la itala vorto „librone“ "librego" [Laŭ 'Lexikon sprachwissenschaftlicher Termini', kapvorto 'Augmentativum', paĝo 36].
• #3: Ekzemple en la vortoj „книжища“ [kniĵiŝĉa] "librego" kaj „домище“ [domiŝĉe] "domego" [Laŭ 'Lexikon sprachwissenschaftlicher Termini', kapvorto 'Augmentativum', paĝo 36].
• #4: Ekzemple en la vorto „большущий“ [boljŝuŝĉij] "grandega" [Laŭ 'Lexikon sprachwissenschaftlicher Termini', kapvorto 'Augmentativum', paĝo 36].
• #5: En diversaj lingvoj el aŭtomobilo fariĝis aŭto, el kilogramo fariĝis kilo.
• #6: Pli detala artikolo estas Metathese (Phonetik), en la germana Vikipedio, kaj Metathesis (linguistics), en la angla Vikipedio.
• #7: Ekzemple en Angl.: brunch, el breakfirst kaj lunch.

j) Negacio / nemdíhi

trajtoj / jédzori	laŭ lingvoj / loŋ kéliri
distingo inter "ne" (kitake nem aŭ maj) kaj "ne -u!" (kitake ma-)	hebrea (lo; al); finna (en, et, ei; älä), estona (ei; ära), hungara (nem; ne); tajlanda (mài; yaa); vjetnama (không; đừng); albana (nuk, s'; mos), paŝtua (nə; ma), sanskrita (na; mā), panĝaba (nahiñ; na) romna (vlaĥe či; na; balkane na; ma), irlanda (ní, níor; ná); naŭatla (ahmo; maca/macahmo); kartvela (ar; nu)
negacia partiklo antaŭ la verbo (nem resp. maj)	slavaj(#1), baltaj, latinidaj(#2), latina (non); tokpisino (no), bislama (no); ĉina (不 [bù, bú]); hebrea (lo); indonezia/malaja (tidak); eŭska (ez); esperante (ne); volapuke (no); hungara (nem), mansia, ĥantia, estona (ei); naŭatla (ahmo); sejŝela (pa); kartvela (ar)
negacia verbo (njeś-)	finna (en, et, ei, ...), vota (en, ed/et, eb/ep, ...)(#3), samea (nordsamee in, it, ii, ...), maria (ом, от, огеш, ...), komia (ог, он, оз, ...), udmurta (уг, уд, уг, ...), enca (ńeś); kvenja (um-)
negacia verbo varias laŭtempe	sudsamea(#4)(#5), pitesamea(#6), maria(#7), livona(#8), komia(#9), udmurta(#10), sudestona dialekto(#11)
negacio per partiklo kaj verbo	mordvina(#12)

• #1: En kelkaj lingvoj estas skribata kune kun la verbo, ekzemple la sorabaj lingvoj, la ĉeĥa kaj slovaka.
• #2: Itale „non“, hispane/katalune „no“, portugale „não“, rumane „nu“. Krom la franca, kie post la verbo sekvas aldona „pas“.
• #3: Laŭ artikolo Водский язык, en la rusa Vikipedio.
• #4: Laŭ artikolo Southern Sami language, en la angla Vikipedio.
• #5: Laŭ artikolo pri la negacio en la estona lingvo, paĝo 63 (dosiere 75).
• #6: Laŭ 'A corpus-based grammar of spoken Pite Saami', paĝo 179.
• #7: Laŭ artikolo pri la negacio en la estona lingvo, paĝoj 15, 21-23, 63 (dosiere 27, 33-35, 75).
• #8: Laŭ artikolo pri la negacio en la estona lingvo, paĝo 75 (dosiere 87).
• #9: Laŭ 'On the Typology of Negation in Ob-Ugric and Samoyedic Languages', paĝo 23 (dosiere 41) kaj laŭ 'Komi-Syrjänisch', en la germana Vikipedio.
• #10: Laŭ 'Udmurtische Grammatik', en la germana Vikipedio.
• #11: Laŭ 'Proto-Finnic language', en la ĉapitro pri negacia verbo (angle Negative verb).
• #12: Laŭ 'On the Typology of Negation in Ob-Ugric and Samoyedic Languages', paĝoj 60-61 (dosiere 78-79).

k) Ceteraj

trajtoj / jédzori	laŭ lingvoj / loŋ kéliri
distingo inter fordoneblaj kaj nefordoneblaj posedoj	algonkina, ĉikasaŭa, siuana, lakota, naŭatla(#1); svahila, mandinga; samoa, fiĝia(#2), pamesa(#3), dakia(#4), havaja; feroa(#5); malta(#6); dotrakia(#7); margia(#8)
distingo inter abesivo (-tal; pa(#9)) kaj privativo (-tlen-(#10))	finna (-tta, -ttä; -ton, -tön), estona (-ta; -tu)

• #1: Laŭ "An introduction to classical Nahuatl", paĝoj 98-99.
• #2: Laŭ "Kauderwelsch, Band 166, Fidschianisch Wort für Wort", paĝoj 25 ĝis 27. Vidu ankaŭ en artikolo en la interreto.
• #3: Laŭ la libro "Wenn Sprachen sterben - und was wir mit ihnen verlieren", de la aŭstralia lingvisto Nicholas Evans, sur paĝo 118.
• #4: Laŭ germanlingva artikolo pri la Dakia lingvo, paĝoj 29-30.
• #5: Laŭ interreta paĝo pri tiu trajto de la feroa lingvo.
• #6: Laŭ la paĝo Alienable vs. inalienable possessive constructions, paĝo 11, kaj "Kauderwelsch, Band 117, Maltesisch Wort für Wort", paĝoj 44 kaj 45.
• #7: Laŭ la paĝo Possession.
• #8: Laŭ artikolo en la germana vikipedio.
• #9: Fakte estas prepozicio.
• #10: La rezulta vorto kutime estas adjektivo.

RIM: Kelk-foje la trajto havas alian devenon ol la koncerna morfemo. T.e., la koncerna trajto ekzistas en iu lingvo menciita supre, sed la Kitaka morfemo estiĝis el tute alia. Ekz. te-, la-, sje- ekzistas laŭ la bantuaj kaj aŭstronezaj lingvoj, sed ili estiĝis el finna + hungara (tehdä + tenni), ĉina + rusa + mongola (le + -ла [-la] + -лаа [-laa]), vjetnama + litova (se + -siu/-si). Dua ekzemplo: na- staras antaŭ la radiko laŭ la bantuaj lingvoj, sed estiĝis el la greka να [na].

Al la sekva ĉapitro
09.11.2024