Kitakujo 

Gramatikaj terminoj Kitake - Esperante / kèli-beráśtari sónomori Kitákapi

1. Sonori "Vortoj"

  Kitaka Esperanto laŭvorte Esperanto int. Ekzemploj Sencoj Modeloj
1. svenami-sono pornomo-vorto pronomo mu, ti, paj;
vo, ju, lo		 mi, ci/vi, li/ŝi/ĝi;
ni, vi, ili		 Ger.: Fürwort, Lat.: pronomen
2. asi-sono aĵo-vorto substantivo,
o-vorto		 stíni, gúo,
míci		 muro, lando,
katino		 Ger.: Dingwort
3. eśo-sono eco-vorto dádeśo grandeco  
4. ojta-sono eca-vorto adjektivo,
a-vorto		 dáda, zólta granda, verda  
5. esa-sono esti-vorto verbo,
i-vorto		 nadáda, nazólta grandi, verdi  
6. gera-sono fari-vorto nagera, nasteja,
nalajga		 fari, stari,
kuŝi		 Ger.: Tätigkeitswort
7. sam-gera-sono kune-fari-vorto konverbo mákajed, gersaź manĝinte, laborante  
8. wóćku   participo bilgéra, rumáka farita, manĝanta  
9. aw-sono e-vorto adverbo temaw, ĉi tiel  
10. bejdétu ĉe-meto apozicio do; bejvosaj ĝis; ĉe  
11. pire-sono
pìre-détu		 antaŭvorto
antaŭ-meto		 prepozicio
(aŭ ĉi tie)		 do, isku,
ensaj		 ĝis, el,
en		  
12. anpire-sono
pas-détu		 malantaŭvorto
post-meto		 postpozicio dore, bejvosaj laŭ, ĉe  
13. gùbec-sóno alrilat-vorto junkcio va; da kaj; ke  
14. sambec-sono kunerilat-vorto konjunkcio va, ate kaj, ankaŭ  
15. zembec-sono subrilat-vorto subjunkcio da, pat ke, se  
16. dejlaso-sono partaĵo-vorto partikulo dja jen  
17. tálu-sono numero-vorto numeralo ic, ek, kum,
kek, piŋ		 unu, du, tri,
kvar, kvin		 Ger.: Zahlwort
18. kâla-sono voki-vorto interjekcio  njit!, ning!,
cak!, vaj! 		   

2. Padziri "Kazoj"

Ili aperas en la koncerna ĉapitro.

Kelkaj kazoj estas sociolektaj, sed ne triopas.

3. Uraleśari pjasi-padziri "Uralecaj lokativoj"

Kitake Laŭvorte Klasike Pli taŭge(#T)
1. eno-dzajpo en-troviĝkazo inesivo en-esivo
2. eno-gejpo en-irkazo ilativo en-alativo
3. eno-gampo en-venkazo elativo en-ablativo
4. upreo-dzajpo sur-troviĝkazo superesivo super-esivo
5. upreo-gejpo sur-irkazo sublativo super-alativo
6. upreo-gampo sur-venkazo delativo super-ablativo
7. bejo-dzajpo ĉe-troviĝkazo adesivo ĉe-esivo
8. bejo-gejpo ĉe-irkazo alativo ĉe-alativo
9. bejo-gampo ĉe-venkazo ablativo (2) ĉe-ablativo

4. Ráźdari va somséd-kélari pádziri "Dialektaj kaj najbar-lingvaj kazoj"

1. àlku-pádzi komenc-kazo  
2. dòro-pádzi vojo-kazo perlativo
3. gugàmo-pádzi alveno-kazo terminativo
4. tùku-pádzi fino-kazo  
5. wùjpi-pádzi escepto-kazo  
6. kèsi-pádzi mezo-kazo  
7. vàkti-pádzi tempo-kazo temporalo

RIM Ĉi-supre nur aperas kazoj el parencaj dialektoj kaj lingvoj! La nombro de la kazoj en parencaj lingvoj tre malsamas: Dźiga havas nur 2 kazojn (kiel Esperanto), Dzitaka havas 7 (en sudaj dialektoj) aŭ 10 (en mezaj kaj nordaj dialektoj), Tivada havas 28 (en okcidenta dialekto) aŭ 30 (en orienta dialekto), Joźika havas 30 (en norda parto de la orienta dialektaro kaj okcidenta dialektaro), 31 (ĉe la marbordo de la orienta dialektaro, do "Twed-akti"), 32 (sur la insuleto "Rujk-akti"), 33 (en la meza dialektaro kaj meza resp. suda partoj de la okcidenta dialektaro, do "Svot-akti" kaj "Kvont-akti"), la Tivuka havas 29 kazojn. La temporalo ekzistas nur en du (!) urbetoj kaj kelkaj vilaĝoj ĉirkaŭe.

5. Soćari sánari pádziri "sociolektaj triopaj kazoj"

Kitake Laŭvorte Klasike Pli taŭge(#T)
1. úpo-dzajpo sur-troviĝkazo superesivo sur-esivo
2. úpo-gejpo sur-irkazo sublativo sur-alativo
3. úpo-gampo sur-venkazo delativo sur-ablativo
4. sírkeo-dzajpo ĉirkaŭ-troviĝkazo   ĉirkaŭ-esivo
5. sírkeo-gejpo ĉirkaŭ-irkazo   ĉirkaŭ-alativo
6. sírkeo-gampo ĉirkaŭ-venkazo   ĉirkaŭ-ablativo
7. zémo-dzajpo sub-troviĝkazo subesivo sub-esivo
8. zémo-gejpo sub-irkazo   sub-alativo
9. zémo-gampo sub-venkazo   sub-ablativo
10. désno-dzajpo dekstre-troviĝkazo    
11. désno-gejpo dekstre-irkazo    
12. désno-gampo dekstre-venkazo    
13. śújo-dzajpo live-troviĝkazo    
14. śújo-gejpo live-irkazo    
15. śújo-gampo live-venkazo    
16. píreo-dzajpo antaŭ-troviĝkazo antesivo antaŭ-esivo
17. píreo-gejpo antaŭ-irkazo   antaŭ-alativo
18. píreo-gampo antaŭ-venkazo   antaŭ-ablativo
19. anpíreo-dzajpo malantaŭ-troviĝkazo postesivo malantaŭ-esivo, post-esivo
20. anpíreo-gejpo malantaŭ-irkazo   malantaŭ-alativo, post-alativo
21. anpíreo-gampo malantaŭ-venkazo   malantaŭ-ablativo, post-ablativo

6. Gèra-sónari élmori "verbaj elementoj"

a) Váktiri "tempoj"

1. nu-vákti nun-tempo prezenco nuna nu-
2. te-vákti as-tempo prezenco te-
3. la-vákti is-tempo preterito la-
4. sje-vákti os-tempo futuro sje-
5. voj-vákti voj-
6. mo-vákti mo-

b) Gváwturi "modoj"

1. dàjka-gváwtu montri-modo indikativo -
2. go-gváwtu u-modo imperativo go-, -j
3. kow-gváwtu bonvolu-modo prekativo kow-
4. ma-gváwtu nefaru-modo prohibitivo ma-
5. vu-gváwtu us-modo kondicionalo; potencialo vu-
6. na-gváwtu i-modo infinitivo na-

c) Ismátamori "aspektoj"

1. tars-ismátamo intas-aspekto perfektivo (-)tars
2. irk-ismátamo -irk-
3. aćka-ismátamo antas-aspekto progresivo -aćka
4. tân-ismátamo tân
5. uwan-ismátamo ontas-aspekto prospektivo -uwan
6. aj-ismátamo -aj-

d) Gèra-kváwori "agad-manieroj" (RIM: Germane: Aktionsarten)

1. ko-gèra-kváwo ek-agad-maniero ingresivo ko-
2. sa-gèra-kváwo malek-agad-maniero egresivo sa-
3. daw-gèra-kváwo ad-agad-maniero durativo daw-

e) Kíniri gèra-sónari - kénori "genroj verbaj - voĉoj"

1. rùwa-kéno aktiva-voĉo aktivo -
2. bìja-kéno pasiva-voĉo pasivo -ew-, -ikt-
3. me-kéno ig-voĉo kaŭzativo me-
4. intja-kéno -intj-a
5. sùjvo-kéno  
6. ve-kéno iĝ-voĉo fientivo ve-
7. etja-kéno -etj-a
8. bul-kéno  
9. be-kéno pri-voĉo aplikativo be-

f) Njátamo "evidenteco"

1. pon-njátamo vidite-evidenteco - pon
2. vis-njátamo certe-evidenteco - -vis-
3. wen-njátamo laŭdire-evidenteco - -wen-

7. Gudánari gèra-són-elmori "Aldonaj verberoj"

RIM: Ili ekzistas en dialektoj.

1. dòw-om-gváwtu dubo-modo mi dubas pri la diraĵo   -dûm-
2. jakìna-gváwtu certa-modo mi certas pri la diraĵo   -jakn-, -jaŋ-
3. ćuva-gèra-kváwo resti-agad-maniero daŭre durativo -ćuv-(#1)
4. dàpo-gváwtu sensencaĵo-modo sensence, sencele   -dap-
5. dèjlo-gváwtu parto-modo (nur) parte   -del-
6. dìno-gváwtu tago-modo tage, tut-tage   -din-
7. dìva-gváwtu spekti-modo mi spektis la diraĵon   -div-(#2)
8. djàma-gváwtu aŭdaci-modo aŭdace   -djam-, -dźam-
9. lit-gèra-kváwo iomete-agad-maniero iomete atenuativo -lit-
10. lòjba-gváwtu gaja-modo gaje, volonte   -lojb-
11. lùla-gváwtu supozi-modo supoz(ebl)e supozitivo -lul-
12. màga-gváwtu plaĉi-modo plaĉe, kun plaĉo   -mag-
13. màlua-gváwtu honti-modo hontinde   -malu-, -mawl-
14. hìmo-gváwtu avido-modo avide   -him-
15. hoaka-gváwtu trompi-modo trompe, erarige   -hoak-
16. hòjga-gváwtu ĝoji-modo ĝoje   -hojg-, -hoj-
17. hòjta-gváwtu ĝusta-modo ĝuste   -hojt-
18. hôva-gváwtu ŝati-modo ŝate   -hov-, -how-
19. tân-gváwtu antas-modo -ante   -tân-(#3)

8. Búnjiri "sonoj"

1. ánti-búnjo fin-sono fina sono  
2. apabúnjo de-sono ablaŭto v-u sub "ablaŭto-similaj fenomenoj"
3. èkud-ićbúnjo duon-vokalo duonvokalo Lit.: pusbalsis
4. ensóna búnjo envorta sono envorta sono  
5. ić-búnjo mem-sono vokalo Ger.: Selbstlaut
6. kwánzo-búnjo komenco-sono komenca sono  
7. ójve-búnjo sol-sono vokalo  
8. púnto   plozivo Kvn.: punta [p'unta] <Ety(PUT[siehe PUS])>
9. śirbúnjo ĉirkaŭ-sono umlaŭto Ger.: Umlaut
10. su-búnjo kun-sono konsonanto Ger.: Mitlaut
11. umbúnjo um-sono umlaŭto Ger.: Umlaut
12. bek-bùjki-búnjo retro-flekso-sono retroflekso  

9. Kitari "aliaj"

1. ákani   akanjo (N) Rus.: акание [ákanie]
2. ansóno mal-vorto antonimo -
3. àsli-ŋúp-ilmi pra-form-scienco etimologio Ind.: asli + - + Turk.: ilim,
Ar.: ilm, Ind.: ilmu
4. bóco   litero -
5. bócolo liter-aro alfabeto -
6. dahátu(#1)   radiko (gram.) Sans.: dhatu
7. dovísu ĝis-tut- komplemento Rus.: до [do] + Lit.: visas
PT: Ger.: Ergänzung
8. gubándu al-lig- afikso gu + -band-
9. kalámo   vorto Nub.: kalám, Ar.: kalaam
10. kéno   genro verba, voĉo
11. kíni   genro Isl.: kyn
12. kíni gèra-sóna genro verba   Isl.: kyn + Isl.: gera +
v-u malsupre
13. mátei   vorto Eg.: máte
14. pasbándu post-lig sufikso pas + -band-
15. pìrebándu antaŭ-lig prefikso píre + -band-
16. ráśti   skribo Lit.: rašti
17. róki   silabo Alb.: rrokje
18. róki-piéno   silabo-disigo Alb.: rrokje, -a + Ĉin.: pién
19. samsóno kune-vorto kunmetaĵo -
20. semsóno sam-vorto sinonimo -
21. sóno   vorto Fin.: sana, Est.: sõna &
Hung.: szó
22. sónomo vort-umo termino
23. sòno-pélto   vortkampo -""- + Fin.: pelto
24. son-rúśi   vortspeco -""- + Lit.: rušis
25. tánru   vortogrupo Lĵb.: tanru
26. ùsu-òso-ŋúpi subjekto-objekto-formo transicionalo -

Al la sekva ĉapitro
30.11.2020