Kitakujo 

La tonemoj de la Kitaka / Tla zvónćuri kitákani kélini

Normaj tonemoj / fácvari zvónćuri

a) Unua tonemo / ójnenśe zvónću

Ĝi povas esti markata per la jena supersigno "´".

Ekz.:

míco

kato

teképa

povas

namáka

manĝi

b) Dua tonemo (2t) / ékenśe zvónću

Ĝi devas esti markata per unu el la jenaj supersignoj "^" aŭ "^~".

Bonvolu atenti, ke la prefikso de verba infinitivo na- estas metata, sed tamen ignortata ĉe la alfabeta ordo. Same okazas pri la lingva prefikso ki-.

1. âbra forta 2. na-âka veturi 3. akû jen 4. âmpu ofico 5. bâlu posedanto 6. bâmbi bebo 7. bêlo ravo; plezuro 8. bêra malhelruĝa, bruna 9. bôdi fiŝkaptilo 10. bôla abunda, plensufiĉa 11. bôno principo 12. brôdu ulo, kamarado, kunulo 13. na-ćêta vomi 14. dâglo simio 15. dâko tegmento 16. dâŋo arko 17. dâro bastono 18. na-dâśa maldungi 19. dêbo umbiliko 20. dîni religio 21. dôlaw, dôla, dôlawku malsupre, malsupra, malsupren 22. Dôlu dolaro 23. dûgo argila poto/vazo/ujo 24. na-êla vivi 25. êluko besto 26. fâra preta

27. ki-gêlgja irlanda 28. gîgu kratero 29. hîlo morto 30. na-hôva ŝati 31. îsu artiko 32. jãm tri 33. na-jôva intenci 34. na-kâla voki 35. kâla-sóno interjekcio 36. kãn kvar 37. kâri ĉas(ad)o 38. kêpi pinto de monto 39. kêti cent mil 40. na-kîra opinii; kredi 41. kôgaju palato 42. kôndo koko 43. na-kûla aŭdi 44 kûra blu-nigra 45. lâku telero 46. na-lêŋa vojaĝi 47. lîmi kvinteto, kvinopo 48. lûgo herbejo 49. na-lûpa vori 50. mâko papavo 51. mâklo parenco 52. mâli farbo

53. na-mânda lerni 54. mêa kun 55. mêni luno 56. mên-emi monato 57. mêni-gúno lundo 58. mêso tablo 59. mîtu argilo 60. môgu fungo 61. môko kolo; gorĝo 62. nâki du(op)o, paro 63. nâni, nânu oklino, onklo 64. nînda svelta 65. na-njâla leki 66. njâta sengusta 67. nô'e ĉe -n 68. nône ĉe 69. nôro de ĉe 70. nô'on laŭ ĉe 71. nôno pensaĵo 72. nûmo oleo (por mangaĵoj) 73. õm du 74. pâtu dekopo 75. pâwo fasko 76. na-pôka akcepti 77. na-pôkewa esti akceptata 78. na-pûnga ĝusti

79. râśta ĝusta 80. ki-rêna portugala 81. rêpu vosto 82. rôŋo pneŭo 83. ki-sãma samea 84. sâwa sana 85. na-sêma forlasi 86. skêsa malbona 87. na-sûpa suĉi 88. śêmi aero 89. tân as -anta 90. têlu skorpiono 91. na-tîda okazi 92. na-tîra malŝlosi 93. na-tôlka traduki 94. na-tôla nombri 95. tûni ŝtofo 96. ûsu subjekto 97. na-vâka gardi 98. vâtu trajno 99. na-vêla ordoni 100. vî scii 101. ki-vĩta fiĝia 102. vôvaw hund(et)o 103. wãk ses 104. zômo medio

La dua tonemo funkcias simile al la sesa tonemo en la vjetnama, krom ke anstataŭ glota sono malfortege aperas intera konsonanto, kiu dependas de la vokalo. Ĉe a estas malfortega h. Ĉe o kaj u estas malfortega w. Ĉe e kaj i estas malfortega j.

Dialektaj aldonoj je la tonemoj

Kelkaj dialektoj aldonas tonemojn.

Tritonemaj dialektoj

Norma formo	Dialekte	Senco	Etimo	Komento
béri	bẻri	ekde	Turk.: beri	Pro: na-béra "porti", bêra "malhelruĝa; bruna"
tána	tảna	malgranda	Sans.: tanú	Pro: -tan "al"
na-vára	na-vảra	atendi	Hung.: vár	Pro: vári "akvo"

Rilataj terminoj / Bécari sónomori

Laŭ la ĉina eblas la jenaj terminoj por tonemoj (ĉine šīng) > kitake śíŋori.

"tonoj"

• śáŋa "alta" (el ĉina šang (Kant.: sêng⁶-bin¹ 'oben'))
• hía "malalta" (el la ĉina hià (Kant.: ha⁶-bin¹ 'unten'))
• ćûŋa^(#1) "meza" (el la ĉina čūng)

• #1: Dua tonemo pro na-ćúŋa "meze trabori".

"kvalito"

• pehíŋa "simetria" (el la ĉina p'îng)
• tiséka "nesimetria" (el la ĉina tsek)
  • sáŋa "supreniranta" (el la ĉina sàng)
  • kjíwa "falanta" (el la ĉinja k'iǘ)
  • źípa "rompa" (el la ĉina žip)

Al la sekva ĉapitro
08.09.2017