Kitakaj tonemoj / kitákari zvónćuri

La tonemoj de la Kitaka / Tla zvónćuri kitákani kélini

Normaj tonemoj / fácvari zvónćuri

a) Unua tonemo / ójnenśe zvónću

Ĝi povas esti markata per la jena supersigno "´".

Ekz.:

míco

kato

teképa

povas

namáka

manĝi

b) Dua tonemo (2t) / ékenśe zvónću

Ĝi devas esti markata per unu el la jenaj supersignoj "^" aŭ "^~".

Bonvolu atenti, ke la prefikso de verba infinitivo na- estas metata, sed tamen ignortata ĉe la alfabeta ordo. Same okazas pri la lingva prefikso ki-.

1.	âbra	forta
2.	na-âka	veturi
3.	akû	jen
4.	âmpu	ofico
5.	bâlu	posedanto
6.	bâmbi	bebo
7.	bêlo	ravo; plezuro
8.	bêra	malhelruĝa, bruna
9.	bôdi	fiŝkaptilo
10.	bôla	abunda, plensufiĉa
11.	bôno	principo
12.	brôdu	ulo, kamarado, kunulo
13.	na-ćêta	vomi
14.	dâglo	simio
15.	dâko	tegmento
16.	dâŋo	arko
17.	dâro	bastono
18.	na-dâśa	maldungi
19.	dêbo	umbiliko
20.	dîni	religio
21.	dôlaw, dôla, dôlawku	malsupre, malsupra, malsupren
22.	Dôlu	dolaro
23.	dûgo	argila poto/vazo/ujo
24.	na-êla	vivi
25.	êluko	besto
26.	fâra	preta

27.	ki-gêlgja	irlanda
28.	gîgu	kratero
29.	hîlo	morto
30.	na-hôva	ŝati
31.	îsu	artiko
32.	jãm	tri
33.	na-jôva	intenci
34.	na-kâla	voki
35.	kâla-sóno	interjekcio
36.	kãn	kvar
37.	kâri	ĉas(ad)o
38.	kêpi	pinto de monto
39.	kêti	cent mil
40.	na-kîra	opinii; kredi
41.	kôgaju	palato
42.	kôndo	koko
43.	na-kûla	aŭdi
44	kûra	blu-nigra
45.	lâku	telero
46.	na-lêŋa	vojaĝi
47.	lîmi	kvinteto, kvinopo
48.	lûgo	herbejo
49.	na-lûpa	vori
50.	mâko	papavo
51.	mâklo	parenco
52.	mâli	farbo

53.	na-mânda	lerni
54.	mêa	kun
55.	mêni	luno
56.	mên-emi	monato
57.	mêni-gúno	lundo
58.	mêso	tablo
59.	mîtu	argilo
60.	môgu	fungo
61.	môko	kolo; gorĝo
62.	nâki	du(op)o, paro
63.	nâni, nânu	oklino, onklo
64.	nînda	svelta
65.	na-njâla	leki
66.	njâta	sengusta
67.	nô'e	ĉe -n
68.	nône	ĉe
69.	nôro	de ĉe
70.	nô'on	laŭ ĉe
71.	nôno	pensaĵo
72.	nûmo	oleo (por mangaĵoj)
73.	õm	du
74.	pâtu	dekopo
75.	pâwo	fasko
76.	na-pôka	akcepti
77.	na-pôkewa	esti akceptata
78.	na-pûnga	ĝusti

79.	râśta	ĝusta
80.	ki-rêna	portugala
81.	rêpu	vosto
82.	rôŋo	pneŭo
83.	ki-sãma	samea
84.	sâwa	sana
85.	na-sêma	forlasi
86.	skêsa	malbona
87.	na-sûpa	suĉi
88.	śêmi	aero
89.	tân	as -anta
90.	têlu	skorpiono
91.	na-tîda	okazi
92.	na-tîra	malŝlosi
93.	na-tôlka	traduki
94.	na-tôla	nombri
95.	tûni	ŝtofo
96.	ûsu	subjekto
97.	na-vâka	gardi
98.	vâtu	trajno
99.	na-vêla	ordoni
100.	vî	scii
101.	ki-vĩta	fiĝia
102.	vôvaw	hund(et)o
103.	wãk	ses
104.	zômo	medio

La dua tonemo funkcias simile al la sesa tonemo en la vjetnama, krom ke anstataŭ glota sono malfortege aperas intera konsonanto, kiu dependas de la vokalo. Ĉe a estas malfortega h. Ĉe o kaj u estas malfortega w. Ĉe e kaj i estas malfortega j.

Dialektaj aldonoj je la tonemoj

Kelkaj dialektoj aldonas tonemojn.

Tritonemaj dialektoj

Norma formo	Dialekte	Senco	Etimo	Komento
béri	bẻri	ekde	Turk.: beri	Pro: na-béra "porti", bêra "malhelruĝa; bruna"
tána	tảna	malgranda	Sans.: tanú	Pro: -tan "al"
na-vára	na-vảra	atendi	Hung.: vár	Pro: vári "akvo"

Rilataj terminoj / Bécari sónomori

Laŭ la ĉina eblas la jenaj terminoj por tonemoj (ĉine šīng) > kitake śíŋori.

"tonoj"

śáŋa "alta" (el ĉina šang (Kant.: sêng⁶-bin¹ 'oben'))
hía "malalta" (el la ĉina hià (Kant.: ha⁶-bin¹ 'unten'))
ćûŋa^(#1) "meza" (el la ĉina čūng)

#1: Dua tonemo pro na-ćúŋa "meze trabori".

"kvalito"

pehíŋa "simetria" (el la ĉina p'îng)
tiséka "nesimetria" (el la ĉina tsek)
- sáŋa "supreniranta" (el la ĉina sàng)
- kjíwa "falanta" (el la ĉinja k'iǘ)
- źípa "rompa" (el la ĉina žip)