Kitakujo 

Specifaj tipoj / rúśomari ásamiri

Kun certaj literoj resp. silaboj

a) ć-aj / ć-ari

Infinitivoj
1. na-gnáća peli Pl.: gnać
2. na-húkća ululi Pl.: hukać
3. na-láća verŝi Pl.: lać
4. na-píća(#1) trinki Pl./A.Sor.: pić

b) d-aj / d-ari

Infinitivoj
1. na-sójda soni Fin.: soida

c) Im-aj / ím-ari

Ĉi tiu silabo -im-(#1) tute ne rilatas al la diminutiva sufikso -im-! Ĝi nur ekzistas en verboj el la Tokpisina lingvo.

1. na-áwtima publikigi TokP.: autim    
2. na-hápima(#1) duonigi TokP.: hapim hápo(#1) duono; parto
3. na-kátima tranĉi TokP.: katim kátimelo tranĉilo
4. na-kólima (Var.: na-kólma) voki TokP.: kolim    
5. na-lárima permesi TokP.: larim    
6. na-lúkima vidi TokP.: lúkim    
7. na-lúsima perdi TokP.: lúsim    
8. na-pásima fermi TokP.: pasim    
9. na-púlima perforti TokP.: púlim    
10. na-ráwsima forigi, deigi TokP.: rausim    
11. na-suríkima malfari TokP.: surikim    
12. na-tókima informi TokP.: tokim    
13. na-wókima(#2) labori, fari TokP.: wokim    

d) In-aj / in-ari (Cig.: -in)

1. na-pojs-rájtina forrajdi Fin.: pois + v-u malsupre
2. na-rájtina rajdi Cig.(Burg.): rajtinel
3. na-śeprína balai Cig.(Roman): šeprínel

e) j-aj / j-ari

Infinitivoj
1. na-ćútaja migri Keĉ.: chutay
2. na-búgja aĉeti Gt.: bugjan
3. na-gólja saluti Gt.: gôljan
4. na-kásja obei Keĉ.: kasuy
5. na-láwsja malligi; malnodi; malplekti; (fig.) senigi Gt.: lausjan
6. na-páwja(#1) moviĝi Keĉ.: paway
7. na-pítaja ripari Fin.: pitää(#2)
8. na-pítja ŝati
9. na-plínsja danci Gt.: plinsjan
10. na-sájkja(#3) alporti, iri por preni; venigi Isl.: sækja
11. na-súćja(#4) flankeniri, ĉirkaŭiri, .. Keĉ.: suchuy
12. na-súlja fondi Gt.: ga-suljan
13. na-táwja rezultigi Gt.: taujan
14. na-wópja lamenti Gt.: wopjan
Pruntaĵoj
1. na-pásja esti bona/ĝusta/konvena Cig.(Lov.): pasij
Tria persono
1. na-kósja tusi Lit.: kosi

f) kv-aj kaj kw-aj / kv-ari va kw-ari

ku-klaso(#1)
1. na-kváma decidi Sva.: kuamua
2. na-kwánza komenci Sva.: kuanza

g) m-aj / m-ari

Infinitivoj
1. na-déma citi Uzb.: dämoq
2. na-kújsma(#1) redukti Turk.: kısmak

h) On-aj / on-ari (Alb.: -on)

1. na-duróna toleri Alb.: durón
2. na-uróna gratuli Alb.: urón
3. na-vepróna agi Alb.: veprón

i) r-aj / r-ari

Infinitivoj
1. klor-(#1) klud- Fr.: clore
2. na-liéra ligi Fr.: lier
3. na-ruara vagi Galc.: ruar
4. na-suéra ŝviti Fr.: suer
5. na-zoara zumi Galc.: zoar

RIM: Tiu tipo eĉ ekzistas en Esperanto, kiel montras la vortoj diri, fari, iri, kuiri kaj stari.

j) '-s-'aj / '-s-'ari

Tria persono
1. na-hápsa abundi Het.: hapzi 'to be abundant' ("abundi")
2. na-lúksja heliĝi Het.: luktsi
3. na-úpsa leviĝi [pri suno] Het.: up-tsi
4. na-wéksa deziri Het.: wek-tsi
Refleksivoj
1. na-fársa perei Isl.: farask

k) ś-aj / ś-ari

Infinitivoj
1. na-gójśa(#1) kuraci Ma.Sor.: gójś
2. na-sráśa(#2) feki Ma.Sor.: sraś

l) t-aj / t-ari

Infinitivoj
1. na-bílta paroladi Lit.: bilti (Lit.: biloti, Ltv.: bilst, Mn.Pr.: billit)
2. na-bújta ekzisti Rus.: быть [bytj], Ukr.: бити [byty], Slvk.: byť
(Ma.Sor.: byś, Mn.Pr.: bût, boût, Ltv.: būt, Lit.: būti)
3. na-dáptva(#1) ricevi Ltv.: dabūt
4. na-déta meti Lit.: dėti
5. na-dóta parki Lit.: dėti + ablaŭto
6. na-drísta aŭdaci Lit.: drįstù, drįsti (Sans.: dhrs-nôti, Gr.: thérsos)
7. na-dústa sufoki Lit.: dusti
8. na-gáwta ricevi Lit.: gáuti
9. na-gróta graki Lit.: gróti (EWB) (Ger.: krähen)
10. na-hárta plugi Lit.: árti, Ltv.: art
11. na-jáwsta antaŭsenti Ltv.: jaust "senti; antaŭsenti"
12. na-kéjsta varii Lit.: keisti
13. na-kísta ŝanĝi Lit.: kisti
14. na-klásta kuŝigi, meti Rus.: класть [klastj]
15. na-klóta etendi (kuŝe); surkovri Lit.: klóti
16. na-koánta(#2) agi Ĉeĥ.: konat, Slvk.: konať
17. na-lémta decidi Lit.: lémti (lėmė)
18. na-líkta resti Lit.: lìkti (lìko) (Toĥ.A: lip-, Isl.: leifar)
19. na-lípta glui Lit.: lìpti (limpa) (Sans.: limpati)
20. na-mélsta peti Lit.: melsti
21. na-míkta okulsigni, palpebrumi Slov.: migati
22. na-mínta treti Lit.: mìnti
23. na-mójta lavi Rus.: мыть, мою [mytj, moju]
24. na-mólita preĝi Rus.: молить [molítj]
25. na-ópeta instrui Fin.: opettaa* (oppi*)
26. na-píta(#3) trinki Rus.: пить [pitj], Kr.: piti, Slvk.: piť (Pl.: pić, Plb.: pait;
Ved.: pītáye 'to drink' ("trinki"))
27. na-pójsta forigi Fin.: poistaa (pois > pojs "for")
28. na-ráśta skribi Lit.: rašti (rašyti)
29. na-skoánta(#4) koaguli mallongigo el sam "kune" kaj na-koánta "agi"
30. na-skúta razi Ltv.: skūt (prez. skuj, pret. skuva)
(Lit.: skùsti, prez. skùta, skùto)
31. na-spjáwta sputi Lit.: spiáuti
32. na-sráta(#5) feki Rus.: срать [sratj]
33. na-súkta tordi Lit.: sùkti, Ltv.: sukt (Kr.: sukati, Pl.: sukać)
34. na-túpta kaŭri Lit.: tūpti (tupėti)
35. na-vísta velki Lit.: výsti (Mn.A.Ger.: wesanên, Mn.Angl.: wisnian)
Tria persono
1. na-déhhta taŭgi Pld.: döcht (Ger.: taugen, Mn.Angl.: dugan)
2. na-géjta farti Ger.: geht's
Derivita substantivo
1. na-élta vivi Hung.: élet (élni) (Fin.: elää, Est.: elama)

m) tj-aj / tj-ari

Infinitivoj
1. na-gótja rapidi Lit.: góti

Samgrupaj estas la du verbaj sufiksoj -etj- kaj -intj-, kies morfemoj englutis la infinitivajn finaĵojn de siaj etimoj.

1. -etj-(#1) -iĝ- Rus.: -еть [-etj]
2. -intj-(#2) -ig- Lit.: -inti

n) v-aj / v-ari

Infinitivoj
1. na-kójva meti Kaz.: khojîv
o>v-regulo(#R1)
1. na-jáva deziri Ĉin.: [yào]
2. na-jôva intenci Ĉin.: [yào]
3. na-kósva rajdi Mŝt.: koso_ yó
u>v-regulo(#R2)
1. na-cúhhva ĝermi Mong.: цухуйх [cuĥujĥ]
2. na-dákva ĉirkaŭbraki Jap.: daku(#V)
3. na-húkva(#1) perdiĝi; malaperi Fin.: hukkua
4. na-kárva prunti; lui Jap.: karu(#V)
5. na-kírva tranĉi Jap.: kiru(#V)
6. na-láwsva esprimi, (el)diri Fin.: lausua
7. na-línkva gluti Kim.: llyncu
8. na-málva plenigi Ak.: malū
9. na-núgva malvesti Jap.: nugu(#V)
10. na-pújtva blovi Gua.: pytu
11. na-púkva(#2) blovi Keĉ.: pukuy
12. na-súćva(#3) flankeniri; ĉirkaŭiri; ... Keĉ.: suchuy

Demanda / prása

na-jága kion fari, "kii" Kalm.: yaγɒ-(#1) Tejága Paolo
je peóso?
Kion faras Paŭlo
je la hundo?(#2)
Lajága je házu? Kio okazis al domo?

Negacia / nemdíha (njéśa)

En sociolekto ekzistas negacia verbo.

na-njéśa ne -i Enc.: ńe-ś Íti tenjéśa naéta káwkun. Itino ne manĝas kukon.  
kutime Íti nem teéta káwkun.
kun memstara modalverbo Íti njéśaź temóga naéta káwkun. Itino ne ŝatas manĝi kukon. kun konverbo je -ź
Íti mógaź tenjéśa naéta káwkun.
kun sufiksa modalverbo Íti tenjéśa naétdurta káwkun. modala sufikso ĉe la ĉefa verbo
Íti tenjéśdurta naéta káwkun. modala sufikso ĉe la negacia verbo
kutime Íti nem temóga naéta káwkun.  

La negacia verbo povas esti eĉ mem negata per la prefikso an- kaj tiam signifas "ja" kaj estas pli malpli sinonima kun la ne derivata adverbo doŋ.

na-annjéśa ja -i Enc.: ńe-ś Íti teannjéśa naéta káwkun. Itino ja manĝas kukon.  
kutime Íti doŋ teéta káwkun.
kun memstara modalverbo Íti annjéśaź temóga naéta káwkun. Itino ja ŝatas manĝi kukon. kun konverbo je -ź
Íti mógaź teannjéśa naéta káwkun.
kun sufiksa modalverbo Íti teannjéśa naétdurta káwkun. modala sufikso ĉe la ĉefa verbo
Íti teannjéśdurta naéta káwkun. modala sufikso ĉe la negacia verbo
kutime Íti doŋ temóga naéta káwkun.  

Al la sekva ĉapitro
25.06.2024