Kitakujo 

Ablaŭto-similaj fenomenoj / apabúnjo-sémkari zópt-omori

a) alterno de (duon)vokaloj / kítri (èkud-)ić-búnjorini

- Primara (t.e. etimologia) ablaŭto / ójnoma (t.t. àsli-ŋúp-ilma) apabúnjo

Vorto	Sinonimoj	Deveno	Senco	Komento	Alterno	Skemo
bála		Alb.: bálë	blank-frunta	parencaj	a - e	I.
béla	júrka	Rus.: белый [belyj]	blanka
na-bráŋa	na-léta	Ger.: bringen (brachte), Toĥ.B: prank-	alporti	parencaj	a - u	III.
na-brúŋa		Kim.: he-brwng	konduki
díno	gúnu, tívi	Sans.: dína, Nep./Hin.: din	tago	parencaj	i - a	I.
dáno		Ser.: дан [dân]	tago >dato
gájdi		Lit.: gaidà	melodio	parencaj	aj - ie	I.c
na-giéda	na-láwla, na-aójdia, na-dénka, na-zárda	Lit.: giedóti	kanti
gjála	"blanka": béla, júrka; "hela": léwka; "luma": árga, féna, sála	Irl.: geal	blanka; hela; luma	parencaj	a - e	I.
géla	śára, tútea	Pld.: gäl, Mn.Sak./Mn.A.Ger.: gelo	flava
hîlo(#1)	kálmo, móro, máwtu, r¸ájo	Vask.: hil	morto	parencaj	i - u - o	?
na-húla	na-rósla	Sum.: hul	detrui
hólo	hhóntu	Bur.: hôl	armeo
na-jáwsta		Ltv.: jaust	antaŭsenti	parencaj	aw - u	V.
na-júta		Ltv.: jūt, juta	senti
na-kâja(#2)	na-déta, na-kójva	Dah.: kaaj-	meti	parencaj	aj - uj	IV.a
na-kûja(#3)	na-lájga; na-svápa	Mans.: kuj-	kuŝi; dormi
na-kâla	na-gója	Isl.: kalla [katla], Sve.: kalla, Nor.: kalle & Ar.: qâla, kallama	voki		a - o	III.
kólu	golóso	Heb.: kol	voĉo
kára		Turk.: kara	nigra	parencaj	a - u	IV.
kûra		Jap.: kurói (k-u Mpĉ.: kury)	blu-nigra
na-kéjsta		Lit.: keisti	ŝanĝi > varii	parencaj	ej - i	I.c
kéjtu		Lit.: keitìmas	ŝanĝo > varianto
na-kísta		Lit.: kìsti	ŝanĝi
kíta		Lit.: kìtas	alia
kévi		Ĥan.: kev, kew, Mrdv.: kev, Mans.: käw	mineralo (<ŝtono)	parencaj	e - i	I.
kívi		Fin./Est.: kivi	ŝtono
na-kvéda	na-díha, na-héla, na-néna	Nor.: kveda, kvede, Sfr.: kweede	diri	parencaj	e - i	I.
kvídi	tókomo	Mn.Angl.: cwide	frazo
krámu	kàjckívi	Ltv.: krams	siliko	parencaj	a - e	I.
krémo		Slvk.: kremeň	kvarco
lági	lajgájko	Ger.: Lage	situo	parencaj	a - aj	?
na-lájga		Ger.: liegen & Angl.: lie [laj]	kuŝi
na-lágja	naendéta	Tag.: lagyan	enmeti
lúga	zolta; (/) sánja	Kant.: lug6 (en: lug6-xig1, lug6 ca4)	verda		ú - û	VI.
lûgo(#4)		Rus.: луг [lug]	herbejo
na-mála		Het.: mallai, Lit.: málti, Gt./Mn.A.Ger.: malan, Isl.: mala	mueli	parencaj	a - e	I.
méljo		Alb.: mjell, miell-i, Mn.A.Ger./Mn.Sak.: melo	faruno
nal	kek, dor, vat	Ĉerm.: nal, nalat & Tel.: nala-, nālugu, Tam.: naalu	kvar	parencaj	a - e	I.
néli	nalgóno	Fin.: neliö	kvadrato
náśti		Lit.: naštis	ŝarĝo	parencaj	a - e	I.
na-néśa	na-béra	Lit.: nèšti	porti
na-práta	na-paníma	Ltv.: pratu, Lit.: pratau	kompreni	parencaj	a - o	III.
prótu		Lit.: protas	menso
rátu		Ltv.: rats, Lit.: ratas > Fin./Est.: ratas	rado	parencaj	a - i	I.
na-ríta	na-máza	Lit.: ritù, (rìsti), Ltv.: ritēt	ruli
réndi	dźúrmo	Hung.: rend & Alb.: rend(#5)	ordo	parencaj	e - i	I.
ríndi	sápu	Ltv.: rinda	vico
na-répa		Gr.: ρέπω [répô]	klini	parencaj	e - o	II.
rópo	ájpi, kéjko	Gr.: ροπή [ropê]	inklino
na-séna	na-náma, na-rína	Bur.: sen-, sen-As 'named'; Tling.: -sen 'to name'	nomi		e - o	II.
sóno	mátei, kalámo	Est.: sõna	vorto
na-stéja		Ger.: stehen	stari	parencaj	e - o	II.
stóju		Rus.: стоять [stojatj]	stari > stato
tájhha		Plb.: taiche	trankvila	parencaj	aj - i	I.c
tíhha		Rus.: тихий	kvieta
tálu		Pld.: Tahl	numero		a - o	III.
na-tôla(#6)		Mong.: тоолох [tooloh]	nombri
ténu	súnu	Tik.: ten	filo	parencaj	e - o	II.
tóni	dóhtri, súni	Tik.: ton	filino
na-tôlka(#7)		Est.: tõlkima	traduki	parencaj	ó - ô	VI.
tólku		Jid.: tolk	senco
na-vêla(#8)	na-solsága	Rus.: велеть [veletj]	ordoni	parencaj	e - o	II.
na-vóla	jao, maw	=	voli
na-wétua	naisgáma	Jav.: wëtu	elveni	parencaj	e - a - i	I.
wátu	bejket, -ket	Bima: watu	de (loke)
wítu	gegámi	Maanjan: witu	direkto
wóra	anhéva, múva	Skot.: waur	malbona		o - a	III.
wárwa		Jap.: warui	malbonfarta

• #1: Dua tonemo pro híli "luno".
• #2: Dua tonemo pro káju "konko".
• #2, #3: Rilatas al na-keíta "kuŝi", kies etimo Gr.: κειται hipoteze parencas.
• #3: Dua tonemo pro kuju "orelo".
• #4: Dua tonemo pro lúga "verda".
• #5: Ambaŭfoje okazis prunto el slava lingvo.
• #6: Dua tonemo pro tóla "malproksima".
• #7: Dua tonemo pro tólku "senco".
• #8: Dua tonemo pro vélu "frato".

RIM: Verda fono signifas, ke la koncerna ŝanĝo taŭgas por analogia disvastigo.

- Sekundara (t.e. analogia) ablaŭto / ékema (t.t. sémća) apabúnjo

I.: e - a - i

Nom.	Origino	Senco	Etimo	Devena	Senco
1.	ásto	metiisto	Ĉuv.: asto	ésti	metio
2.	na-déga	bruli	Lit.: degti	dígi	inflamo
3.	-ems-	-simila	Turk.: -imsi	-ams-	-oid-
4.	ílmi	scienco	Turk.: ilim, Ar.: ilm	na-álma	esplori
				-elm-(#1)	-olog-(#2)
5.	ínsi	kesto	Snĉ.: inës	ánsi	kestego
6.	kíni	sekso, genro	Isl.: kyn	kéno	verba genro
7.	nal	kvar	Ĉerm.: nal, nalat & Tel.: nala-, nālugu, Tam.: naalu	-nêl(#3)	tridek + ...(#4)
8.	péa /PraKit./, péo /Mn.Kit./	kapo	Est.: pea, Fin.: pää	pao-	ĉef-
9.	pélto	kampo; agro	Fin.: pelto	píltu	agro
10.	saj	miliono	Mong.: сая [saja]	sej-	mega-
11.	skálta	varmega	Irl.: scalltach	na-skélta	hejti
12.	snew	du	Eg.: snéwe (Par. Kopt.: snav (m.), snouti (f.))	-snaw	dek + ...(#5)
13.	térva	sana	Fin.: terve	na-tárva	kuraci
14.	tir	tri	Rus.: три [tri], Alb.: tre, tri, Irl.: tri, ..., Nep./Bng.: tin, Hin.: tiin	-ter	dudek + ...(#6)
15.	védru	kuvo, tin(et)o	Cig.: védr-a (Pl.) vedri 'Kübel', Hung.: véder, veder (Pl.) vedrek, vödör 'Eimer; Kübel', Alb.: véd/ër, -ra, (pl.) -ra-t 'Milcheimer, Melkeimer (aus Holz)'	vádru	kuvo
16.	vit	kvin	Kom./Udm.: вит [vit]	-vêt(#7)	kvardek + ...(#8)
17.	wígli	graso	Lak.: wigli	wáglo	benzino
				wégli	dizelo
18.	zem'	sub	Ltv.: zem	zim-	hipo-
19.	na-źáda	promesi	Lit.: žadėti	źédlu, -i(#9)	fianĉo, -ino
Diftongoj
ew - aw - iw
1.	páwtu	piedo	Pld.: Faut, Gr.: podi	péwto	membro (kiel korpoparto)
ie - ia - i
1.	tiépi	dokumento	Ĉin.(Gabl.): tiep	tiápo	pasporto
2.	viéśa	publika	Lit.: viešas	viáśu	politiko
ej - aj - i - ie
Modela lingvo estas ĉikaze la litova. sneigėti "neĝegi" - snaigė "neĝero" - snìgti "neĝi" - sniegas "neĝo"
1.	ájbu	honto	Sva.: aibu	éjbo	skandalo
2.	-ejm-	-ed- (zool.)	Fin.: heimo	-ajm-	-en- (zool.)
3.	na-gwéjlra	montri	mikso el na-gwéla "vidi" kaj na-éjra "fari"	gwájlru	ekrano
4.	stíni	muro	Ukr.: стіна [stina], (Rus.: стена [stena])	stéjno	vando

• #1: Kiel en éltelmu.
• #2: Kiel en biologo.
• #3: Dua tonemo pro néli "kvadrato".
• #4: Kiel en "tridek unu" (ojnnêl) ĝis "tridek naŭ" (gaonêl).
• #5: Kiel en "dek unu" (ójnsnaw) ĝis "dek naŭ" (gaosnaw).
• #6: Kiel en "dudek unu" (ójnter) ĝis "dudek naŭ" (gaoter).
• #7: Dua tonemo pro véta "maljuna, malnova; kaduka".
• #8: Kiel en "kvardek unu" (ójnvêt) ĝis "kvardek naŭ" (gaovêt).
• #9: Inspirita de la rilato inter Lit.: sužadėtinis 'fiancé' ("fianĉo"), sužadėtinė 'fiancée' ("fianĉino") kaj žadėti 'to promise' ("promesi").

II.: e - o

Eblas du ordoj, nome "kutima" (e - o) kaj "inversa" (o - e).

 

Kutima ordo

Nom.	Origino	Senco	Etimo	Devena	Senco
Simpla vokalo
1.	na-déta	meti	Lit.: dėti	na-dóta	parki
2.	énso	ujo	His./Esp-o: en, Gr.: εν [en] + Est.: asi	ónso	koverto
3.	gévi	komunumo	Heb.: gev	góva	komuna
4.	kélva	ruĝa	Mpĉ: kelu	kólva	infraruĝa
5.	na-népa	mensogi	Tlng.: nep	na-nópa	nei, malkonfesi
6.	na-néśa	porti	Lit.: nèšti	navuknóśa	transferi
7.	réda	falsa	Mn.Pr.: REDI, reddi	rod-	pseŭdo-
8.	réŋu	ringo	Fin.: rengas	rôŋo(#1)	pneŭo
9.	zémi	tero	Ltv.: zeme	zômo(#2)	medio
Diftongo (ej - oj)
1.	déjlo	parto	Pld.: Deil	dójli	partio
2.	méjvi	fruktoj(#3)	Turk.: meyva	mójvo	marmelado, fruktaĵo

• #1: Ĝi havas la duan tonemon pro la vorto róŋi "diskuto". Ĝia sinonimo estas: gómi.
• #2: Dua tonemo pro zom- "deka-"
• #3: Germane Obst.

Inversa ordo

Nom.	Origino	Senco	Etimo	Devena	Senco
Simpla vokalo
1.	górci	laboro	Arm.: գործ [gorc]	gérco	verko
2.	na-hóga	lerni	Kant.: hog6	héga	klera
3.	poŋ	sep	Gua.: pokõi	-pêŋ(#1)	sesdek + ...
4.	sólmu	nodo	Fin.: solmu	sélmi	maŝo
Diftongo (oj - ej)
1.	ójn	unu	Mn.Lat.: oinos, Gl.: oinos, Mn.Irl.: oín, (ôen), Dgsp.: oin-o-, -a-,-ata	éjni	-em-(#L)

• #1: Dua tonemo pro peŋ "paf".
• #L: Lingvoscienca termino, kiel ekz. en grafemo, morfemo, fonemo ktp.

III.: a - o

Eblas du ordoj, nome "kutima" (a - o) kaj "inversa" (o - a).

 

Kutima ordo

Nom.	Origino	Senco	Etimo	Devena	Senco
Simpla vokalo
1.	anć	malsupre	Toĥ.A: āñc 'unten'	ónćo	bazo
2.	ási	aĵo	Est.: asi (Fin.: asia)	óso	objekto
3.	ćánjo	leĝo	Vj.: chánh	ćónju	rajto
4.	dźja-	-famili-	Ĉin.: jiā-tíng, jiā-shŭ	dźjo-	-familieg-
5.	lápsa	plata; ebena	Hung.: lapos	lópsi	areo
6.	mátlo(#1)	bildo	Lit.: matyti + l	mótlu	foto
7.	mjáko	tendo	Nen.: myak	mjóku	jurto
8.	náśti	ŝarĝo	Lit.: našta	na-nóśta	ŝargi
9.	pláto	folio (nebot.)	Ger.: Blatt (Toĥ.A: pält, B: pilta)	plóto	bileto
10.	sámlo	supo	Km.: såmlå	sómli	buljono
11.	twáŋu	akcento	Pat.: twang	tvóŋa	emfaza
Diftongo (aj - oj)
1.	ájru	kuriero	Gt.: airus	ójro(#2)	anĝelo
Diftongo (aw - ow)
1.	áwto	aŭto	=	ówtu	veturilo

• #1: Estiĝis el na-máta "vidi" (el Lit.: matyti) per aldona konsonanto.
• #2: La eŭropa mono nomiĝas Éwru „Eŭro“, sed en dialekto Ávru.

Inversa ordo

Nom.	Origino	Senco	Etimo	Devena	Senco
1.	mókśu	nodo	Sem.: mokesch	mákśo	maŝo
2.	njódo	urintubo, uretro	Jap.: nyôdô	njádo	tubo
3.	órvo	kuracisto	Hung.: orvos	-ârvi(#1)	-logio(#2)

• #1: Dua tonemo pro árva "libera".
• #2: Se temas pri medicina fako.

IV.: a - u

Eblas du ordoj, nome "kutima" (a - u) kaj "inversa" (u - a).

 

Kutima ordo

Nom.	Origino	Senco	Etimo	Devena	Senco
Simpla vokalo
1.	ási	aĵo	Est.: asi (Fin.: asia)	ûsu(#1)	subjekto
2.	hádi	limo	Ind.: hadi	húdo	dogano
2.	hárjo	broso	Fin.: harja	húrjo	harego
4.	jáśa	blu-verda	Tzel.: yaš	júśo	turkiso
5.	na-kájva	fosi	Fin.: kaivaa	kújvi	mino
6.	na-ráśta	skribi	Lit.: rašti	rúśtu	artikolo
7.	rátu	rado	Fin./Lit.: ratas	rútu	vagono

• #1: Dua tonemo pro -us- "likvaĵo"

Inversa ordo

Nom.	Origino	Senco	Etimo	Devena	Senco
Simpla vokalo
1.	ljútu	ŝtrumpo	Enc.: l'utu'	ljátu	ŝtrumpeto
2.	muc	ses	Jap.: muttsụ	-mac	kvindek + ...(#1)
3.	na-vúta	tiri	Sva.: -vuta	vâtu(#2)	trajno
Diftongo (uj - aj)
1.	na-bújka	fleksi, kurbigi	Turk.: bükmek	bájku	arko
2.	na-rújska	ŝpruci	Fin.: ruiskutta	na-rájska	duŝi

• #1: Kiel en "kvindek unu" (ójnmac) ĝis "kvindek naŭ" (gaomac).
• #2: Dua tonemo pro vat "kvar".

V.: au - u

Nom.	Origino	Senco	Etimo	Devena	Senco
1.	púli	mono	Geo.: puli	páwli	financo

VI.: ´ - ^

Nom.	Origino	Senco	Etimo	Devena	Senco
1.	bóni	radiko	Vj.: bổn	bôno	principo

Roza signifas 'lingve'.

RIM: Ne eblas meti formon estigatan per ablaŭto kiel novan bazan vorton, tiel ke estiĝus "ĉeno". Tio kaŭzus mikson de la ablaŭto-vicoj kaj pro tio ne permesatas. Krome ne eblas meti iun bazan vorton en du malsamajn ablaŭto-klasojn. Tamen ekzistas unu escepta grupeto, nome ási "aĵo", óso "objekto", ûsu "subjekto", ázi "substanco".

La primara ablaŭto ĉi tie ne gravas! La formoj el la primara skemo supre eĉ povas "migri" en malsamajn ablaŭto-vicojn!

Se la baza kaj devena fomoj estas substantivoj, povas okazi genro-distingo.

b) alterno de konsonantoj / kítri subúnjorini

- Primara (t.e. etimologia) alterno / ójnoma (t.t. àsli-ŋúp-ilma) kítri

Vorto	Sinonimo	Etimo	Senco	Komento	Alterno	Skemo
dvípo	apśúro, śími	Sans.: द्वीप [dvipá]	insulo	parencaj	d - t	voĉeco
tvípo	bùmi-déjlo, zèmi-déjlo	Km.: ទ្វីប [tviip]	kontinento
gjála	"blanka": béla, júrka; "hela": léwka; "luma": árga, féna, sála	Irl.: geal	blanka; hela; luma	parencaj	g - gj	velaro - palatalo
géla	śára, tútea	Pld.: gäl, Mn.Sak./Mn.A.Ger.: gelo(#1)	flava
géla	śára	Pld.: gäl, Mn.Sak./Mn.A.Ger.: gelo(#1)	flava		g - k	voĉeco
kélva	rúda	Mpĉ: kelu	ruĝa
ír'e, írone, írodo, íro'on	zem', zémvo'	Enc.: ir', irone, irodo, iroon, iro'one	(de/tra) sub (+n)	parencaj	r - l	lateralo
ŋil-		Nen.: ӈылна	(malsupre) > kata-
na-kéjsta		Lit.: keisti	ŝanĝi > varii	parencaj	st - t(#2)	?
kéjtu		Lit.: keitìmas	ŝanĝo > varianto
na-kísta		Lit.: kìsti	ŝanĝi
kíta		Lit.: kìtas	alia
lági	lajgájko	Ger.: Lage	situo	parencaj	g - gj	velaro - palatalo
na-lájga		Ger.: liegen & Angl.: lie [laj]	kuŝi
na-lágja	naendéta	Tag.: lagyan	enmeti
na-lúkima	na-máta	TokP.: lukim	vidi	parencaj (?)	k - ks	velaro - afrikato
na-lúksja(#3)	na-d¸ágetja	Het.: luktsi	heligi
na-mála		Het.: mallai, Lit.: málti, Gt./Mn.A.Ger.: malan, Isl.: mala	mueli	parencaj	l - lj	moleco
méljo		Alb.: mjell, miell-i, Mn.A.Ger./Mn.Sak.: melo	faruno
pálka		Het.: palhi- 'breit'	larĝa		l - r	lateralo
párka	vípsa, magála	Het.: par-ku-us (parkus)	alta
púmu		Fin./Est.: puu "arbo; ligno" & Ger.: Baum (dial.) Bôm	arbo		m - v	labialo
púvo	móku, zúru	Fin./Est.: puu "arbo; ligno"	ligno
pústa		Jid.: pußt, Ukr.: pustý	malplena, senenhava	parencaj	t - ć	plozivo - afrikato
púsći		Sor.: pusćina	dezerto
séju	sánto	Nav.: séí 'sand' ("sablo")	sablo	parencaj	s - z	voĉeco
-zej- / na-zéja		Nav.: -ZÉÍ 'to crumble, be crumbly (as soft sandstone)' ("diseriĝi")	diseriĝi
na-úća	na-tîda	Juk.: uchi	okazi	parencaj	t - ć	plozivo - afrikato
na-úta		Ĉl.: ut-iy, ut-ix
up'	on'	Pld.: up, op, Nld.: op, Angl.: up [ap], Sve.: upp	sur	parencaj	-	aldono
na-úpsa(#3)	na-gúma	Het.: up-tsi	leviĝi (pri suno)		s

• #1: Parencas Lat.: helvus, Mn.Nord.: gulr, Mn.Angl.: geolo, Lit.: želvas.
• #2: Subtenata de la etimo de na-júta "senti", do de Ltv.: just 'fühlen' ("senti"), jūt 'er fühlt' ("li sentas") kaj juta 'er fühlte' ("li sentis").Tia alterno ekzistas en kelkaj hindeŭropaj grupoj, nome la balta, slava, greka kaj persa.
• #3: La aldona konsonanto fakte estiĝis el la verba finaĵo por la tria persono.

- Sekundara (t.e. analogia) alterno / ékema (t.t. sémća) kítri

Baza	Senco	Devena	Senco	Etimo	Senco	Alterno
Voĉeco
ási	aĵo	ázi	substanco	Est.: asi (Fin.: asia)	aĵo	s - z
tóva	bona	dóvo	higieno	Heb.: tov	bona	t - d
Lateralo
nálśi	vetero	nárśu	klimato	Kor.: nalŝŝi	vetero	l - r
Afrikato
rátu	rado	rać	ĉirkaŭ	Fin./Lit.: ratas	rado	t - ć
tiépi	dokumento	ćiépu	legitimilo	Ĉin.(Gabl.): tiep	dokumento	t - ć
na-tílta	malpermesi	tílćo	tabuo	Hung.: tilt	malpermesi	t - ć
tóva	bona	na-ćóva	flegi	Heb.: tov	bona	t - ć
Diakrito
lésu	arbaro	léśa	sovaĝa	Rus.: лес [les], в лесу [vlesu], Ĉeĥ./Slvk.: les, A.Sor.: lěs	arbaro	s - ś

c) Kombino

Eĉ eblas kombino el konsonanta kaj vokala alterno, ĉe kiu la pozicio de konsonanto varias.

Primara (t.e. etimologia) kombino

Vorto	Sinonimo	Etimo	Senco	Komento	Alternoj
géla	śára, tútea	Pld.: gäl, Mn.Sak./Mn.A.Ger.: gelo	flava		e - a kaj g - gj
gjála	júrka(1); léwka(2)	Irl.: geal [g'al]	blanka; hela; luma

Sekundara (t.e. analogia) kombino

Baza	Senco	Devena	Senco	Etimo	Senco	Modelo
dálga(#1)	longa	na-dlága	etendi	Rus.: долгий, Slov.: dolg(#2)	longa	Ĉin.: 长 [cháng](#3) "longa" -> 张 [zhāng](#4) "streĉi" (Mn.Ĉin.: *drjaŋ ->*trjaŋ(#5))
dólga	longa	na-dlóga	streĉi

• #1: Ĝi estas variaĵo de la sekva vorto.
• #2: Parencas Slvk.: „dlhý“, Pol.: „długi“, A.Sor.: „dołhi“, Ma.Sor.: „dłujki“, Sans.: „dīrghá-“, Av.: „darëga-“, Alb.: „gjatë“
• #3: Laŭ Deutsche Übersetzung von 长 ( chang / cháng ) - lang auf Chinesisch.
• #4: Laŭ Deutsche Übersetzung von 张 ( zhang / zhang ) - Zähleinheitswort (für Gegenstände mit flacher Oberfläche).
• #5: Laŭ Old Chinese ("malnova ĉina") en angla vikipedio.

d) Aldonaj konsonantoj / Gudájari subúnjori

En alia ĉapitro mi nomis tion "diferencigaj konsonantoj".

Baza vorto	Senco	Etimo	Kun aldona konsonanto	Senco
ap-	ĉirkaŭ-	Ltv.: ap-	ápri(#1)	cirklo
bédi	flanko	Ur.: bedë	bédzi(#2)	paĝo
-ber	iam	Som.: ber	bérti	dum
na-brúka	rompi	TokP.: bruk	brúklo	vrako
ćíku	paŝo	Ĉin.(Gab.): č´ik	ćíkti	ŝtupeto
ćúta	mallonga	Ĉin.(Gab.): čut & Keĉ.: čutu	ćútru	hoketo, lunarko
djuj- (el djúi)	dorno	Pajŭ.: djui (Malaj.: duri, Fiĝ.: sui 'bone' ("osto"))	djújno	durio
doj	paro	Vj.: đôi	dójsa	utra
na-dóna	frosti	Turk.: donmak	dónćo	ĝelo
			dónli	ĵeleo
			dónti	gelanteno
dus-	mis-	Sans./Gr.: dus-	dúska	fuŝa
			dúspo	paneo
éjdi	patrino	Mez.A.Ger.: eide(#3)	éjdzi(#4)	materio
			éjdźo(#4)	materialo
gémi	ŝipo	Turk.: gemi	na-gémpa	ekipi
na-géra	fari	Isl.: gera	na-gérsa(#5)	labori
gó'i	oleo	Ĉer.: ᎪᎢ [go'i]	gó'iko	olivo
gújno	koloro	Arm.: գույն [guyn]	gújnsi	kromoZ(#P)(#R), kromio(#P)(#R), ĥromo(#R)
na-gúśa	sufokigi	Mak.: гуши [guši]	gúśko	nitrogeno
na-héma	havi	Pld.: hemm'	na-hémpa	posedi
héva	bona	Fin.: hyvä, Est.: hea	hójta(#6)	ĝusta
is'	ekster; el	Rus.: из [iz]	na-ísna	konsisti
jámu	maro	Ngan.: jam, Nen.: jamʔ & Eg.: jám, Sem.: yam, Jid.: jam (Enc.: jam 'Fluß')	jámti(#7)	tajdo
jégi	glacio	Hung.: jég	jéksi	glaciaĵo
na-jépa	doni	Alb.: jep	jépto	doto
jója	bona	Jap.: yoi	jójta	prava
na-júpa	nombri	Keĉ.: yupay	júpsi	komputilo
			na-júpta	komputi
kíta	alia	Lit.: kitas, kita	kítri	alterno
kólu	voĉo	Heb./Jid.: kol	kólni	laringo
krámu	siliko	Ltv.: krams	krámko	silicio
krémo	kvarco	Slvk.: kremeň	krémko
kréco	buklo	Cig.: kreco	kréclo	cincino
króku	paŝo	Pl./Ĉeĥ:: krok	krókti	ŝtupo
kvaw	kiel		gváwtu(#8)	modo
lápo	folio	Lit.: lapas, Ltv.: lapa	lápsa	plata, ebena
			lápti	frondo
lésu	arbaro	Rus.: лес [les], в лесу [vlesu], Ĉeĥ./Slvk.: les, A.Sor.: lěs	lésna	sovaĝa
ma	ne -u	Sans.: mâ	ma'	nul
na-máta	vidi	Lit.: matyti	mátlo(#9)	bildo
máti	okulo	Gr.: matí & Ind./Tag./Fiĝ.: mata
na-méda	scii	Mong.: мэдэх [medeĥ]	na-métka	koni
			médli	informo
na-méluka	maĉi	Mal.: melluka	mélukti	maĉgumo
néli	kvadrato	Fin.: neliö	néltu	kadro
óhi	preter	Fin.: ohi	na-óhta	preteriri
pat	se, kaze ke	Sans.: pat-	pátri	kondiĉo
na-páwa(#10)	moviĝi	Keĉ.: paway	páwasi(#11)	aŭto
páwdo	pedunklo	Ceb.: pawod	páwdlo	pedicelo
pléko	kristalo	Km.: ផ្លេក [phleek]	plékso	kristalino
pléti	ventumilo	Km.: ផ្លិត [phle't#K, phlət#W]	plétlo	ripidio
póju	tigo	Uzb.: poya	pójpo	petiolo
na-psása	resti	el pas "post" kaj na-ésa "esti"	psástu	reziduo
pu-	lign(aĵ)o	Fin./Est.: puu	púmu(#12)	arbo
			púvo	ligno
púru	fajro	Gr.: pur	na-púrna(#13)	bruli
roa-	makro-	Maor.: roa	roatu	superstreko
-ruk	direkte al, cele al	Kark.: -ruk	rúkti	direkto
rúvi	ŝraŭbo	Fin.: ruuvi	rúvlo	bostriko
sírpi	serpo	Fin.: sirppi	sírplo	drepano
sója(#14)	sekva	Ĉer.: so-i	sójtu	rezulto
sújsi	karbo	Est.: süsi	sújsko	karbono
Ki-taka	Kitaka	Sva.: ki- + Sur.: taki	toákti	konversacio
na-tóka	paroli	Tokp.: tok
tósa	malmola	Tet.: toos 'hard' ("malmola")	tóstu	betono
-tuk(#15)	ĝis	Keĉ./Tar.: tuku-	túkti	celo
túli	seĝo	Ger.: Stuhl & Fin.: tuoli	túldi	tablo
túpa	malakra	Rus.: тупой [tupój]	túplu	maldekstra korno (signo)
vési	akvo	Fin.: vesi	vésko	hidrogeno
vieśa	publika	Lit.: viešas 'öffentlich' ("publika")	vieśtu	afiŝo
wápa	ekzakta	mi	wápsa	diakrita
zem'	sub	Ltv.: zem	zémba	malalta
zémi	tero	Ltv.: zeme
zvóno	sono	Rus.: звон [zvon]	zvónćo	tonemo
			zvónko	tono

• #1: Laŭ la rilato de Fin.: ympyrä 'circle' ("cirklo") al ympäri 'around' ("ĉirkaŭ").
• #2: Fakte tio estas transdialekta pruntaĵo, kiu aspektas kvazaŭ havante aldonan konsonanton. Do, fakte tie d fariĝis dz.
• #3: Parencas Gt.: 𐌰𐌹𐌸𐌴𐌹 [aiþei] kaj pruntaĵo en Fin.: äiti.
• #4: Kreitaj el éjdi "patrino", laŭ la rilatoj inter Hung.: anyag "materio, materialo" resp. anya "patrino" kaj Lat.: māteria "materio" resp. māter "patrino" [Laŭ artikolo anyag, en la angla Vikivortaro].
• #5: Variantoj na-gérra, na-gérta, na-gérpa kaj na-gérwa.
• #6: El héwta.
• #7: Laŭ la rilato inter Fr.: marée 'tide' ("tajdo") kaj mer 'sea' ("maro").
• #8: El kváwtu.
• #9: El tio per ablaŭto estiĝis mótlu "foto".
• #10: Varianto na-páwja.
• #11: Esceptokaze reaperas la vokalo a el la etimo, tiel ke la rezulta vorto aspektas, kvazaŭ oni uzis la sufikson -as-. Sed ĉilasta kutime neŭtraligas la genron.
• #12: Laŭ Ger. Baum.
• #13: Laŭ Ger. brennen kaj Angl. burn.
• #14: Inspirita de la rilato inter Slvk.: výsledok al sledovať, Ĉeĥ: výsledek al sledovat.
• #15: Estiĝis el túkuo "fino".
• #P: Laŭ NPIV.
• #R: Laŭ "Reta Vortaro".

Al la sekva ĉapitro
26.11.2024