Kitakujo 

Deveno de la vortoj / Otgámeni sónorini

b) Parenceco de la Kitaka lingvo / mákleśo Kitákani kélini

Ĝiaj vortoj havas tre diversajn fontojn el multaj lingvo-familioj.

Kelkaj vortoj eĉ kompromise estiĝis el vortoj, foje neparencaj, el almenaŭ du lingvoj.

La sekvaj tabeloj ne montras la procentaĵojn de la menciitaj lingvoj kiel devenbazo por la Kitaka!

Fontolingvoj kun ekzemploj / isòko-kéliri

Hindeŭropaj
Alb.: pa   pa sen
Ger.: bei   bej ĉe
Gt.: diúps   diupa profunda
Angl.: deep [di:p], TokP./Sur.: dipi   dipa
Lat.: -libet & Rus.: -либо [libo] En: latina: quilibet, rusa: кто-либо -líbe ajn
Rus./Blg./Ser.: река [reka], Kr.: réka
(rijeka, rika), Slov.: réka, Plb.: reka		 Par. Pl.: rzeka [ĵeka], Ĉeĥ.: řeka,
Slvk.: rieka, A.Sor.: rěka, Ukr.: ritschka,
Alb.: rrëké-ja 'Rinnsal; Strom (fig.)';
Vask.: erreka [ärräka] 'Fluß'		 réko rivero
Ukr.: teplyj, teplo, Slvk.: teplý Par. Rus.: тёплый [tjoplyj] 'warm' топить
[topitj] 'heizen, einheizen, beheizen, feuern; ...',
Sans.: tápas, tápus, tapti, Bng.: tap 'Hitze',
Per.: tab 'Fieber', Luv.: tapašša- 'fever',
Toĥ.B: tsatsápau 'warmed';
Kor.: tôbda 'heiß sein, warm sein'		 tépa varma
Rus.: падать [padatj], Kr.: padati,
Pl.: padać, Slvk.: padať		   -páda fali
Gr.: nánnas > Cig.: nano (Pl.) nanura   nânu onklo
Gr.: nánna/nánnê   nâni onklino
Mn.Pr.: druwit   -drúva kredi
Lit.: kitas   kíta alia
Irl.: go hiontach [go hiintech] Irl.: go estas partikulo, kiu ne transpreniĝis. híonta grandioza
Kartvelaj
Geo.: gves-i gvésa ruza
Geo.: tsch´adari ćádri platano
Geo.: z´abli cábli kastanarbo
Geo.: z´ipeli cípli fago
Afrikaziaj
Egiptaj kaj Koptaj
Eg.: 3ht [aket]   akétu horizonto
Kopt.: hai < Eg.: h3y [häy][hay] Par. Bedv.: hijo, Afar./Saho.: heyoo háju edzo
Eg.: snéwe Par. Kopt.: snav (m.), snouti (f.) snew du
Kuĉitaj
Som.: ber -ber ¦ berti -iam ¦ dum
Semidaj
Ak.: abru   ábru plumo
Ak.: bêlu, Heb.: ba'al, Ar./Soq.: ba'l   bâlu posedanto
Ar.: falg   fálgo parto; peco
Ar.: fasâ, Et.: fasawa, fasaw, fasëw Par. Ak.: pašû, Tgrn.: fäsäwä, Tgr.: fäšä,
Amh.: fässa, Gft.: fwäsa, Grg.: foššä, Harr.: fäs		 na-fáswa furzi
Heb.: gev   gévi ¦ góva komunumo ¦ komuna
Ar.: ʔađđa   na-háda mordi (beste)
Heb.: tov   tóva ¦ dóvo ¦ na-ćóva bona ¦ higieno ¦ flegi
Uralaj
Finnugraj
Ĉerm.: kum Par. Fin.: kolme, Est.: kolm (Gen.: kolme),
Mrdv.: kolmo, Hung.: három, Ĥan.: xutëm [ĥ-],
kol@m, Mans.: qoor@m, quur@m, Udm.: kuinj,
kwin', Kom.: kuim, kujim, Sam.: gol'bmâ,
golbma (Gen.) golmma, (Akk.) golbma		 kum tri
Est.: -ga Par. Fin.: kanssa -ga kun
Est.: jõuk Par. Fin.: joukko 'collection, crowd, hoard,
mass, pile, stack', Kom.U: juk 'heap, hoard, pile',
Udm.: juk, l'uk 'bunch, bundle, collection, hoard;
group, herd, team', Hung.: gyakor 'numerous'		 jówku socio
Est.: auk (Gen.: augu)   áwku poro (<truo)
Fin.: kasvaa, Est.: kasvama Par. Mrdv.(Erža): kaśoms-, Mar.(Kosmodemjansk):
kuškam 'grow', Kom.(Vichegda): kožin-
'a fiancée's gift to her suitor's relatives'		 -kásva kreski
Fin./Est.: kuu Par. Ĥan.(S): ha^w 'month', Mrdv.: kong, kou,
kov 'month; moon', Hung.: hó(nap)'month',
hold 'moon' Kms.: ki 'month; moon',
Kbl.: kuji 'moon', kyji 'month'		 -kúvo -monato
Fin./Est.: puu, Ĉerm.: pu Par. Hung.: fa; Nen.: pya 'tree' púvo ligno
Fin.: runko   rúnko trunko (de arbo)
Sam.: beallji, bæl'lje Par. Mrdv.: pile 'ear', Kom./Udm.: pel',
Mar.: p@l@š, (Malmyž): pil'iš,
Mans.: pil', Ĥan.: p@l, (S): p@t,
Hung.: fül, Vog.: palj, Ostj.: palat		 beáli lobo (<orelo)
Hung.: ház Par. Fin.: kota 'conic cooking hut; Lapp tent',
koti, koto 'home', ĥan.-Ostj.: xo:t [ĥôt], xot, kat
'Haus', Mrdv.: kudo, kud 'ein Haus', Mar.: kudo,
Sam.: goatte 'hut; tent', (Nord.): goahti (Gen.-Akk.)
goad-i (Lok.) goad-is 'Hütte, Lappenhütte'		 házu domo
Hung.: képes   képa kapabla
Vog.: xaśl- Par Hung.: hasad- -háśla fendi (< fendiĝi)
Vog.: xōnt Par. Hung.: had 'Heer', Fin.: -kunta '< kol.-suf.>' hhóntu armeo
Vog.: нёл [njol] Par. Ostj.: njul njólo rostro (<nazo)
Vog.: посым [posym] Par. Ostj.: pesang pósmu fumo
Samojedaj
Nen.: n'aa' Par. Ngan.: nanu 'to, towards', Enc.: ne' 'zu', nene 'bei, mit',
ne'one 'längs', (B): nie 'zu, gegen', nedo 'von', (Ch): ne 'zu,
gegen', nero 'von'; Mans.(NK): ńùp@l 'for, to, towards',
(S): nup@l, nuup@l, Hung.: -nál, -nél 'locative suffix'		 nja al
Nen.: myaq Par. Enc.: mɛ'' 'Zelt', ḿa 'Haus, Zelt', mɛ' 'Haus, Nest, Zelt',
me' 'Zelt', ḿä', (M,T): mä 'Haus', (Mang): mja, (tur): ma;
Mong.: майхан [majĥan] 'Zelt'		 mjáko tendo
Ngan.: kójkå   kójko idolo
Ngan.: kunså, kunsê, kunsa- Par. Fin.: kusi 'Harn' kúnso urino
Ngan.: mou   móhu insekto
Ngan.: ñam- Par. Nen.: ŋom 'to eat' njam manĝi
Ngan.: tuky-   túki industrio
Enc.: badako   bátko (bádako, badáko) fabelo
Enc.: b'iw´´ Par. Enc.: bíu´, b'iuw´, biu´, bü, bjú, bjúu, by biw dek
Enc.: d'e3   dje al
Enc.: d'éo Par. Enc.: jeo 'Berg; Feld' djéo tundro
Enc.: xow   hhow aĥ!
Enc.(Ch): l'utu´   ljútu ŝtrumpo
Enc.: maxaro´   -mahhára balbuti
Altajaj
Tjurkaj
Kaz.: -pen Aliaj variaĵoj estas: -men & -ben -pe per
Ĉuv.: asta   ásto ¦ -ast- metiisto ¦ "-ist- (profesio)"
Turk.: gemi   gémi ŝipo
Turk.: seç-mek   na-séća elekti
Turk.: dost, Uzb.: do'st   dóstu amiko
Uzb.: joy [ĝoj]   dźóju ĉirkaŭejo
Uzb.: -a-,-y-   -aj- estonte (<-as/-os)
Mongola

Mi nur povas uzi la cirilan kaj latinidan skribojn, ĉar mi ne havas ion pri la propra.

мэдэх [medeĥ] Par. Fin.: miettiä; Kor.: mi.dûm 'Glaube'; Eg.: mdw 'word, speech';
Gr.: médô 'denken (an), sorgen (für), sich etw. ausdenken; walten,
herrschen', Gt.: mitôn		 -méda scii
орой [oroj]   óroju ¦ órja vespero ¦ malfrua
өмч [ömĉ]   ómću proprieto
шар [ŝar] Par. Turk.: sarı 'gelb, blond', Azb.: sarı 'yellow', Ĉuv.: sara 'flava',
šuro 'white', Tatr.: sary 'gelb', Ujg.: serik, sariq 'yellow', Uzb.: sariq 'gelb';
Man.: sira 'yellow', Hung.: sárga [ša.rgå] >Cig.: šargo (Obl.) -one, sâres		 śára flava
шүү [ŝüü]   çuj <emfato>
төр   tójru ŝtato
xalim   hhálmi delfeno (<baleno)
Japana
mon móni pordego
suru -súra fari
kuru -kura iri
gurai gúraj proksimume
Korea
-kwa -kva kaj
mun múni pordo
kui kúju orelo
sil síli fadeno
guk.su gúksu nudelo
ko.ch'u kóću papriko
Ainua
kirau kírovo korno
sem sem kiel (kompare)
Aŭstronezaj
Ind.: mau maw ¦ mo- voli ¦ -os
Ind.: aku aku (Aliaj formoj (laŭ ti, to, tu): áki, áko) mi
Ind.: rumah rumáhu domego, palaco
Tag.: bingi bíŋa surda
Tag.: gawin -gawína fari
Aŭstroaziaj
Vj.: lên len supren(mov)iĝi
Vj.: viêt -viéta skribi
Km.: tschu'b -ćúba halti
Km.: trung trúŋu torako
Amerindaj
Keĉ.: miray -míraja plimultiĝi
Keĉ.: pay paj li/ŝi/ĝi
Keĉ.: pukuy -púkva blovi
Keĉ.: -rqa -irk- estinte (<-is)
Keĉ.: runa rúno homo
Keĉ.: siray -síra kudri
Tar.: waŝa -wáśa sidi, sidiĝi
Tar.: purua -púrua boli
Ĉer.: u-tu-gi utúgi espero
Ĉer.: a-da-nv-do adándo spirito
Ĉer.: a-ma 'water' áma likva
Mŝt.: sajin sájnu nevo
Sr.: yaazi jáśi infano
Sr.: cooptim kóptimo persono
Sr.: quiiquet kíkta graveda
Sr.: (-)roocö rókwa freneza
Ĉjn.: max -máhha [maha] tuŝi
Ĉjn.: meŝkeso meśkeso cimo
Ĉjn.: notäma notámo nordo
Ppl.: chipin ćipíno tomato
Tzel.: yaŝ jáśa bluverda
Gua.: taguato taguáto aglo
Gua.: juky dzúkva simpatia
Gua.: arandu aránda saĝa
Gua.: mbopi ombópi vesperto
Gua.: -kue/-ngue -kwe iama, eksa
Gua.: -rã -raŋ estonta
Snĉ.: inəs ínsi kesto
Snĉ.: ŋas 'four' ŋáso kvarteto
Snĉ.: məlqw mélkwo uvulo
Aĉum.: wópti wópti nuko
Aĉum.: ásči (dial.) asči ásći pluvo
Aĉum.: -oph'- -ópa rosti
Aĉum.: čimmu (dial.) č'immu ćímu lupo
Naŭ.: tetl tétli roko (<ŝtono)
Kiĉ./Aktk.: ixim [išim] iśímo maizo(spadiko)
Ĉintibetaj
Ĉin.: yào jao ¦ na-jáva voli ¦ deziri
Ĉin.: zài -dzája ¦ -saj troviĝi ¦ <lok.>
Ĉin.: kĕ-yĭ -kej- havi permeson, rajti
Ĉin.(Gabl.): č´ik ćíko ¦ ćígo paŝo ¦ metro
Ĉin.(Gabl.): kip kip, -kípa ¦ kípe atingi ¦ ĝis
Ĉin.: guì gúja multekosta; kara
Ĉin.: sān sáno trio, triopo (<tri)
Tib.: dro -dóra veturi
Tib.: nga ŋa mi
Tib.: b´uram burámu bruna kando
Vaska
aran aráno valo
ardo árdo vito
ausi-ki -áwska piki
ausin áwsni urtiko
aztal astálu kalkano
diti díti mamo
intsu-sa íncu sambuko
a-ragi, ha-ragin rági karno
u-kondo kóndo ulno
El nord-kaŭkazaj lingvoj
Ĉeĉ.: moz   mózo nektaro (<mielo)
Ĉeĉ.: kog   kógo suro (<gambo)
Avr./Bcb./Ĉeĉ./Ing.: nus, Tind./And./Krt.: nusa Par. Jid.: schnur1 'Schwiegertochter',
Mez.A.Ger.: snu(o)r, Mn.A.Ger.: snur(a), snora,
Mn.Pld./Mn.Frs.: snore, Mn.Ndl.: snoere,
Gt.(krima): schnos, Mn.Nor.: snor,
Mn.Angl.: snoru, Gr.: nyós, Lat.: nurus,
Mn.Hin.: snuṣā, Alb.: nus/e, -ja 'Braut'		 núsi bofilino
Ur.: š(v)-usë Par. Lez./Udi.: sa 'one', Drg.: ca, Lak.: ca-,
Avr.: co, Aĥ.: če-be, And.: se-b,
Cz.: sis, Gnĥ.: he-s, Bcb.: cḥa,
Ing.: caʕ, Ĉeĉ.: cḥa-'		 śúsa unua
Hur.: mann-, Ur.: man- Par. Lez.: ama 'to stay', Tb.: imi, Arĉ.: imm(a)-;
Keĉ.: -man <dative>, Ajm.: mankxa ... 'inside'		 -mána esti, estadi
Beĵt./Gnz./Krt.: mesed, Ĉam.: mesed (misud),
Tind./Kvrŝ.: mesedi		 Par. Bot./Gdb./And.: misidi, TInd.: meseyi,
Bagv.: meser, Lak.: musiy, Arĉ.: musartγu,
Drgn.: musi 'gold', Krz.: mis 'copper';
Ind.: mas, emas 'gold'		 mesédi oro
Hur.: pôra-(m)mi Par. Ur.: porā pórmi sklavo
Nahaliaj
kāll-en kálenu ovo
Niger-kongoaj
Sva.: beti béti verso
Sva.: eneo (ma-) enéo teritorio
Sva.: -fuga -fúga bredi
Sva.: ki- ki- -lingva
Sva.: nguo ŋúo ŝtofo
Sva.: -pika -pika kuiri
Sva.: -sita -síta heziti
Sva.: -vuka -vúka transiri, kruci
Sva.: -vuta -vúta tiri
Mand.: sewo (see) séwo cindro
Mand.: siiñoo sínjo najbaro
Mand.: kuruntu -krúnta rampi
Mand.: sonka -sónka kvereli
Mand.: tambi -támba pasi
Mand.: tewo (tee) téwo talio
Mand.: sapoo (sapu) sápu vico
Ling.: nkámá ŋám- hekto- (<cent)
Ling.: zómi zom- deka- (<dek)
Ling.: mposo ompóso felo
Ling.: mbú ómbu oceano
Ling.: -kumisa -kumísa laŭdi
Ling.: mpási ompási doloro
Ksos.: i|zinyo zínjo eburo (<dento)
Ksos.: i|thanga táŋi kukurbo
Ksos.: isi|hlunu [4, izi] hlúnu muskolo
El inventitaj lingvoj
Tlng.: -vaD(#1) -vad (Var.: -var, -val; -vad¸) por
Tlng.: mID mídi kolonio
Tlng.: SuS śúśu brizo
Tlng.: woQ wóhhu potenco
Lĵb.: tanru tánru vortogrupo
Kvn.: hwarma kvármi diagonala trabo
Kvn.: ninde <Ety(NIN-DI)>,
Snr.: nind, (ninn) <Ety(NIN)>		 nînda svelta
Kvn.: peler pélro kampo kun bariloj
Kvn.: punta púnto plozivo
El piĝinaj kaj kreolaj lingvoj
TokP.: mek- me- -ig-
TokP.: wokim -wókima labori, fari
TokP.: hapka hápko utileco
TokP.: tok -tóka paroli
TokP.: pasim -pásima fermi
TokP.: larim -lárima permesi

Kompromisaj ekzemploj / mósari líziri

Inter similaj, sed ne parencaj vortoj / ántarsaj sémkari tar nem máklari sónori
grupoj etimoj kitake esp-e
Aŭstroazia, Aŭstroneziaj
& Hindeŭropa		 Vj.: măt, Ind.: mata & Gr.: ματι [mati] máti okulo
Hindeŭropa & Finnugra Ger.: Baum & Fin./Est.: puu, Mar.: pu púmu arbo
Angl.: belly & Hung.: bél béli ventro; intesto
Multaj … mámi patrino
Maja & Hindeŭropa & Bantua Juk.: tat & Jid.: táte, Ukr.: tato &
Ksos.: u|tata [1a, oo], Ling.: tatá		 tátu patro
Hindeuropa & Papua It.: loro & Svs.: lo lo ili
Ĉintibeta & Hindeŭropa
& Finnugra		 Tib.: mangpo, mangpu & Gt.: manags
& Sam.: máŋga		 máŋari multaj
Inter parencoj (ankaŭ malproksimaj) / ántarsaj máklori (áte túwari)
grupoj etimoj kitake esp-e
Hindeuropa & Finnugra
& Kreola		 Rus.: соль [solj] & Est.: sool & TokP.: sol sóli salo
Aŭstronezia & Kreola Ind.: susu & TokP.: susu súsi lakto
Ind.: sayur & TokP.: sayor sájuro folio
Hindeŭropa & Afrikazia Lit.: sausas, Ltv.: sauss, Mn.Pr.: sausâ & Kopt.: šow (šowe) śáwsa seka
Mn.A.Ger.: kalo, Mn.Angl.: calo & Ar.: ṣaliʕa, ṣalaʕ, ṣalʕa, ṣalaʕa ksála (Var.: śála) kalva
Hindeŭropa & Afrikazia
& Kartvela		 Av.: vayôi, vaiiôi, Lat.: vae, Arm.: vay, Gt.: wai, Lit.: vai, Alb.: vaj
& Ar.: way & Geo.: vai		 vaj ve
Kartvela & Tjurka Geo.: puli & Uzb.: pul púli mono
Samojedaj & Afrikaziaj Nen./Ngan.: jam & NEg.: jám, Sem.: yam, Ak.: yāmu jámu maro
Finnougra & Afrikazia Fin./Est.: kala & Som.: kalluun kálo fiŝo
Hindeŭropa & Bantua Pld.: Appel & Ksos.: i|apile áplo pomo
Hindeŭropa & Nordkaŭkaza Gr.: σελας [sélas] & Drg.: šali sáli lumo
Aŭstronezia & Ainua Ind.: api & Ain.: api (ape, abe) ápi fajro
Afrikazia & ?? & Buruŝaska Ar.: kull > Nub.: kúlu; Bur.(Verčikvar): khul kúle, kúlo ĉiu, ĉio
Hindeŭropaj & Finnougraj Ger.: Witz >Mak.: wiz & Fin.: vitsi, Hung.: vicc víci ŝerco

Transpreno de internaciismoj / pèrnetákeni àntartáwtarini sónorini

La Kitaka havas krom vortoj asimilitaj laŭ la reguloj sonadaptaj kelkajn internaciismojn. Internaciismojn ĝi preferas preni el Esperanto aŭ eble pere de ĝi. Sed la Kitaka nur prenu la bazan formon kaj derivu per sia afiksaro kaj kunmetu laŭ propra regularo. Krome necesas atento, ĉu la koncerna vorto eble jam estas tiel nomata falsa amiko kaj pro tio ne tre taŭgas aŭ malfacilas la asimiladon.

Esperante Kitake derivaĵo senco
aŭto áwto áwtimo aŭteto
kafo káfu káf-ilću kafo-planto
komputilo kompút-elo(#1)    
teo téo té-ilćo te-planto

Trakto de fremdvortoj / bekézemeni dzúlarini sónorini

Fremdvortojn la Kitaka povas transpreni el iu ajn lingvo, se la sona strukturo permesas tion. Sed oni ĉiam serĉu eblecon adapti ilin aŭ eviti ilin per uzo de la afiksara kaj vortfara sistemoj.

Fremdvortoj devas esti metataj inter paro de la jena signo '. Krome ili devas obei al la Kitaka ortografio: Do ne skribu vortojn el la ĉina per ĉinaj signoj aŭ el la sanskrita per devanagario!

ekz.: Ger.: Mist > 'mist' au 'místu' "sterko"

Se tiaj vortoj aperas en literaturaj aŭ sciencaj libroj, ĉiam necesas aparta ĉapitro pri difinoj kaj etimoj.

La Kitaka enkaze de transpreno nur uzu la bazan formon kaj derivu per sia afiksaro resp. kunmetu laŭ propra regularo.

Se iu fremd-vorto ne disvastiĝas en la lingvo, tiam ĝi laŭeble estu anstataŭata per prunte-traduko.

Ekzemploj
bazaj formoj laŭvortera traduko kitake laŭera traduko senco
Angl.: photo-spere lum-sfero àrgi-kóŋi lum-aero  
Isl.: samtal kune-parolo sam-váći kune-parolo konversacio
Ger.: Fernsprecher; Hin.: dûrbhâš tele-parolilo vèjte-tókelo tele-parolilo telefono
Hin.: vis´va-vidyâ-lay(a) ĉio/universala + scio + loĝejo/loko(#1) kulmédajko ĉion-sci-ejo universitato
Esp-o: foreco   pójseśo   foresto
Esp-o: forigi   na-pójs-intja   forigi
Hin.: bhāṣāvijñan(a) lingvo + scio/scienco(#1) tílilmo lingvo-scienco lingviko
Angl.: progress; Hin.: prag(a)ti antaŭen + paŝo pirn-ćíkeni antaŭen-paŝ-ado progreso
Ger.: Fernseher tele-vidilo véjte-lúkimelo   televidilo

La ekzemplojn mi prenis el la libro "Language History, Language Change, and Language Relationship" de la paĝoj 276-277 (islandaj), 279 (germanaj), 283-284 (hindiaj).

Al la sekva ĉapitro
05.07.2023