Regulo pri genro-ŝanĝiĝo / fépi ómpe kìni-mútoseni
Modelo por tiu ĉi ŝanĝiĝo estas la litova lingvo, kiu en kunmetoj ŝanĝas ĉiun substantivan finaĵon al -is aŭ -ė. [Laŭ "HBLS", paĝo 345] Sed en la Kitaka la sistemo ne blinde imitas la modelon.
- Genro al neŭtra je -o / kíni gu andójsa je -o
| sufiksoj |
baza formo |
senco |
devena formo |
senco |
memstare |
senco |
| -ajk- |
bálti |
marĉo; ŝlimo |
báltajko |
marĉejo; ŝlimejo |
ájki |
ejo |
| káwku |
kuko |
káwkajko |
kukejo |
| -ajp- |
na-gérsa(#V) |
labori |
gérsajpo |
laboremo |
ájpu |
emo |
| na-svápa(#V) |
dormi |
svápajpo |
dormemo |
| -as- |
ávu(#1) |
ĉaso |
ávaso(#2) |
ĉasaĵo |
ási |
aĵo |
| na-píta(#V) |
trinki |
pítaso |
trinkaĵo |
| |
|
|
|
| -egv-(#3) |
adéli |
perlo; guto |
adélegvo |
perlego; gutego |
|
|
| gálu |
flugilo; naĝilo |
gálegvo |
flugilego; naĝilego |
|
|
| házu |
domo |
házegvo |
domego |
|
|
| stíni |
muro |
stínegvo |
murego |
|
|
| -ek-(#3) |
adéli |
perlo; guto |
adéleko |
perleto; guteto |
|
|
| gálu |
flugilo; naĝilo |
gáleko |
flugileto; naĝileto |
|
|
| gátu |
strato |
gáteko |
strateto |
|
|
| házu |
domo |
házeko |
dometo |
|
|
| stíni |
muro |
stíneko |
mureto |
|
|
| -el- |
na-dánja |
bati |
dánjelo |
batilo |
|
|
| -elm- |
cásu |
neĝo |
cáselmo |
neĝero |
|
|
| -ens- |
cúkru |
sukero |
cúkrenso |
sukerujo |
énsi |
ujo |
| sóli |
salo |
sólenso |
salujo |
| -eś- |
tlústa |
dika |
tlústeśo |
dikeco |
|
|
| -im-(#3) |
adéli |
perlo; guto |
adélimo |
perleto; guteto |
|
|
| gálu |
flugilo; naĝilo |
gálimo |
flugileto; naĝileto |
|
|
| gátu |
strato |
gátimo |
strateto |
|
|
| házu |
domo |
házimo |
dometo |
|
|
| hújlu |
stelo |
hújlimo |
steleto |
|
|
| stíni |
muro |
stínimo |
mureto |
|
|
| -ol- |
hújlu |
stelo |
hújlolo |
stelaro |
|
|
| -śjo |
na-píka |
kuiri |
píkaśjo |
kuirsalo |
|
|
| -us- |
cílaru |
arĝento |
cílaruso |
hidrargo |
úso |
likvaĵo |
| na-gíwta(#V) |
verŝi |
gíwtuso |
infuzaĵo |
| kára |
nigra |
káruso |
kafo |
| máti |
okulo |
mátuso |
larmo |
| zójko |
porko |
zójkuso |
porkaĵsuko |
- #1: Variaĵo: hávu.
- #2: Variaĵo: hávaso.
- #3: Nur, se temas pri aĵoj kaj bestoj, se la distingo ne eblas resp. ne gravas.
- #V: Enordigita alfabete kiel verbo, do nur laŭ la radiko kaj sen la prefiksa na-.
Subgrupo kies unua parto estas duaranga numeralo,
| - |
góni |
angulo |
tir-góno |
triangulo |
|
|
| dor-góno |
kvarangulo |
|
|
| vit-góno |
kvinangulo |
|
|
| muc-góno |
sesangulo |
|
|
RIM: Ĉe la memstaraj formoj la neŭtriĝo de la genro ne devas okazi!
- Genro-distingo / kìni-únśeni
| sufiksoj |
baza formo |
senco |
devena formo |
senco |
| -ajś- |
Paolo |
Paŭlo |
Paolajśu, -i |
fil(in)o de Paŭlo |
| -ast- |
gútlu |
ŝuo |
gútlastu, -i |
ŝuisto, -ino |
| -awpt- |
gerádi |
urbo |
gerádawptu, -i |
urbestro, -ino |
| -daś- |
dîni |
religio |
dîn-daśo, -i, -u |
samreligiano, -ino, vir-(#1) |
| -eć- |
slónjo |
elefanto |
slónjećo, -i, -u |
elefantido, -ino, vir- |
| -erj- |
na-péka |
baki |
pékerju, -i |
bakisto, -ino |
| -ez- |
ćína |
ĉina |
ćínezo, -i, -u |
ĉino, -ino, vir-(#1) |
| lénka |
pola |
lénkezo, -i, -u |
polo, -ino, vir-(#1) |
| -iep- |
gerádi |
urbo |
gerádiepu, -i |
urbestro, -ino |
| -ies-(#2) |
ćina |
ĉina |
ćinieso, -i, -u |
ĉino, -ino, vir-(#1) |
| gúda |
blankrusa |
gúdieso, -i, -u |
blankruso, -ino, vir-(#1) |
| lénka |
pola |
lénkieso, -i, -u |
polo, -ino, vir-(#1) |
| -ist- |
|
|
|
|
| -ok- |
óvico |
ŝafo |
óvicoko, -i, -u |
ŝafido, -ino, vir- |
| -ul- |
loápi |
piedego, ungego |
loápulo, -i, -u |
piedegulo, -ino, vir- |
| -unj- |
óvico |
ŝafo |
óvicunjo, -i, -u |
ŝafido, -ino, vir- |
- #1: Ĉikaze vir- estas nur montrata, por atentigi pri tio, ke en la Kitaka lingvo la genro-distingo okazas alie ol la uzado de la koncernaj afiks(oid)oj en Esperanto!
- #2: Alternative ekzistas la prefikso mo- kun la sama genro-distingo. Ekz. molénko, -i, -u "polo, -ino, vir-".
- Kondiĉa genro-distingo / pátra kìni-únśeni
| sufiksoj |
baza formo |
senco |
devena formo |
senco |
| -egv- |
áhhu |
frato |
áhhegvu |
fratego |
| áhhi |
fratino |
áhhegvi |
fratinego |
| -ek- |
áhhu |
frato |
áhheku |
frateto |
| áhhi |
fratino |
áhheki |
fratineto |
| -im- |
áhhu |
frato |
áhhimu |
frateto |
| áhhi |
fratino |
áhhimi |
fratineto |
| rúnu |
viro |
rúnimu |
vireto |
| -uk- |
díti |
mamo |
dítuko |
mamulo |
| dítuki |
mamulino |
| dítuku |
virmamulo |
RIM: Ĉi tiu distingo nur okazu ĉe personoj kaj necese bestoj. La modelo por ĉi tiu distingo estas la litova lingvo, sed kitake nur ĉi-lime. Ĉe aĵoj modelas la germana kun sia neŭtro.
- Genro al vira je -u / kíni gu nára je -u
| sufiksoj |
baza formo |
senco |
devena formo |
senco |
memstare |
senco |
| -aswu |
bátili |
pruno |
bátil-aswu |
prunarbo |
áswu |
arbo |
| -oćku |
Rúdu |
|
Rúdoćku |
Rudĉjo |
|
|
- Genro al ina je -i / kíni gu kúnja je -i
| sufiksoj |
baza formo |
senco |
devena formo |
senco |
| -akti |
Rújgo |
Rugeno |
Rújg-akti |
regiono Rugeno |
| -ali |
bêra |
bruna |
Bêrali |
bruna riverego |
| -eni |
na-miéta |
pensi |
miéteni |
penso |
| -iti |
Émi |
Emao |
Émiti |
Emnjo |
- Genro-konservo / kìni-ćúvumeni
| sufiksoj |
baza formo |
senco |
devena formo |
senco |
| -ać- |
rúnu |
viro |
rúnaću |
viraĉo |
| -ilć- |
tílkwo |
frago |
tílkwilćo |
fragujo |
| móckari |
ribo |
móckarilći |
ribujo |
| bátili |
pruno |
bátilći |
prunujo |
| pápu |
fazeolo |
pápilću |
fazeolujo |
Al la sekva ĉapitro
14.03.2023