Kitakujo 

Adpozicioj / bejdéturi

4. Postpozicioj / anpìre-déturi

Antaŭ ili ĉiam devas aperi la postpozitivo kun la finaĵo -l. Dialektaj kaj parenc-lingvaj aperas ĉi tie aŭ tie.

RIM: Postpozicioj ekzistas en la finougraj, tjurkaj, dravidaj, jenisejaj, tupi-gvaraniaj kaj aliaj lingvoj. Krome ili nur ordigeblas laŭ la Kitaka, ĉar ili mankas en Esperanto.

a) Lokaj / pjásari

'Vo'-aj / 'vo'-ari

Laŭ finno-ugraj modeloj okazas ĉe la sekvaj vortoj tri-forma skemo laŭ aldirekto (-ku), loko (-saj) kaj dedirekto (-ket). Kelkaj dialektoj^(#1) plilarĝigas la skemon al kvar formoj laŭ Neneca resp. Eneca kaj Keta modeloj de postpozicioj. Dialektoj sen la aldona kazo, sed kun postpozicioj uzas tiam kombinon el adverbo je -aw kaj rilata postpozicio^(#2).

• #1: La dialekto kun aldona perlativo je -dor, do en la regionoj Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti de Kitakujo kaj la regionoj Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti de najbaraj lingvoj povas havi ion tian: énvodor "ene laŭ".
• #2: Ekzemple dóraw kaj zémvosaj, en Pílto laríta dóraw túlil zémvosaj. "Pilko rulis laŭvoje sub seĝo.".

RIM: La sufikso -vo- estiĝis el la rusa во [vo] "en" resp. Slvk.: vo (v) "en" kaj kutime estas aldonata al prepoziciaj radikoj aŭ malofte al postpozicioj kaj regione eĉ el prepoziciaĵo.

RIM: Eĉ eblas kombino de postpozicio kun prepozicio ĉirkaŭ la sama substantivo.^(#1)

• #1: Mu lanjogáma énku házul ísvoku ojnór pojsgéjajed. kaj Mu ojnór pojsgéjajed ísku házul énvoku lanjogáma. "Mi revenis hejmen foririnte antaŭ unu horo.".

1.	ájsvo'	malantaŭ	Ltv.: aiz	Házul ájsvosaj testéja párka púmu.	Malantaŭ domo staras alta arbo.
2.	áltvo'(#1)	sub	Turk.: alt; Fin.: alta, Est.: alt(#2)	Hídol áltvosaj réko teśúra.	Sub ponto fluas rivero.
3.	anpírevo'	malantaŭ	Sans.: an-, Gr.: αν- [an-] + Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran	Paj pérkil anpíre-vosaj testéja.	Li/ŝi staras malantaŭ muro.
4.	ántarvo'(#3)	inter	Ind.: antara < Sans.: antarā	Búkuril ántarvosaj pláto sjelájga.	Inter libroj kuŝos folio.
5.	béd-vo'	ĉe, flanke de	Ur.: bedë(#4)	Mútap(#5) hewrúnil bedvósaj testéja peóso.	Flanke de mia amikino staras hundo.
6.	béjvo'	ĉe	Ger.: bei [baj](k-u Aktk.: b´ey 'LOC')	Múde (múni) légol béjvosaj túldi testéja.	Ĉe mia lito staras tablo.
				Légo-me-l(#6) béjvosaj túldi testéja.
7.	bód-vo'	apud	Bd.: bodë(#7)	Mútap(#4) hewrúnil bódvosaj testéja peóso.	Apud mia amikino staras hundo.
				Hewrúni-metap-el(#8) bódvosaj peóso testéja.
8.	énvo'	en	=	Házul énvosaj telájga kívimo.	En domo kuŝas ŝtoneto.
9.	ísvo'	ekster; el	Rus.: из [iz]; Lit.: iš (Blr.: z)	Paolu Berlínil ísvosaj tezíva. Émo házul ísvoku telénta. Íri gerádil ísvoket tegáma.	Paŭlo loĝas ekster Berlino. Ĝi flugas el domo. Irino venas de ekster urbo.
10.	kveśvo'	sub	Geo.: ქვეშ [kveš] 'under' ("sub")	Hídol kveśvosaj réko teśúra.	Sub ponto fluas rivero.
11.	nábivo'	apud	Pld.: na bi	Púmul nábivosaj míco telájga.	Apud arbo kuŝas kato.
12.	pírevo'	antaŭ	Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran	Házul pírevosaj áwto testéja.	Antaŭ domo staras aŭto.
13.	prétvo'(#9)	kontraŭ	Ltv.: pret	Íti laístua Paolul prétvosaj.	Itino sidis kontraŭ Paŭlo.
14.	úpvo'(#10)	sur	Pld.: up, (op)	Múde (múni) légol úpvosaj túso telájga.	Sur mia lito kuŝas kuseno.
				Légo-me-l(#6) úpvosaj túso telájga.
15.	úprevo'(#11)	super	Sans./Pli.: upari, Beng.: upore, Hin.: ūpar(#12)(#13)	Lésul úprevoket lént-maśino lalénta.	De super arbaro flugis flugmaŝino.

• #1: Sociolekte foje aperas áltvojce kiel traduko de Fin.: alitse.
• #2: Parencas Hung.: „alatt“, Fin.: „alla, alle“, Est.: „all“.
• #3: Varianto ántrevo'.
• #4: Parencas Lez.: p'ad, Krz.: bad-ow, Bd.: bodë.
• #5: Temas ĉi-kaze pri nefordonebla posesivo. Do, la postpozitivo aperas nur ĉe la sekva substantivo.
• #6: Temas pri konstruo de la "Toka-me"-dialekto. Alie estus múde légol (múni légol) aŭ míde légol (míni légol) depende de tio, ĉu tion diras viro aŭ virino, kaj de tio, ĉu temas pri propra posedaĵo aŭ havaĵo.
• #7: Parencas Lez.: p'ad, Krz.: bad-ow, Ur.: bedë.
• #8: Temas pri konstruo de la "Toka-me"-dialekto.
• #9: Dialekto pratvo', protvo'.
• #10: Dialekto opvo'.
• #11: Varianto úparvo'. Sociolekte foje aperas úprevojce kiel traduko de Fin.: ylitse.
• #12: En Hin.: „... ke ūpar“ 'über' ("super").
• #13: Parencas Ger.: „über“, Lat.: „super“, Gr.: „υπερ [iper < hüper]“.

RIM Ceteraj postpozicioj povas ekzisti en dialektoj aŭ sociolektoj.

'We'-aj / 'we'-ari

Laŭ finno-ugraj modeloj okazas ĉe la sekvaj vortoj tri-forma skemo laŭ aldirekto (-ku), loko (-saj) kaj dedirekto (-ket). Kelkaj dialektoj^(#1) plilarĝigas la skemon al kvar formoj laŭ Neneca resp. Eneca kaj Keta modeloj de postpozicioj. Dialektoj sen la aldona kazo, sed kun postpozicioj uzas tiam kombinon el adverbo je -aw kaj rilata postpozicio^(#2).

• #1: La dialekto kun aldona perlativo je -dor, do en la regionoj Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti de Kitakujo kaj la regionoj Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti de najbaraj lingvoj povas havi ion tian: mátwedor "laŭvoje antaŭ" (Házul mátwedor míco telópa. "Laŭvoje antaŭ domo kuras kato.").
• #2: Ekzemple dóraw kaj mátwesaj, en Míco telópa dóraw házul mátwesaj. "Kato kuras laŭvoje antaŭ domo.".

RIM: La sufikso -we- estiĝis el la soraba „we“ "en". Male al la antaŭa skemo ĉikaze ĉio estiĝis per gramatikigo, kutime el substantivoj, parte laŭ modelo de la enca kaj estona^(#1) lingvoj, iomete laŭ la turka kaj hungara lingvoj, iomete subtenata de diversaj afrikaj lingvoj.

• #1: Parte laŭ la libro "Sekündäre Flexionsbildung, Band 18/2", paĝoj 693-695, parte laŭ "Kauderwelsch Band 55, Estnisch Wort für Wort", paĝoj 61-62.

N-ro	Postp.	Senco	Bazo	Etimo	Ekzemplo	Traduko
1.	bélwe'	en	béli(#S)(#1)	Hung.: bél	Mu lagéja házul bélweku.	Mi iris en domon.
2.	dáŋwe'	super	dáŋu(#S)(#2) "ĉielo"	Mn.Pr.: dângus, Dangus	Lésul dáŋwesaj línturi telénta.	Super arbaro flugas birdoj.
3.	déswe'	sur	desi(#S)(#3) "kapo"	Pld.: Dœz, Sak.: Dähds	Gátul déswesaj śóśo telájga.	Sur strato kuŝas leporo.
4.	ipókwe'	malantaŭ	ipóku(#S)(#4) "dorso"	Sr.: ipócj [ipokx]®	Śkápul ipókwesaj débu telájga.	Malantaŭ ŝranko kuŝas polvo.
5.	írwe'	sub	íro(#S)(#5) "grundo"	Enc.: iro	Kréto zémil írwesaj tezíva.	Talpo vivas sub la tero.
6.	jódwe'	meze en, inter	jódi(#S)(#6) "mezo"	Enc.: jode	Lésul jódwesaj dáwto teélta.	Meze en arbaro vivas urso.
					Ek śkápuril jódwesaj míco telájga.	Inter du ŝrankoj kuŝas kato.
7.	júpwe'	malantaŭ	júpi(#S)(#7) "spuro"	Keĉ.: yupi	Míco lapríga tújnul júpweku.	Kato saltis malantaŭ barilon.
8.	késwe'	meze en, inter	kési(#S)(#6) "mezo"	Est.: kese (Fin.: keskus)	Lésul késwesaj dáwto teélta.	Meze en arbaro vivas urso.
					Ek śkápuril késwesaj míco telájga.	Inter du ŝrankoj kuŝas kato.
9.	kújwe'	apud	kúju(#S)(#8) "orelo"	Kor.: kui	Gátul kújwesaj Paolu tezíva.	Apud strato loĝas Paŭlo.
10.	mátwe'	antaŭ	máti(#S)(#9) "okulo"	Gr.: máti & Ind./Malaj.: mata	Légol mátwesaj míco telájga.	Antaŭ la lito kuŝas kato.
11.	noátwe'	antaŭ	noátu(#S)(#10) vizaĝo	Kor.: nat & Ain.: nota	Házul noátwesaj slónjo testéja.	Antaŭ la domo staras elefanto.
12.	púolwe'	ĉe	púoli(#S)(#11) "flanko"	Fin.: puoli	Légol púolwesaj túldi testéja.	Ĉe lito staras tablo.
13.	súnkwe'	malantaŭ	súnku(#S)(#12) ŝultro	Afar.: sunku	Házul súnkwesaj slónjo telájga.	Malantaŭ domo kuŝas elefanto.
14.	téjwe'	en	téjo(#S)(#13) "mano"	Jap.: te & Vj.: tay, Km.: dai	Kvon tu tehéma kézil téjwesaj?	Kion vi havas en la mano?
15.	tránwe'	antaŭ	tránu(#S)(#14) "frunto"	Vj.: trán	Skápul tránwesaj míco teístua.	Antaŭ ŝranko sidas kato.

• #1: Laŭ Hung.: „-ban/-ben, -ba/-be, -ból/-ből“^(#1a), subtenata de Haŭs.: „cikìi“ ("stomako; internaĵo" > prepozicio „cikin“ "en"^(#t3-)); Volof.: „biir“ ("ventro" > prepozicio „ci biir“^(#t3-)); Bamb.: „kɔnɔ“ ("ventro" > postpozicio^(#t3-)); Naŭ.: „ìtitl“ ("stomako" > kazo „-ìtic“ "ene de"^(#t3-) [Laŭ "An introduction into classical Nahuatl", paĝo 244]), Kiĉ.: „pa(m)“ ("internaĵo, stomako" > ch-u-pam)^(#M2#t3-); Ĉol.: „mal“ ("interno" > tyi i-mal)^(#M3#t3-).
• #1a: Laŭ tio krome estiĝis la kazoj je -bep "en", -ben "en +n" kaj -bes "de en = el".
• #2: Laŭ modelo Bamb.: „san“, el kiu estiĝis la postpozcio „san fɛ̀“.^(#t3-)
• #3: Laŭ modelo Est.: „pea“ (> postpozicioj „peal, peale, pealt“); Fin.: „pää“ (> postpozicioj „päällä, päälle, päältä“), Kiĉ.: „wi'“ ("kapo" > ch-u-wi')^(#M2#t3-), Ĉol. „jol“ ("kapo" > tyi i-jol)^(#M3#t3-), :iomete subtenata de Haŭs.: „kâi“ (> prepozicio „kân“ "sur"^(#t3-)).
• #4: Laŭ modelo Turk.: „arka“ (^(#4+)> postpozicioj „arkasında; arkasına; arkasından“^(#T)), subtenata de Haŭs.: „baayaa“ (> prepozicio „baayan“ "malantaŭ"^(#t3-)); Volof.: „ginnaw“ (> prepozicio „ci ginnaw“^(#t3-)); Bamb.: „kɔ“ ("dorso" > postpozicio „kɔ“^(#t3-)); Kiĉ.: „ih“^(#M), „ij“ ("dorso" > chi-r-ij)^(#M2#t3-), Juk.: „pàach“ ("dorso" > t-u pàach)^(#M4#t3-); Ev.: „megbè“ ("dorso" > "malantaŭ, post") [Laŭ 'Die Evolution der Sprache', paĝo 161], Taj.: (khàng)láng '(Seite-)Rücken > hinten, hinter' („(flanko-)dorso“ > „malantaŭe, malantaŭ“)^(#t3-), Gua.: kupe 'reverse; back, spine' ("reverso; dorso, spino") (> postpozicio kupépe 'behind' ("malantaŭ")^(#t3-)) [Laŭ 'Hippocrene Concise Dictionary Guaraní-English, English-Guaraní', paĝo 52] kaj Tet.: kotuk 'Rücken' ("dorso") > iha ... kotuk 'hinter' ("malantaŭ")^(#KT). La triopa skemeco krome estas subtenata de diversaj uralaj lingvoj, kvankam tie la baza radiko ne signfas "dorso". Ekz. Fin.: „takana“ "malantaŭ", „taakse“ "malantaŭ +n", „takaa“ "de malantaŭ", SSam.: „duekesne“ "malantaŭ", „duakan“ "malantaŭ +n", „duekeste“ "de malantaŭ" (el „duekie“ "loko malantaŭ io"). Krome en la sudsamea lingvo ekzistas kvara postpozicio „duekiem“ "laŭlonge malantaŭ". [paĝoj 229-230 (dosiere 6-7)]^(#6a)
• #4+: Havas kromajn signifojn, nome "protekto; dorsoflanko; daŭrigo; seĝapogilo; ...".
• #5: Laŭ modelo Enc.: „irone, ir', irodo“^(#5a), subtenata de Volof.: „suuf“ (> prepozicio „ci suuf“^(#t3-)).
• #5a: En la enca estas kvara formo „iroon, iro'one“ "tra sub".
• #6: Laŭ modelo Est.: „keskel, keskele, keskelt“, Fin.: „keskellä, keskelle, keskeltä“, SSam.: „gaskesne, giske, gaskeste“^(#6a), Hung.: „között, közé, közül“, Enc.: „jodene, jode', jodero“^(#6b); Turk.: „ortasında, ortasına, ortasından“^(#6c)(#T)
• #6a: Laŭ artikolo pri norvegaj kaj svedaj kunmetitaj prepozicioj kaj samea influo, paĝo 230 (dosiere 7) [elŝutita 2017-08-13]. Krome en la sudsamea lingvo ekzistas kvara postpozicio „gaskem“ "meze laŭ".
• #6b: En la enca estas kvara formo „jode'one“ "meze tra".
• #6c: La baza vorto estas „orta“ "mezo, centro; meza".
• #7: Laŭ modelo Fin.: „jälki“ (> postpozicioj „jäljessä, jäljestä, jälkeen“).
• #8: Laŭ modelo Est.: „kõrv“ (> postpozicioj „kõrval, kõrvale, kõrvalt“).
• #9: Laŭ modelo Bamb.: „ɲɛ“ (> postpozicio „ɲɛ fɛ̀“^(#t3-)) kaj parte laŭ Naŭ: -īxpan 'in front of' ("antaŭ"), -īxpampa 'from in front of' ("de antaŭ") el -ītli 'eyes, face' [Laŭ An introduction to classical Nahuatl, paĝo 244].
• #10: Laŭ modelo Volof.: „kanam“ (> prepozicio „ci kanam“^(#t3-)), Kiĉ.: „vach“^(#M#t3-), „wa(ch)“ ("vizaĝo" > ch-u-wa(ch))^(#M2#t3-) kaj Naŭ.: „īxtli“ ("okuloj, vizaĝo" > kazoj „-īxco“, „-īxpan“, „-īxpampa“) [Laŭ "An introduction into classical Nahuatl", paĝo 244], Heb.: „pney“^(#10a) 'Gesicht.von' (> prepozicio „li-pney“ 'vor' (laŭvorte 'zu-Gesicht.von')) [Laŭ 'Die Evolution der Sprache', paĝo 162], Taj.: (khàng)nàa '(Seite-)Gesicht > vorn, vor' („(flanko-)vizaĝo“ > „antaŭe, antaŭ“)^(#t3-) kaj Tet.: oin 'Gesicht' ("vizaĝo") > iha ... oin 'vor' ("antaŭ")^(#KT).
• #10a: El Heb.: panim 'Gesicht' [Laŭ 'Langenscheidts Taschenwörterbuch Hebräisch', paĝo 319].
• #11: Laŭ modelo Fin.: „puoli“ (> postpozicioj „puolella, puolelle, puolelta“), SSam.: „beal-(?)“ (> postpozicioj „bealesne, bealese, bealeste“^(#11a)), Est.: „külg“ (> postpozicioj „küljes, külge, küljest“), Enc.: „kō, kô“ (> postpozcioj „kod'ene, kod'e', kod'ero“^(#11b)); Turk.: „yan“ (> postpozicioj „yanında, yanına, yanından“^(#T)); Volof.: „wetu“ (> prepozicio „ci wetu“^(#t3-)); Bamb.: „kɛ̀rɛ“ (> postpozicio „kɛ̀rɛ fɛ̀“ "je la flanko, apud"^(#t3-)); Lit.: „šalìs“ (> prepozicio/adverbo „šalià“^(#t3-)); Ĉol.: „ty’ejl“ ("flanko" > tyi i-ty’ejl)^(#M3#t3-); Gua.: „yke“ ("flanko" > yképe, ykére)^(#11c#t3-), Taj.: (khàng)khàng '(Seite-)Seite > neben' („(flanko-)flanko“ > „apud“)^(#t3-) kaj Vask.: albo 'Seite' ("flanko") (> postpozicio alboan 'neben' ("apud"))^(#11d)(#t3-).
• #11a: Laŭ artikolo pri norvegaj kaj svedaj kunmetitaj prepozicioj kaj samea influo, paĝo 230 (dosiere 7) [elŝutita 2017-08-13]. Krome en la sudsamea lingvo ekzistas kvara postpozicio „bealam, bealah“ "laŭ".
• #11b: En la enca estas kvara formo „kod'e'one“ "laŭvoje ĉe".
• #11c: Laŭ 'Kauderwelsch 34, Guarani für Paraguay, Wort für Wort', paĝoj 72-73.
• #11d: Laŭ 'Kauderwelsch 140, Baskisch, Wort für Wort', paĝo 148.
• #12: Laŭ modelo Naŭ.: -tepotzco 'behind' ("malantaŭ") el -tepotztli 'shoulder' ("ŝultro").
• #13: Laŭ modelo Est.: „käsi“ (> postpozicioj „käes, kätte, käest“).
• #14: Laŭ modelo Eg.: ḥȝt 'Vorderseite, Stirn, Anfang' (> prepozicio r-ḥȝt 'vor')^(#E).
• #E: Laŭ "Hieroglyphen - entziffern, lesen, verstehen", de Marc Collier kaj Bill Manley, paĝo 156.
• #KT: Laŭ 'Kauderwelsch Band 173, Tetum für Osttimor, Wort für Wort', paĝo 44.
• #M: Laŭ "Morphologie, Syntax und Textstrukturen des (Maya-)Quiche des Popol Vuh", paĝo 078.
• #M2: Laŭ "Einführung in das kolonialzeitliche K’iche’ (Quiché)", paĝoj 40-41.
• #M3: Laŭ "Einführung in die Mayasprache Ch’ol", paĝoj 43-44.
• #M4: Laŭ Zur Prädikation in Mittelamerika und anderen mehr oder weniger gemäßigten Zonen, paĝo 67 (dosiere 11)
• #M, #M2, #M3, #M4: Male al tiuj majaaj vortoj la kitaka ne enmetas posesivan prefikson. Krome en la menciitaj majaaj lingvoj ja temas pri prepozicioj.
• #T: Male al tiuj turkaj vortoj la kitaka ne enmetas posesivan finaĵon. Turkaj formoj sen la posesiva finaĵo „-sın-“ estas adverboj.
• #t3-: Sed triopo forestas.
• #S: Substantivo.

Dialektaj variantoj / Ráźdari kéjturi

En dialektoj kun la ablativo je -kel anstataŭ la kutima -ket kaj kun la lokativo je -ta anstataŭ -saj aŭ -pi lokaj postpozicioj havas eĉ alian triopan distingon ol prepozicioj, kaj ne uzas la sufikson -vo- escepte de varianto 3, sed la sufikso -we- restas.

Sed ekzistas eĉ tri variantoj de aliaj finaĵoj.

Ĉe la unua varianto, situo havas alian markilon -ta (el Kaz.: „-ta“ [varianto de la lokativo je „-da, -de, -ta, -te“]), same kiel aldirekto estas markata per -koj (el na-kójva "meti", el la Kaz.: „khojîv“) kaj dedirekto estas markata per -kel (el Kaz.: „keliw“).

Situo	Aldirekto	Dedirekto
bejta	béjkoj	béjkel
ista	ískoj	ískel
upta	úpkoj	úpkel
bélweta	bélwekoj	bélwekel

Ĉe la dua varianto, situo havas alian markilon -ta (el Kaz.: „-ta“ [varianto de la lokativo je „-da, -de, -ta, -te“]), same kiel aldirekto estas markata per -nja (el -nja "al", el la Nen.: n'ah (n'a- 'at, by'); nyah 'to' (√ nya- 'at')) kaj dedirekto estas markata per -kel (el Kaz.: „keliw“).

Situo	Aldirekto	Dedirekto
bejta	béjnja	béjkel
ista	ísnja	ískel
upta	úpnja	úpkel
bélweta	bélwenja	bélwekel

Ĉe la tria varianto, situo havas alian markilon -pi (el Keĉ.: „-pi“ ), same kiel aldirekto estas markata per -nja (el -nja "al", el la Nen.: n'ah (n'a- 'at, by'); nyah 'to' (√ nya- 'at')) kaj dedirekto estas markata per -kel (el Kaz.: „keliw“).

Situo	Aldirekto	Dedirekto
béjvopi	béjvonja	béjvokel
ísvopi	ísvonja	ísvokel
úpvopi	úpvonja	úpvokel
bélwepi	bélwenja	bélwekel

Sensufiksaj / pa-'vo'-ari

1.	béde	flanke de, ĉe	Ur.: bedë 'on the part of, by'(#1)	házul béde	ĉe domo
2.	bóde	apud	Bd.: bodë(#2)	légol bóde	apud lito
3.	dje	al	Enc.: d'eʒ	mjákol dje	al tendo
4.	dóre(#3)	laŭ	Jap.: -dôri (el Jap.: dôro)	Gogáma śi-temel dórol dóre.	Iru laŭ ĉi tiu vojo.
5.	hhósja(#4)	al	Ĥan.: xosja(#5)	Paolu zívajkol hhósja teména.	Paŭlo iras al la loĝejo.
5.	kim	ekster	Ĥan.(S): kim(#6)(#7)	Ému tla gerádil kim tezíva.	Li loĝas ekster la urbo.
6.	kípe(#8)(#G)(#V)	ĝis	Ĉin.(Gab.): 及 [kip] 'erreichen' (Ĉin.: 及 [jí])	kwétul kípe	ĝis hejmo
7.	men(#9)(#G)(#V)		Fin.: mennä	walkúvoni ántil men	ĝis fino de aŭgusto
8.	nja(#10)	al	Nen.: n'ah(#11); nyah 'to'(#12)	mul nja(#13)/mil nja(14)	al mi
9.	pálte(#15)(#G)(#V)	kruce tra	Ger.: spalten, Sans.: phálati(#15a)	lésul pálte	kruce tra arbaro
10.	úke(#16)(#G)(#S)	tra	Keĉ.: uku 'Loch'(#16a)	stínil úke	tra muro
11.	uldítle	apud	Ĉer.: u-li-di-tlv 'beside'	Gerádil uldítle sélo tedzája.	Apud urbo troviĝas vilaĝo.
12.	úzun(#17)(#G)(#A)	laŭ	Uzb.: uzun(#17a)	Goâka témel gátul úzun.	Veturu laŭ ĉi tiu strato.
13.	vamp(#18)(#G)(#S)	en	/= vambupi	bélil vamp	en ventro
14.	vúke(#19)(#G)(#V)	trans -n	Sva.: -vuka "transiri, kruci"	Gátul vúke paj lagéja.	Li iris trans la straton.

• #1: Parencas Lez.: p'ad, Krz.: bad-ow, Bd.: bodë.
• #2: Parencas Lez.: p'ad, Krz.: bad-ow, Ur.: bedë.
• #3: Varianto dóri. Dialekto dórpi kun la kutima lokativa finaĵo. En kelkaj dialektoj el ĝi estiĝis la perlativo je -dor "laŭ".
• #4: Variantoj hósja, hhúsja, húsja.
• #5: Laŭ 'Schoen_Zsofia.pdf', paĝoj 67, 80, 81, 124, 167, 262, 273, 318-319, 324-327, 352, 364, 401, 418. Pliaj variantoj estas „xos^ji“, sur la paĝoj 67, 167, 325, „xus^ja“, sur la paĝoj 129, 284, 325-328, 379, kaj „xus^ji“, sur la paĝo 227, 280, 323, 325-326, 401.
• #6: Parencas Ĥan.(S): kæm@m 'out, outdoors, outside', Ĥan.: küm 'out; the exterior part' / ’kifelé; külső rész’^(#6a), köm@n 'out, outdoors, outside', kɔ̈mən ’kint’^(#6a), kɔ̈məltä ’kintről’^(#6a), Hung.: ki^(#6a) (<kywe) 'out', kinn^(#6a) 'outside', kívül^(#6a) 'from without', Mans.: kün^(#6a), kwän@; (N) kon '(being) out' / ’ki, kifelé; kinn’^(#6a), (E) k°än 'out'^(#6b)
• #6a: Laŭ 'TAMOP-4_2_5-09_Etimologiai_szotar.pdf', paĝoj 370 {ki²}, 373 {kinn}, 375 {kívül}. [Elŝutita 2017-09-01]
• #6b: Laŭ 'EasternMansiGrammar.pdf', paĝo 5.
• #7: Laŭ 'Schoen_Zsofia.pdf', paĝoj 81, 317, 332, 354, 398, 400.
• #8: Ĝemelo kip, na-kípa "atingi".
• #9: Laŭ la modelo de la finna „mennessä“ 'bis' el „mennä“ 'gehen' [Laŭ angla vikivortaro]. Ĝemelo na-ména "iri".
• #10: En kelkaj dialektoj aperas eĉ kiel kazo.
• #11: El n'a- 'at, by' laŭ 'Nenets-Grammer-print_cont_9783110320473_Nikolaeva (2).pdf', paĝoj 50-51 (dosiere 66-67)
• #12: El √ nya- 'at' laŭ 'Tundra Nenets grammatical sketch.pdf', paĝo 17.
• #13: Tiel nur diras viro.
• #14: Tiel nur diras virino.
• #15: Ĝemelo na-pálta "fendi".
• #15a: Laŭ la modelo de la finna „halki“ 'quer durch' el haljeta 'sich spalten' en "Finnische Grammatik" de Martin Putz, paĝo 121.
• #16: Ĝemelo úku "truo".
• #16a: Laŭ la modelo de la finna „läpi“ 'hindurch; (Präp./Postp.) durch' el „läpi“ 'Loch, Öffnung' en "Finnische Grammatik" de Martin Putz, paĝo 122, kaj "Saksa suomi saksa taskusanakirja", paĝoj 257, 742 kaj 828.
• #17: Ĝemelo úzuna "longa".
• #17a: Laŭ la modelo de la germana „längs, entlang“ (el „lang“), la latva „gar“ (el „garš“) kaj la albana „gjatë“ (el „gjatë“). Krome ankaŭ la finna postpozcio „pitkin“ baziĝas sur la koncerna adjektivo „pitkä“, same kiel la estona prepozicio „piki“ baziĝas sur la koncerna adjektivo „pikk“ kaj la enca postpozcio „d'abʒan“ baziĝas sur la adjektivo „d'abu“.
• #18: Ĝemelo vámbu "ventro".
• #19: Ĝemelo na-vúka "transiri, kruci".
• #G: Ili estiĝis per gramatikigo.
• #A: El adjektivo.
• #S: El substantivo.
• #V: El verbo.

Kvarebenaj laŭ Samojeda kaj Jenisejaj modeloj / kek-ojtákari loŋ dźja-samojéda va dźa-jeniséja modélori

Numero	Regiona	Senco	Ence(#1)	Nence(#2)	Ekzemplo	Senco
1.	éde'e	super +n	éde, ede
2.	édene	super	edene
3.	édedo	de super	ededo
4.	éde'on	de super	edeone
5.	fuó'e	malantaŭ -n	fuo'	púh	gerádil fuó'e	malantaŭ urbon
6.	fuóne	malantaŭ	fuone	púna	gerádil fuóne	malantaŭ urbo
7.	fuóro	de malantaŭ	fuoro	púd°	gerádil fuóro	de malantaŭ urbo
8.	fuó'on	laŭvoje malantaŭ	fuo'one	púmna	gerádil fuó'on	laŭvoje malantaŭ urbo
9.	ír'e	sub -n	ir'	ŋiləh	púmul íre'e	sub arbon
10.	írone	sub	irone	ŋiləna	púmul írone	sub arbo
11.	írodo	de sub	irodo	ŋiləd°	púmul írodo	de sub arbo
12.	íro'on	tra sub	iroon, iro'one	ŋiləmna	púmul íro'on	tra sub arbo
13.	jóde'e	meze al/en -n	jode'	yerh (?)	lésul jóde'e	meze en la arbaron
14.	jódene	meze en	jodene	yerna	lésul jódene	meze en arbaro
15.	jódero	meze el	jodero	yerd°	lésul jódero	meze el arbaro
16.	jóde'on	meze tra	jode'one	yermna	lésul jóde'on	meze tra arbaro
17.	kódje'e	ĉe -n	kod'e' (kio')		mjákol kódje'e	ĉe tendon
18.	kódjene	ĉe	kod'ene (kione)		mjákol kódjene	ĉe tendo
19.	kódjero	de ĉe	kod'ero (kiodo)		mjákol kódjero	de ĉe tendo
20.	kódje'on	laŭvoje ĉe	kod'e'one (kio'one)		mjákol kódje'on	laŭvoje ĉe tendo
21.	mjé'e	en -n	m´i´	myuh	házul mjé'e	en domon
22.	mjéne	en	m´in, m´en, m´ine	myuna	házul mjéne	en domo
23.	mjédo	de en, el	m´ido	myud°	házul mjédo	de en domo
24.	mjé(')on	tra en, tra	meon, m´ion	myumna	házul mjé(')on	tra en domo
25.	nô'e	ĉe -n	nô'e (no'e, no)	nyah	lésul nô'e	ĉe arbaron
26.	nône	ĉe	nône (none)	nyana	lésul nône	ĉe arbaro
27.	nôro	de ĉe	nôro (noro)	nyad°	lésul nôro	de ĉe arbaro
28.	nô'on	laŭvoje ĉe	nô'one (no'one)	nyamna	lésul nô'on	laŭvoje ĉe arbaro
29.	oro'e	antaŭ -n	oro'	nyerəh	tóvul oro'e	antaŭ lagon
30.	orone	antaŭ	orone	nyerəna	tóvul orone	antaŭ lago
31.	orodo	de antaŭ	orodo	nyerəd°	tóvul orodo	de antaŭ lago
32.	oro'on	laŭvoje antaŭ	oro'one	nyerəmna	tóvul oro'on	laŭvoje antaŭ lago
33.	súse'e	en -n	suse'
34.	súsene	en	susene
35.	súsero	de en, el	susero (susedo)
36.	súse'on	tra en	suse'one
37.	teho'e	malantaŭ -n	teho'	tyaxəh	góril teho'e	malantaŭ monton
38.	tehone	malantaŭ	tehone	tyaxə°na	góril tehone	malantaŭ monto
39.	tehoro	de malantaŭ	tehoro	tyaxəd°d	góril tehoro	de malantaŭ monto
40.	teho'on	laŭvoje malantaŭ	teho'one	tyaxəd°mna	góril teho'on	laŭvoje malantaŭ monto
41.	tjúbo'e	ĝis	t'ubo´
42.	tjúbone	ĝis en	t'ubone
43.	tjúboro	de ĉe	t'uboro (-do)
44.	tjúbo'on	laŭ(longe de)	t'ubo'one

• #1: Laŭ 'Jenissej-Samojedisches (Enzisches) Wörterverzeichnis', diversaj paĝoj.
• #2: Laŭ 'Tundra Nenets grammatical sketch.pdf', paĝo 17.

Kaza bazo

Kitaka finaĵo	kazo kitake	kazo pra-lingve	etimo(#1)	parenco(#2)	Urala(#3)	Keta(#4)
-'e	lativo	dativo	Enc.: -'	Nen.: -h		Ket.: -diŋa
-ne	lokativo	lokativo	Enc.: -ne	Nen.: -na	*-na	Ket.: -ka, -ga
-do, -ro	ablativo	ablativo	Enc.: -do, -ro	Nen.: -tø, -d°	*-ta, -da	Ket.: -diŋal'
-'on	prolativo	prolativo aŭ prosekutivo	Enc.: -'on, 'one	Nen.: -mna		Ket.: -bes'

• #1: El la libro 'Jenissej-Samojedisches (Enzisches) Wörterverzeichnis'.
• #2: El la reta dosiero 'Tundra Nenets grammatical sketch.pdf', paĝo 17.
• #3: El la libro 'The Nostratic Macrofamily', paĝo 173,
• #4: Laŭ la libro 'Die ketische Sprache', paĝo 311

b) Tempaj / váktari

Senafiksaj / pagubándari

1.	béri(#1)	ekde	Turk.: beri	ésetjol béri	ekde estiĝo
2.	gam(#2#G)	ĝis	Sans.: gam-	njomátol gam	ĝis revido
3.	óta'i(#3)	ekde	Hung.: óta	pojsintjol ótai	ekde forigo
4.	úkte(#4)	dum	Ket.: ugde	náktil úkte	dum nokto

• #1: Dialekta formo estas bẻri, do kun tria tonemo pro na-béra "porti" kaj bêra "malhelruĝa, bruna".
• #2: En kelkaj dialektoj el ĝi estiĝis terminativo je -gam. Ĝemelo na-gáma "veni".
• #3: Ĝi ankaŭ estas uzata kiel prepozicio, pro neparencaj vortoj, nome pola „od“ "ekde; de" kaj la suprasoraba „wot“ "ekde; de".
• #4: Laŭ kitakaj sonreguloj ne eblas du sinsekvaj voĉaj plozivoj. Tial ili perdas la voĉecon.
• #G: Ĝi estiĝis per gramatikigo.

'No'-aj / 'no'-ari

1.	anpíreno(#1)	post	Sans.: an-, Gr.: αν- [an-] + Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran	Ékdik gódiril anpíreno mu sjetójpuletja.	Post dudek jaroj mi pensiuliĝos.
2.	pásno(#1)		Alb.: pas, Per.: paß	Kekgódal ansâweśol pásno émi lamóra.	Post kvarjara malsano ŝi mortis.
3.	ántarno(#1)(#2)	inter	Ind.: antara, antar- < Sans.: antarā	Pítenśel va bátenśel óril ántarno mu teislégetja.	Inter sepa kaj oka horoj mi ellitiĝas.
4.	ísno(#1)	el	Rus.: из [iz]; Lit.: iš (Blr.: z)	Téme búku dikbátenśel gòdisíntol ísno teésa.	Ĉi tiu libro estas el la dekoka jarcento.
5.	píreno(#1)	antaŭ	Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran	Kúmdik kek gódiril píreno mu labíretja.	Antaŭ tridek kvar jaroj mi naskiĝis.
6.	svéno(#G)(#1)	por	Ger.: Zweck [cvek]	Kek pércoril svéno ému pílton tetáka.	Por kvar minutoj li prenas pilkon.

• #1: Krom tio ankaŭ estas prepozicio, kiu havas alian sufikson, nome -'i.
• #2: Varianto ántreno.
• #G: Ili estiĝis per gramatikigo.

c) Aliaj / kítari

1.	dac(#1)(#G)	malgraŭ	Hung.: dac 'Trotz' ("spito, obstino")	témol dac	malgraŭ tio
2.	éde(#2)(#G)	per	Hur.: edë 'body, thing' ("korpo, aĵo"), Ur.: edi 'thing' ("aĵo")	hámaril éde	per martelo
3.	kéjća	por	Ĥan.: kɛʃa, keːʃa, kiːtʃɐ(#3)	Témo mícol kéjća teésa.	Tio estas por kato.
4.	kínsja	ol	Ĥan.: kinjsja(#4)	Téme házu nújel házul kínsja masdáda teésa.	Ĉi tiu domo estas pli granda ol tiu domo.
5.	ólpe(#5)(#G)	kun(e kun)	Mi	Paolul ólpe	kun(e kun) Paŭlo
6.	pjáse(#6)(#G)	anstataŭ	It.: piazza, Kr.: pjaca "loko"	Wátul pjáse Paolu lagáma.	Anstataŭ Ŭato venis Paŭlo.
7.	rádi(#7)	pro	Rus.: ради [radi], Kr.: radi, Mn.Per.: rādiy(#7a)	Émi púlin njákeśol rádi nem tehéma.	Ŝi ne havas monon pro pigreco.
8.	sémne(#8)(#G)		Cig.(Lov.): semno	Útu nem-úkćol sémne teésa gjúpa.	Utuo estas stulta pro nelerno.
9.	veŋ(#9)		Ger.: wegen, Isl.: vegna	Ému nem-úkćol veŋ teésa gjúpa.	Li estas stulta pro nelerno.

• #1: Krom tio ankaŭ estas prepozicio. En la hungara ekzistas postpozicio surbaze de tiu vorto, sed pli longa: „dacára“ "malgraŭ, spite al". Ĝemelo dáco "spito, obstino".
• #2: Ĝemelo édi "aĵo".
• #3: Laŭ 'Schoen_Zsofia.pdf', paĝoj 168, 209, 232, 247, 278, 342-343.
• #4: ^(#2) paĝoj 244, 346-348.
• #5: Ĝemelo ólpi "grupo".
• #6: Varianto pjásep kaj pjáspi. Laŭ la Fin.: „asemesta“ el „asema“, Est.: „asemel“ 'anstatt' ("anstataŭ") (el „ase“ 'Stelle' ("ejo") [Laŭ Kontaktinduzierter Sprachwandel im Bereich der estnischen Verbrektion? Teil II: Verbkomplemente in Form von Adpositionalphrasen, paĝo 2]), la Hung.: „helyett“ el „hely“ kaj Lit.: „vietoj“ 'anstatt' ("anstataŭ") el vietà 'Platz; Stelle' ("loko"). Ĝemelo pjási "loko". Krome la finna havas eĉ triopon de postpozicioj por tio, nome „sijassa, sijasta, sijaan“ (el „sija“). Sed ili ne estas imitataj kitake.
• #7: En kelkaj dialektoj el ĝi estiĝis kazo je -rad, kiu anstataŭas la kutiman finaĵon -rajku.
• #7a: La funkcio malsamas inter la lingvoj, nome en la rusa estas kaj prepozcio kaj postpozicio, en la kroata estas nur prepozicio kaj en la malnova persa estis nur postpozicio.
• #8: Laŭ modelo de Fin.: „tähden“ "pro" el „tähdi“ "signo" en "Finnische Grammatik" de Martin Putz, paĝo 123. Ĝemelo sémno "signo". Varianto sémen.
• #9: En iomete pli "islandecaj" dialektoj ĝi estas prepozicio.
• #G: Ili estiĝis per gramatikigo.

Pliaj postpozicioj ekzistas en la dialektoj kaj najbaraj lingvoj.

Al la sekva ĉapitro
26.10.2005, aktualigita 14.10.2024