Kitakujo 

Kiel diri "havi"? / Kvaw nadíha "nahéma"?

Kitake	Esperanto	Etimo	Ekzemplo	Senco	Komento
Memstaraj
na-héma	havi	Pld.: hemm'	Mu(#1) tehéma búkun.	Mi havas libron.
na-íma		Rus.: иметь [ imetj]	Mu(#1) teíma búkun.
na-púnja	havi; posedi	Ind.: punya	Paj tepúnja mícon.	Li/Ŝi havas/posedas katon.
na-hémpa	posedi	Pld.: hemm' + p	Paj tehémpa véjte-lúkimelon.	Li posedas televidilon.
na-ómpa(#2)		Fin.: oma(#3) & Pld.: hemm' + p	Paj teómpa véjte-lúkimelon.
na-pśipúnja(#4)	havi ĉe si	Pl.: przy + Ind.: punya	Paolu tepśipúnja cérzon.	Paŭlo havas ĉe si krajonon.
			Paolu tehémpa júpsin, tar ému nem tepśipúnja han.(#5)	Paŭlo posedas komputilon, sed li ne havas ĝin ĉe si.
Ligenda
na-túra	havi	Lit.: turėti	Ŋa tebúktúra.	Mi havas libron.

• #1: Tiel diras viro. Virino diru Mi tehéma búkun. aŭ Mi teíma búkun..
• #2: Fakte estiĝis el mikso de óma "propra" kaj na-hémpa "posedi", por imiti la rilaton inter Fin.: omistaa kaj oma "propra". Varianto na-hómpa "posedi" enhavas h el unu el la praformoj.
• #3: El ĝi estiĝis óma "propra".
• #4: Pli malpli laŭ la germana „dabeihaben“.
• #5: Ĉar ému jam rilatas al la nomo Paolu, por la objekto júpsi ĉikaze uzendas la pronomo de la kvara persono.

Se temas pri fizikaj kaj psikaj statoj, oni uzas alian konstruon, pri kio legeblas sur paĝo pri farto.

RIM: Ĉar la ĉisupraj verboj ĉiam estas transitivaj, ili neniam povas esti uzataj por traduki la idiomojn germane „es gibt“ kaj angle „there are“, por kiuj kelkaj latinidaj kaj slavaj lingvoj ja uzas la verbon por "havi", same kiel kelkaj sudgermanaj dialektoj.

Aparta vorto

Foje okazas, ke por esperanta idiomo en la kitaka estas aparta vorto.

Verboj

na-duróna	havi paciencon(#1)	Alb.: durón
na-gárśa	havi abomenon	Arm.: garšim
na-hújma	havi kapturniĝon(#2)	Fin.: huimata
na-ŋéna	havi tempon	Alb.: ngen
na-tórna	havi permeson(#3)	Jid.: torn

• #1: Ankaŭ "toleri".
• #2: Ankaŭ "vertiĝi".
• #3: Ankaŭ "rajti".

Sufiksoj

-kej-

havi permeson(#1)

• #1: Ankaŭ "rajti".

Al la sekva ĉapitro
21.11.2023