Kiel aspektas parencaj lingvoj? / Kvaw teismátama máklari kéliri?
- Dzitaka lingvo
- - pliaj vokaloj: ë (kiel en la albana: ë, k-u germane: e (en: Katze, Tasse, gehen, …)); y (kiel rusa: ы kaj pola: y, resp. turka: ı) kaj å (kiel en sveda, norvega kaj dana lingvoj):
| Kitaka |
Dzitaka |
Kit. ekz. |
Dzitaka ekz. |
Esperante |
| i |
ë |
dik |
dëk |
dek |
| u |
y (antaŭ j) |
múju |
myju |
nazo |
| uj |
yj |
|
|
|
| e |
i (antaŭ g,k) |
|
|
|
- - anstataŭigo de la diftongoj ekzistantaj nur en malmultaj lingvoj:
| Kitaka |
Dzitaka |
Kit. ekz. |
Dzitaka ekz. |
Esperante |
| iw |
ý |
biw |
bý |
dek |
| ea |
ē |
mêa |
mē |
kun |
| ea |
ā (antaŭ a) |
meáka |
māka, māja |
mola |
| ia |
ī |
niátu |
nīdu |
intenco |
| oa |
å |
koas |
kås |
pro |
| oa |
ō (antaŭ o,u) |
noátu |
nōdu |
vizaĝo |
| ua |
ū |
taguáto |
tagūdu |
aglo |
| ie |
ī |
vieśa |
vīźa |
publika |
| ao |
aw |
ćaohhu |
ćáwk(h)u |
batalo |
| eo |
ew |
heóhko |
héwko |
pipo |
| io |
ī |
rioću |
rīću |
planedo |
| uo |
ū |
na-puóśa |
na-pūźa |
ornami |
- - multaj ŝanĝiĝoj en la konsonantaro
| Kitaka |
Dzitaka |
Kit. ekz. |
Dzitaka ekz. |
Esperante |
| b |
w (inter vokaloj) |
ájbu |
ájwu |
honto |
| d |
d˛; (inter vokaloj) |
adíku |
ad˛íku, ad˛ëju |
karibuo |
| f |
p(h) |
akéfi |
akép(h)ë, ajép(h)ë |
mishumuro |
| g |
ğ (inter vokaloj, sed ne antaŭ diftongo) |
roágu |
rōğu |
korno |
| gw |
b |
|
|
|
| h |
- (antaŭ konsonanto) |
heóhko |
héwko |
pipo |
| hh |
k(h) |
ćaohhu |
ćáwk(h)u |
batalo |
| k |
j (inter vokaloj {dial.}) |
meáka |
māka, māja |
mola |
| kt |
ć |
nákti |
náćë |
nokto |
| kw |
p |
éskwi |
éspë |
foko |
| l |
-r {dial.} |
nal |
nal, nar |
kvar |
| m |
-n, n (antaŭ d,t) |
ímti |
íntë |
momento |
| n |
m (antaŭ b,p,v,w) |
anpíre' |
ámpir |
malantaŭ |
| p |
v (inter vokaloj) |
alépu |
alévu |
vulpićo |
| pt |
t |
ćépti |
ćétë |
teknologio |
| s |
z (inter vokaloj) |
ájasu |
ájazu |
erco |
| ś |
ź (inter vokaloj) |
vieśa |
vīźa |
publika |
| t |
d (inter vokaloj) |
noátu |
nōdu |
vizaĝo |
| |
kazo |
finaĵo |
Esperante |
| 1. |
nominativo |
- |
- |
| 2. |
genitivo |
-dzë, -në |
de |
| 3. |
dativo-lativo |
-ky |
al |
| 4. |
akuzativo |
-n |
-n |
| 5. |
ablativo |
-ke |
de |
| 6. |
instrumentalo |
-gë |
kun, per |
| 7. |
ne sude! |
-bel |
en, en -n, de en/el |
| 8. |
-pe(w) |
super, super -n, de super |
| 9. |
-ta |
ĉe, ĉe -n, de ĉe |
| 10. |
lokativo |
-pë |
ĉe, en, sur, … |
- - foriĝo de la X-saj, X-ku, X-ket-sistemo de distingo kaj anstataŭiĝo per X …, X …-n (post substantivo, adjektivo aŭ pronomo koncerna), ot X …
- - foriĝo de la postpozicioj
- - la genroj ĉe la pronomoj malaperas
| pers. |
Kitaka sg. |
Dzitaka sg. |
esp-e |
Kit. pl. |
Dzitaka pl. |
esp-e |
| 1 |
mi, mo, mu |
- |
mi |
vo, naj |
vo |
ni (inkl.) |
| aki, ako, aku |
- |
|
|
|
| ŋa |
ŋa |
ŋari, toj |
ŋárë |
ni (ekskl.) |
| 2 |
ti, to, tu |
- |
ci |
ju |
(ju) |
vi |
| si, so, su |
- |
|
|
|
| kámi |
kamë |
kámiri |
kamë´rë |
vi |
| 3 |
émi, émo, ému |
- |
ŝi, ĝi, li |
lo |
(lo) |
ili |
| ísi, íso, ísu |
- |
|
|
|
| paj |
paj |
pájri |
pájrë |
ili |
| 4 |
ha |
ha |
ŝi, ĝi, li |
hári |
hárë |
ili |
- - tân fariĝas sufikso -tân- kaj -aćk- ne ekzistas
- - forigo de la pasivaj sufiksoj -ew-, -ikt- kaj anstataŭigo per formoj el na-ésa/na-héma + participo pasiva (bë-, bël-, bës- [Kit.: bi-, bil-, bis-])
| Kitake |
esp-e |
Dzitake |
| Íti telúbewa. |
Itino estas amata. |
Ë́të te'sa bë-lúba. |
| Paolu labúsewa. |
Paŭlo estis kisita. |
Páwlu laésa bë-ćóka./bë-ćója. |
- - la ĉefaj sinonimoj de la Kitaka preskaŭ malaperas kaj la dua-, tria- aŭ kvara-ranga iĝas anstataŭaĵo, ekz.: Kit.: máti "okulo" sinonimas kun: míki > Dzit.: më´kë; Kit.: ábru "plumo" sinonimas kun túpru > Dzit.: túpru, túplu
- - prunteprenoj el la Kropua
- - pruntedonoj en la Kropuan
- - foriĝo de la formoj je enáj- el la tabelvortoj kaj transpreno de koj- tien
| Kitake |
esp-e |
dzitake |
| enáje, -o | koj(e,o) |
tiu, tio |
kóje, kójo |
| enájilan | kójpi |
tie |
kójlan |
| enájilanku | kojt |
tien |
kójvej |
| enájilanket | - |
de tie |
kójfor |
- - ŝanĝo de la tabelformoj je -lan-ku kaj -lan-ket al -vej kaj -for
| kvílanku |
kien |
kvúvej |
| kvílanket |
de kie |
kvéfor |
- - nur ekzistas la sub-rangaj formoj por la jenaj numeraloj,
tiel ke rangeco foriĝas (enkrampaj formoj restas en dialektoj)
| Kitake |
esp-e |
dzitake |
| liŋ, nis |
nul |
lëŋ |
| ojn, ic, pal |
unu |
ëc |
| ek, snew |
du |
(ik), snew |
| kum, tir |
tri |
tër |
| kek, dor, nal, vat |
kvar |
nal, nar |
| piŋ, vit |
kvin |
(pëŋ), vët |
| śaś, muc, mot |
ses |
(śaś), muc |
| pit, poŋ |
sep |
(pët), poŋ |
| bat, wal |
ok |
(bat), wal, war |
| gao, kwajs |
naŭ |
(gao), pajs |
| dik, biw |
dek |
bý |
- - La akcento pli regulas ol la Kitaka, nome ke ĉiuj neinterjekcioj akcentas
sur la antaŭlasta silabo, eĉ se aperas sufikso(j) kaj ĉiuj interjekcioj
akcentas sur la lasta silabo. Do la akcento-maniero similas al la Keĉua lingvo.
Al la sekva ĉapitro
08.09.2017