Ankaŭ ĉi tie okazas la distingo laŭ alienebla kaj inalienebla posesivoj.
Anstataŭ la posesiva finaĵo -de estas uzata nenio, dum ke la genitva finaĵo -ni kaj la adesiva finaĵo -tap estas uzataj normale. Nur dum la deklinacio aldoniĝas eŭfonia e.
| normalaj pronomoj / mótlari svenàmi-sónori |
posesivaj finaĵoj / hémpari ántasori |
ekz-oj / líziri | tradukoj de ekzemploj | |
|---|---|---|---|---|
| Sg | ||||
| 1. | ŋa | -ŋa {-ŋani, -ŋatap} | búkuri-ŋa temáŋa | miaj libroj multas |
| mátiri-ŋatap; teléja | miaj okuloj lacas | |||
| mi, mo, mu | -me (") {-meni, -metap} | házu-mu tedáda | mia domo grandas | |
| peno-mutap tevaja | mia kapo doloras | |||
| aki, ako, aku | ||||
| 2. | kami | |||
| ti, to, tu | -te (") {-teni, -tetap} | házu-ti tebága | via domo malgrandas | |
| noátu-titap temója | via vizaĝo belas | |||
| si, so, su | -se (") {-seni, -setap} | áwto-si terúma | via aŭto malbelas | |
| mátiri-sitap temója | viaj okuloj belas | |||
| 3. | paj | -paj {-pajni, -pajtap} | zivajko-paj tetépa | lia/ŝia loĝejo varmas |
| sénki-pajtap temója | lia/ŝia nazo belas | |||
| emi, emo, emu | (-eme) (") | awto-eme laâka | lia aŭto veturis | |
| isi, iso, isu | ||||
| 4. | ha | -ha {-hani, -hatap} | áwto-ha tegrómka | lia aŭto laŭtas |
| sénki-hatap teksímta | lia nazo jukas | |||
| Du. | ||||
| 1. (ekskl.) | kuj | -kuj {-kujni, -kujtap} | házu-kuj-n la-káwpa ger | nian domon ni aĉetis hieraŭ |
| mátiri-kujtap la-dáda | niaj okuloj grandas | |||
| 1. (inkl.) | ŋáki | -ŋać {-ŋaćni, -ŋaćtap} | soaduŋać tedáda | nia ĝardeno grandas |
| njásikiŋaćtap tenóra | iliaj edzinoj junas | |||
| 2. | kámiki | -kámić {-kámićni, -kámićtap} | páwasi-kàmić te-déga | via aŭto brulas |
| njásikikámićtap temója | viaj edzinoj belas | |||
| 3. | pájki | -pajć {-pajćni, -pajćtap} | házu-pajć te-śúkra | ilia domo belas |
| sénki-ki-pajćtap te-śúkra | iliaj nazoj belas | |||
| 4. | háki | -hać {-haćni, -haćtap} | házu-hać te-śúkra | ilia domo belas |
| sénki-ki-haćtap te-śúkra | iliaj nazoj belas | |||
| Pl. | ||||
| 1.(ekskl.) | ŋari (#) | -ŋe {-ŋeni, -ŋetap} | házu-ŋe tedéga | nia domo brulas |
| njásuri-ŋetap tegérsa | niaj edzoj laboras | |||
| toj | -toj {-tojni, -tojtap} | mákaso-toj te-rój-etja | nia manĝaĵo pretiĝas | |
| njásiritojtap temója | niaj edzinoj belas | |||
| 1.(inkl.) | naj | -naj {-najni, -najtap} | áwto-naj nem teâkatva | nia aŭto ne vetureblas |
| njásirinajtap tepíka | niaj edzinoj kuiras | |||
| vo | -vo | úru-vo tegedíma | nia urbo malnovas | |
| njásirivotap tepíka | niaj edzinoj kuiras | |||
| 2. | kamiri | |||
| ju | -ju {-juni, -jutap} | házu-ju tedéga | via domo brulas | |
| njásirijutap tepíka | viaj edzinoj kuiras | |||
| 3. | pajri | |||
| lo | -lo {-loni, -lotap} | kémśori-lo teésa taj dádari | iliaj ĉemizoj estas tro grandaj | |
| mátiri-lotap temója | iliaj okuloj belas | |||
| 4. | hari (#) | -he {-heni, -hetap} | kémśori-he teésa taj dádari | iliaj ĉemizoj estas tro grandaj |
| mátiri-hetap temója | iliaj okuloj belas | |||
RIM: Nur la unusilabaj formoj taŭgas kiel sufiksoj. Tre malofte estas uzataj la genrodistingaj kaj dusilabaj formoj de la tria persono singulara. (") Por genro-distingo necesas unu el la normalaj formoj.
(#) La normala formo mallongiĝas por formi la posesivan kaj verban finaĵojn.
La sekvoj de morfemoj, kiuj rezultas el la supre menciitaj formoj estas la jenaj:
| Subdialektoj | Sinsekvo | Ekzemplo | Traduko |
| Alienebla posesivo | |||
| norda, meza kaj suda | <pref.>+ √ + <suf.> + [pl.] + (pos.) + [kaz.](#1) | házu-ri-me-pi | en miaj domoj |
| nordorienta | <pref.>+ √ + <suf.> + [pl.] + [kaz.] + (pos.)(#2) | házu-ri-pi-me(#3) | |
| nordokcidenta | <pref.>+ √ + <suf.> + (pos.) + [pl.] + [kaz.](#4) | házu-me-ri-pi | |
| Inalienebla posesivo | |||
| norda, meza kaj suda | <pref.>+ √ + <suf.> + [pl.] + (pos.) + [kaz.](#1) | dóstu-ri-metap-mut | por miaj amikoj |
| nordorienta | <pref.>+ √ + <suf.> + [pl.] + [kaz.] + (pos.)(#2) | dóstu-ri-mut-metap | |
| nordokcidenta | <pref.>+ √ + <suf.> + (pos.) + [pl.] + [kaz.](#4) | dóstu-metap-ri-mut | |
RIM La uzo de la supre menciitaj sufiksoj ne estas deviga, sed dependas de la stilo aŭ emo al mallongo. La devigo nur ekzistas en la "toka-me"-dialekto en "Dvikim-akti".
| normalaj pronomoj / mótlari svenàmi-sónori |
verbaj finaĵoj / gèra-sónari ántasori |
ekz-oj / líziri | tradukoj de la ekzemploj | |
|---|---|---|---|---|
| Sg | ||||
| 1. | ŋa | -ŋa ,-ŋë | tesvápa-ŋa | mi dormas |
| mi, mo, mu | -me, -më | lamáka-me | mi manĝis | |
| aki, ako, aku | ||||
| 2. | kami | -kmë | lakájta-kmë | vi dancis |
| ti, to, tu | -te | ka tesvápa-te? | ĉu vi dormas? | |
| si, so, su | -se | mójaw teismátama-te | vi bele aspektas | |
| 3. | paj | -paj, -pe | aójdion teláwla-paj | ŝi kantas kanton |
| emi, emo, emu | ||||
| isi, iso, isu | ||||
| 4. | ha | -ha | va jéksin lasamáka-ha | kaj li elmanĝis glaciaĵon |
| Du. | ||||
| 1. (ekskl.) | kuj | -kuj | ||
| 1. (inkl.) | ŋáki | -ŋać | ||
| 2. | kámiki | -kámić | ||
| 3. | pájki | -pajć | ||
| 4. | háki | -hać | ||
| Pl. | ||||
| 1.(ekskl.) | ŋari (#) | -ŋe, -ŋej | túku sje-âka-ŋe | al vi ni vojaĝos |
| toj | -toj | nóniku tegéja-toj | al avino ni iras | |
| 1.(inkl.) | naj | -naj | mángaw lagérsa-naj | ni multe laboris |
| vo | -vo, -vë | grómkaw tetóka-vo | ni parolas laŭte | |
| 2. | kamiri | |||
| ju | -ju, -jë | taj mángaw lagérsa-ju | vi laboris tro multe | |
| 3. | pajri | |||
| lo | -lo, -lë | mójaw teláwla-lo | ili bele kantas | |
| 4. | hari (#) | -he | mójaw teláwla-he | ili bele kantas |
RIM: Nur la unusilabaj formoj taŭgas kiel sufiksoj.
En verbaj finaĵoj neniam gravas la genroj, ĉar ili jam ekzistas en la subjekto kaj/aŭ objekto de la propozicio koncerna.
(#) La normala formo mallongigas por formi la posesivan kaj verban finaĵojn.
| La sekvoj de morfemoj, kiuj rezultas el la supre menciitaj formoj estas la jenaj: |
| <TMA> + <pref.> + v + <suf.> + (<AM>) + (pers.) |
RIM La uzo de la supre menciitaj sufiksoj ne estas deviga, sed dependas de la stilo aŭ emo al mallongo. La devigo nur ekzistas en la "toka-me"-dialekto en "Dvikim-akti".
Ili esprimas kaj subjekton kaj rektan objekton kaj ili ekzistas en la keĉua (sufiksoj), mordvina (sufiksoj), gronlanda (sufikso)(#1) kaj klingona (prefiksoj) lingvoj. Mi supozas, ke ankaŭ aliaj lingvoj havas tiajn afiksojn. Strangas iom pri tio la hungara, ĉar ĝi nur havas du tipojn de tia sufikso, nome por unuapersona subjekto kaj duapersona objekto, do mi - vin; resp. iu subjekto kun triapersona objekto - tiel nomata objektiva konjukgacio. Transicionaloj kodas la subjekton kaj objekton rektan en la verbo. Kelkaj lingvoj eĉ enmetas referencon por la nerekta objekto, ekzemple la vaska(#1) kaj malta.
| Objekto | "mi" | "ci" | "li" | "li" | "ambaŭ" | "ni (ekskl.)" | "ni (inkl.)" | "vi" | "ili" | "ili" |
| -ke | -se | -is | -ha | -ći | -toj | -vo | -ju | -lo | -he | |
| Subj. | ||||||||||
| Sg | ||||||||||
| 1. -k- | -k-se | -k-is | -k-ha | -k-ći | -k-ju | -k-lo | -k-he | |||
| 2. -s- | -s-ke | -s-is | -s-ha | -s-ći | -s-toj | -s-lo | -s-he | |||
| 3. -m- | -m-ke | -m-se | -m-ha | -m-ći | -m-toj | -m-vo | -m-ju | -m-he | ||
| 4. -hh- | -hh-ke | -hh-se | -hh-is | -hh-ći | -hh-toj | -hh-vo | -hh-ju | -hh-lo | ||
| Du. | ||||||||||
| 1.(ekskl.) -ŋi- | -ŋi-se | -ŋi-is | -ŋi-ha | -ŋi-ći | -ŋi-ju | -ŋi-lo | -ŋi-he | |||
| 1.(inkl.) -ti- | -ti-is | -ti-ha | -ti-ći | -ti-lo | -ti-he | |||||
| 2. -ji- | -ji-ke | -ji-is | -ji-ha | -ji-ći | -ji-toj | -ji-lo | -ji-he | |||
| 3. -pi- | -pi-ke | -pi-se | -pi-ha | -pi-ći | -pi-toj | -pi-vo | -pi-ju | -pi-he | ||
| 4. -ki- | -ki-ke | -ki-se | -ki-is | -ki-ći | -ki-toj | -ki-vo | -ki-ju | -ki-lo | ||
| Pl. | ||||||||||
| 1.(ekskl.) -ŋ- | -ŋ-se | -ŋ-is | -ŋ-ha | -ŋ-ći | -ŋ-ju | -ŋ-lo | -ŋ-he | |||
| 1.(inkl.) -t- | -t-is | -t-ha | -t-ći | -t-lo | -t-he | |||||
| 2. -j- | -j-ke | -j-is | -j-ha | -j-ći | -j-toj | -j-lo | -j-he | |||
| 3. -p- | -p-ke | -p-se | -p-ha | -p-ći | -p-toj | -p-vo | -p-ju | -p-he | ||
| 4. -r- | -r-ke | -r-se | -r-is | -r-ći | -r-toj | -r-vo | -r-ju | -r-lo |
La unua elemento kodas la subjekton, la dua la objekton. La unua elemento aliĝas al la verbfina vokalo. Ĉe regulaj verboj la vokalo estas a, ĉe neregulaj ĝi dependas de la koncerna verbo (ofte ao aŭ aw). Ĉe ĉiuj neregulaj verboj finiĝantaj per konsonanto la supre menciitaj formoj nur eblas, se oni interŝovas la reguligan morfemon -ta aŭ la vokalon a. Por duala objekto nur ekzistas unu vico de finaĵoj por ĉiuj personoj, estiĝinta el la duala sufikso -ki per palataliĝo. La duala subjekto-markilo estiĝis en la unua ĝis tria personoj el la koncerna plurala kaj -i- el la sufikso -ki. Por la kvara persono la sufikso rekte transpreniĝis.
ekz.
| Telúba-k-se. | Mu telúba tin.(#1) | Mi amas vin. |
| Tedánja-ŋ-is. | Toj tedánja émun. | Ni batas lin. |
| Sjekápa-m-se. | Ému sjekápa tun. | Li kaptos vin. |
RIM La uzo de la supre menciitaj sufiksoj ne estas deviga, sed dependas de la stilo aŭ emo al mallongo. La devigo nur ekzistas en la "toka-me"-dialekto en "Dvikim-akti". La modelo estas la Keĉua, la Mordvina, la Klingona kaj eble aliaj lingvoj.
Al la sekva ĉapitro
19.01.2019