Kitakujo 

Modalaj afiksoj / gváwturari gubánduri

a) Kutimaj sufiksoj

Bonvolu atenti, ke la "toka-me-dialekto" havas ege pli da tiaj sufiksoj.

afikso	etimo	senco	ekzemplo	traduko	komento	laŭ	vidu
Laŭ la japana
-cur-	Jap.: tsurai	netolereble	na-mák-cura	netolereble manĝi	ĉar amara		japanan gramatikon en la germana vikipedio.
-lilk-(#1)	Snĉ.: lilëq	facile	na-mák-lìlka	facile manĝebli	ĉar freŝa aŭ/kaj mola	-yasui
-sas-(#2)	Keĉ.: sasa	malfacile	na-mák-sàsa	malfacile manĝebli	ĉar (parte) frostiĝinta aŭ malmola	-nikui
-nik-	Jap.: nikui		na-mák-nika
-taj-(#3)	Ĉin.: 太 [tài]	tro	na-mák-taja	tro (multe) manĝi		-sugiru
Laŭ la gronlanda
-jew-	Gua.: jevýma	denove	na-mák-jewa	denove manĝi		-qqippoq
-pual-(#4)	Gron.: -palaar- & Ltv.: pūles, pūlēties	pene	na-ćín-puala(#5)	peni
			na-paním-puala(#6)	pene kompreni
			na-prát-puala(#6)
-sew-(#7)	Turk.: sevmek "ami, ŝati"	volonte	na-gám-sewa	volonte veni		-ajuppoq(#8)
Laŭ la gvarania
-gwaw-	Gua.: -gua'u	ŝajnigi	na-sváp-gwawa	ŝajnigi dormi
-ŋaw-	Gua.: -nga'u	sopiri al tio	na-mát-ŋawa	sopiri al tio vidi
-uj-	Gua.: -hyi	devi, bezoni	na-pípuja	devi maltrinki
Laŭ la dalabona
-new-(#9)	Hu.: nem + Ĉeĥ.: ví	nesciate	namórnewa	morti nesciate		-molkkûnh-
Per gramatikigo
-iŋ-	Sva.: -ingi 'viele'	multe	na-mák-iŋa	manĝi multe
-lajl-	Fiĝ.: lailai 'klein'	maltro	na-mák-lajla	manĝi maltro	La prasenco iomete ŝanĝiĝis.
-oz-	Uzb.: oz 'wenig'	malmulte	na-mák-oza	manĝi malmulte
Per mallongigo
-ilp-	źílpa(#10)	diligente	na-hógilpa	studi	laŭvorte "diligente lerni"

• #1: Ĝia ĝemelo estas la jena: lílka "facila"
• #2: Ĝia ĝemelo estas la jena: sása "malfacila", el kiu deriveblas ekz. sás'ujŋa "facila", uzante la privativan sufikson -'ujŋ-..
• #3: Ĝia ĝemelo estas la jena: taj "tro"
• #4: Variaĵo: -pualr-. Krome ĝi ĝemelas al pualo "peno" kaj na-puala "peni". Kompromisa formo necesas, ĉar na-púla "fali" kaj púli "mono" jam havas aliajn signifojn. Krome -pál- estus tro simila al la esperanta vorto „pala“.
• #5: Laŭvorte "fari pene". Sinonimo estas la morfemo mem kiel memstara verbo, do na-puala "peni" kaj el tio eblas eĉ krei substantivon pualo "peno".
• #6: Pli malpli laŭ Gron.: „paasipalaarpunga“ "mi pene komprenas/-is".
• #7: Ne legu ĝin kiel angla "sew" /səʊ/ aŭ /soʊ/, sed jene [seŭ]. Ĝia ĝemelo estas la jena: na-séva "ŝati". En la turka ekzistas la konverbeca varianto „seve seve“.
• #8: Ne nur "volonte", sed ankaŭ "ofte". Sed nur la unua senco transpreniĝis kitaken pro la turka influo kaj etimo de la koncerna finaĵo.
• #9: Bonvolu atenti, ke ĝia prononco neniel rilatas aŭ samas al la angla vorto "new" [nju]. Do, oni legu ĝin jene [neŭ].
• #10: Tiu vorto mem jam estiĝis per mallongigo, nome el áźilajpa "laborema".

b) Dialektaj sufiksoj

afikso	etimo	senco	ekzemplo	traduko	komento	laŭ	vidu
-pualr-(#1)	Gron.: -palaar- & Ltv.: pūles, pūlēties	pene	na-paním-pualra(#2)	pene kompreni
			na-prát-pualra(#2)

• #1: Normlingve: -pual-. Krome ĝi ĝemelas al pualro "peno" kaj na-pualra "peni".
• #2: Pli malpli laŭ Gron.: „paasipalaarpunga“ "mi pene komprenas/-is".

Al la sekva ĉapitro
11.10.2024