Modalaj afiksoj / gváwturari gubánduri
a) Kutimaj sufiksoj
Bonvolu atenti, ke la "toka-me-dialekto" havas ege pli da tiaj sufiksoj.
| afikso |
etimo |
senco |
ekzemplo |
traduko |
komento |
laŭ |
vidu |
| Laŭ la japana |
| -cur- |
Jap.: tsurai |
netolereble |
na-mák-cura |
netolereble manĝi |
ĉar amara |
|
japanan gramatikon en la germana vikipedio. |
| -lilk-(#1) |
Snĉ.: lilëq |
facile |
na-mák-lìlka |
facile manĝebli |
ĉar freŝa aŭ/kaj mola |
-yasui(#JM) |
| -sas-(#2) |
Keĉ.: sasa |
malfacile |
na-mák-sàsa |
malfacile manĝebli |
ĉar (parte) frostiĝinta aŭ malmola |
-nikui(#JM) |
| -nik- |
Jap.: nikui |
na-mák-nika |
|
| -taj-(#3) |
Ĉin.: 太 [tài] |
tro |
na-mák-taja |
tro (multe) manĝi |
|
-sugiru |
| Laŭ la gronlanda |
| -jew- |
Gua.: jevýma |
denove |
na-mák-jewa |
denove manĝi |
|
-qqippoq |
|
| -pual-(#4) |
Gron.: -palaar- & Ltv.: pūles, pūlēties |
pene |
na-ćín-puala(#5) |
peni |
|
|
|
| na-paním-puala(#6) |
pene kompreni |
|
|
|
| na-prát-puala(#6) |
| -sew-(#7) |
Turk.: sevmek "ami, ŝati" |
volonte |
na-gám-sewa |
volonte veni |
|
-ajuppoq(#8) |
|
| Laŭ la gvarania |
| -gwaw- |
Gua.: -gua'u |
ŝajnigi |
na-sváp-gwawa |
ŝajnigi dormi |
|
|
|
| -ŋaw- |
Gua.: -nga'u |
sopiri al tio |
na-mát-ŋawa |
sopiri al tio vidi |
|
|
|
| -uj- |
Gua.: -hyi(#9) |
devi, bezoni |
na-pípuja |
devi maltrinki |
|
|
|
| Laŭ la dalabona |
| -new-(#10) |
Hu.: nem + Ĉeĥ.: ví |
nesciate |
na-mórnewa |
morti nesciate |
|
-molkkûnh- |
|
| Per gramatikigo |
| -iŋ- |
Sva.: -ingi 'viele' |
multe |
na-mák-iŋa |
manĝi multe |
|
|
|
| -lajl- |
Fiĝ.: lailai 'klein' |
maltro |
na-mák-lajla |
manĝi maltro |
La prasenco iomete ŝanĝiĝis. |
|
|
| -oz- |
Uzb.: oz 'wenig' |
malmulte |
na-mák-oza |
manĝi malmulte |
|
|
|
| Per mallongigo |
| -ilp- |
źílpa(#11) |
diligente |
na-hógilpa |
studi |
laŭvorte "diligente lerni" |
|
|
- #1: Ĝia ĝemelo estas la jena: lílka "facila"
- #2: Ĝia ĝemelo estas la jena: sása "malfacila", el kiu deriveblas ekz. sás'ujŋa "facila", uzante la privativan sufikson -'ujŋ-..
- #3: Ĝia ĝemelo estas la jena: taj "tro"
- #4: Variaĵo: -pualr-. Krome ĝi ĝemelas al pualo "peno" kaj na-puala "peni". Kompromisa formo necesas, ĉar na-púla "fali" kaj púli "mono" jam havas aliajn signifojn. Krome -pál- estus tro simila al la esperanta vorto „pala“.
- #5: Laŭvorte "fari pene". Sinonimo estas la morfemo mem kiel memstara verbo, do na-puala "peni" kaj el tio eblas eĉ krei substantivon pualo "peno".
- #6: Pli malpli laŭ Gron.: „paasipalaarpunga“ "mi pene komprenas/-is".
- #7: Ne legu ĝin kiel angla "sew" /səʊ/ aŭ /soʊ/, sed jene [seŭ]. Ĝia ĝemelo estas la jena: na-séva "ŝati". En la turka ekzistas la konverbeca varianto „seve seve“.
- #8: Ne nur "volonte", sed ankaŭ "ofte". Sed nur la unua senco transpreniĝis kitaken pro la turka influo kaj etimo de la koncerna finaĵo.
- #9: En Gua.: che tyahýi 'ich muss pinkeln' ("mi devas maltrinki"), che rekakahýi 'ich muss scheißen' ("mi devas feki").(#K)
- #10: Bonvolu atenti, ke ĝia prononco neniel rilatas aŭ samas al la angla vorto "new" [nju]. Do, oni legu ĝin jene [neŭ].
- #11: Tiu vorto mem jam estiĝis per mallongigo, nome el áźilajpa "laborema".
- #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
- #JM: Ankaŭ laŭ artikolo, kiu komparas la japanan lingvon kun la mongola lingvo. Jen ligilo: Japanisch und Mongolisch: Sprachvergleichende Untersuchungen - Yondon_Lkhaakhuu.pdf, paĝoj 81-82. [Legita kaj elŝutita la 2025-08-10]
b) Dialektaj sufiksoj
| afikso |
etimo |
senco |
ekzemplo |
traduko |
komento |
laŭ |
vidu |
| -pualr-(#1) |
Gron.: -palaar- & Ltv.: pūles, pūlēties |
pene |
na-paním-pualra(#2) |
pene kompreni |
|
|
|
| na-prát-pualra(#2) |
- #1: Normlingve: -pual-. Krome ĝi ĝemelas al pualro "peno" kaj na-pualra "peni".
- #2: Pli malpli laŭ Gron.: „paasipalaarpunga“ "mi pene komprenas/-is".
Al la sekva ĉapitro
10.08.2025