Etimologiaj participoj
En la etimoj
Je -nt-
| Vorto |
Senco |
Etimo |
Rilata verbo |
Senco |
| dánti |
dento |
Lit.: dantìs, Kmr.: dant(#1) |
na-éta |
manĝi |
- #1: La derivado okazis jam antaŭ longa tempo.
Je -nd- kaj -end-
| Vorto |
Senco |
Etimo |
Rilata verbo |
Senco |
| bóndu(#1) |
peono |
Isl.: bóndi, Sve.: bonde |
Mn.Nor.: búa 'to reside, to live'(#2) |
loĝi |
| gréjpendo |
rabisto |
Mn.Angl.: grīpend(#3) |
Mn.Angl.: grīpan |
diversaj |
| -end- |
|
Mn.Angl.: -end |
|
|
- #1: La signifo "kamparano" nur aperas regione.
- #2: Rilatas al la etimo de na-búga "konstrui", ĉe kio okazis sencoŝanĝiĝo.
- #3: Laŭ la radiko alĝustigita al na-gréjpa "kapti; preni", tamen konservante la sencon.
Ankaŭ eblas iom nekutima interfero inter similsonantaj radikoj.
| Kitaka bazo |
Senco |
Alilingva bazo |
Rezulta vorto |
Senco |
| na-śáwta |
pafi |
Mn.Angl.: sċēotend |
śáwtendo |
pafisto(#1) |
- #1: Nur se temas pri zodiako. Alikaze la vorto estas śáwterju, -i "pafisto, -ino".
Ankaŭ eblas substituo de la origina radiko per Kitaka radiko.
| Kitaka bazo |
Senco |
Alilingva bazo |
Rezulta vorto |
Senco |
| -iśt-(#1) |
-zid- |
Lat.: praesidens (gen.: praesidentis)(#2) |
piríśtendu, -i |
prezidento, -ino |
| na-piríśta(#3) |
prezidi |
| na-véjta(#4) |
studi |
Lat.: studēns (gen.: studentis)(#5) |
véjtendu, -i |
studento, -ino |
- #1: Varianto de na-ístua "sidi".
- #2: Pruntita en multajn lingvojn inklude de Esperanto prezidento. Ĉar la latindevena finaĵo -ent- tre similas al -end-, ĝi ankaŭ estas substituata.
- #3: Krome el tio deriveblas rupiríśtu "prezidanto", rupiríśti "prezidantino".
- #4: Estiĝis el modifita kombino el vî "scii" kaj na-éta "manĝi".
- #5: Pruntita en multajn lingvojn inklude de Esperanto studento. Ĉar la latindevena finaĵo -ent- tre similas al -end-, ĝi ankaŭ estas substituata.
En la Kitaka mem
Je -l-
Jam ekzistas kazo, ke el rul- "-int-" kaj bil- "-it-" estiĝis kvazaŭparticipa l.
| apléwla(#1) |
ebria |
kunmetaĵo el ap- "ĉirkaŭ-", na-léwla "drinki" kaj l |
| péŋla(#2) |
derivita el péŋa "plena" kaj l |
| raćléwla(#1) |
kunmetaĵo el rać(#3) "ĉirkaŭ", na-léwla "drinki" kaj l |
| bjódlo(#4) |
oblato |
kvazaŭparticipo el na-bjóda "oferti" |
| rakvédlo(#5) |
edikto |
kunmetaĵo el ra "el; el(mov)iĝi", na-kvéda "diri" kaj mallongigo l, el bil- "-it-" |
| śjóli(#6) |
salato |
derivita el -śjo "-salo" kaj l |
| tojpéklo(#7) |
biskvito |
kunmetaĵo el toj "du", na-péka "baki" kaj l |
| źédlu, -i(#8) |
fianĉo, -ino |
per ablaŭto el na-źáda "promesi" kaj l |
- #1: Plejparte laŭ la etimo de Ĉeĥ.: opilý, el opít, el o- "ĉirkaŭ-" (parenca al ap-) kaj pít "trinki".
- #2: Inspirita de la Dan.: fuld, kiu apud la senco "ebria" signifas krome "plena; kompleta".
- #3: Inspirita de la rilato de Ĉeĥ.: kolem "ĉirkaŭ" al kolo "rado".
- #4: Inspirita de la etimo de oblato.
- #5: Pruntetraduko laŭ la etimo de edikto.
- #6: Inspirita de la etimo de salato.
- #7: Inspirita de Ger.: Zwieback kaj la etimo de biskvito.
- #8: Inspirita de la rilato inter Lit.: sužadėtinis 'fiancé' ("fianĉo"), sužadėtinė 'fiancée' ("fianĉino") kaj žadėti 'to promise' ("promesi").
Al la alfabeto (unua ĉapitro)
komencita la 21-an de marto 2023, ŝanĝita je 07.12.2024