Kitakujo 

Iri kaj veni / Nagéja va nagáma

a) Ĝeneralaj esprimoj / sómari bájiri

Kutime piede
na-átlia	kur(eg)i; vetkuri	Ĉer.: ᎠᏟ [at-li] 'he/she/it is running' ("li/ŝi estas kuranta")	átlieni	kur(eg)ado; vetkurado
na-béga	fuĝi	Lit.: bėgti, Ltv.: bēgt	bégeni	fuĝado
na-lúpta		Keĉ.: lluptiy	lúpteni
na-ngacíra(#1)		Ind.: ngacir 'ausreißen, davonlaufen, fliehen'(#V) ("forkuri, fuĝi")	ngacíreni
na-pátla(#2)		Naŭ.: patla-ni	pátleni
na-plójspa		mikso el pojs "for" kaj na-lópa "kuri"	plójspeni
na-ćútaja	migri	Keĉ.: chutay	ćútajeni	migrado
na-dójda	veni	Blg.: дойда [dójda]	dójdo	veno
na-gáma(#3)		Sans.: gam-	gámo
na-kêla(#4)		Kaz.: келү [kelîw(#K), kelu(#W)](#5)	kêlo
-kúra(#L)		Jap.: 来る [kuru]	kúro
na-njóva		Vlf.: ñów (ñëw)	njóvo
na-énda	iri	Sva.: ku-enda(#6)	éndo	iro
na-géja		Ger.: gehen, Jid.: gejn	géjo
na-hhóźa		Mn.Rus.: хожю [ĥožju], Rus.: хожу [xožú](#7)	hhóźo
na-ména		Fin.: mennä, Hun.: menni(#8)	méno
na-péra		Rus.: переть [perétj]	péro
na-lópa	kuri	Pld.: lopen(#9)	lópo	kuro
na-tlója		Niv.: tloi-	tlójo
na-nósta(#10)	supreniri; grimpi	Fin.: nousta	nósto(#11)	supreniro; grimpo
na-púrija	promeni	Keĉ.: puriy	púrijo	promeno
na-ruara(#12)	vagi	Galc.: ruar	ruareni	vagado
na-tlísa	troti	Jid.: tlíßen	tlíseni	trotado
Kutime veturile
na-âka(#13)	veturi	Isl.: aka	âko	veturo
na-dóra		Tib.: dro, dru	dóro(#14)
na-tráda		Cig.: trád-el (Prät.) trad-as	trádo
na-lêŋa(#15)	vojaĝi	Tlng.: leng	lêŋo	vojaĝo
na-máśa		Eg.: máš*	máśo
na-tába		Jap.: tabí	tábi

• #1: Ankaŭ "forkuri". Samdevena estas ngác(re)- "for-".
• #2: Ankaŭ "flugi".
• #3: Sence influita de la ne parenca Keĉ.: hamuy.
• #4: Dua tonemo pro kéli "lingvo".
• #5: Parencas Turk.: gelmek.
• #6: Parencas Sva.: ku-endea 'zu jmdm. gehen' ("iri al iu"), ku-endesha 'etw. in Gang setzen, etw. fahren' ("irigi, veturigi ion"), Ling.: kokénde 'gehen' ("iri").
• #7: El Rus.: ходить [xodít'].
• #8: Parencas Est.: minema, minna, N.Sam.: mannat. Hazarde eĉ Lak.: máni 'gehen' ("iri") kaj Juk.: máan 'vorbeigehen' ("preteriri") similas.
• #9: Parencas Ger.: laufen, Isl.: hlaupa 'laufen'/'to run' ("kuri").
• #10: Variantoj nanôsta, nanáwsta.
• #11: Ne miksu kun nósti "oriento".
• #12: El tio deriveblas per mallonga varianto de sufikso ekz. ruarlu, -i "vagabondo, -ino".
• #13: Dua tonemo pro áki, áko kaj áku "mi".
• #14: Homonimo dóro "vojo", el Jap.: dôro.
• #15: Dua tonemo pro na-léŋa "celi".
• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
• #L: Tio estas ligenda verbo.
• #V: Laŭ vortaro.
• #W: Laŭ 'Wiktionary' ("Vikivortaro").

b) Esperante kun prefikso / Kiesperántoksi su pìrebándu

Irado

na-éhla(#1)	eliri	Kos.: uku|ehla	na-is-géja	Esperanto, germana (aussteigen)
na-ída		Mn.Jap.: ide		Esperanto, germana (hinausgehen), latina (ex-ire), Hung.: kimegy
na-gíra	eniri	Turk.: girmek	na-en-géja	Esperanto, germana (hineingehen), latina (inire), Hung.: bemegy
na-húja(#2)	reiri	Ĉin.: 回 [huí]	na-bek-géja	Esperanto, germana (zurückgehen), Hung.: visszamegy
na-óća(#3)	aliri	Mong.: очих [oĉiĥ]	na-gu-géja	Esperanto, germana (hingehen), latina (adire)
na-óda(#4)	foriri	Mong.: одох [odoĥ]	na-pojs-géja, na-ŋac-géja	Esperanto, germana (weggehen), latina (abire)
na-skéta		Rus.: из [iz] + Kaz.: кетү [ketîw(#K), ketu(#W)](#5)
na-óhta(#V)	preteriri	Fin.: ohi(#6) + aldona konsonanto	na-òhi-géja	Esperanto, germana (vorbeigehen), latina (praeterire)
na-pérna(#7)	transiri	Gr.: περνω [pernô], περνάω [pernáo]	na-ànde-géja	Esperanto
na-vúka(#8)		Sva.: ku-vuka
na-péśta	antaŭiri	el péś- "antaŭ; pre-, pro-" + aldona konsonanto	na-pir-géja	Esperanto, germana (vorangehen, vorausgehen)
na-újmpa(#V)	ĉirkaŭiri	Fin.: ympärille & Mn.Angl.: ymbe(#9)	na-sìrke-géja	Esperanto, germana (herumgehen), latina (circumīre)
na-úpta	suriri	el up' "sur" + aldona konsonanto	na-up-géja	Esperanto, germana (raufgehen), hungara (rámegy)

• #1: Varianto na-kéhla. Rilatas kutime al eliro el veturiloj.
• #2: El tio deriveblas ekz. na-hujgéja "reiri", se la senca nuanco foje ne klaras.
• #3: El tio deriveblas ekz. òćuzámu "alira vojo, alvojo", parte inspirita de Mong.: очих зам [oĉiĥ zam] 'Hinfahrt; Hinweg' ("alira vojo, alvojo").
• #4: Variantoj na-hóda kaj na-wóda.
• #5: El tio estiĝis -ket, ablativa kazo. Parencas Turk.: gitmek.
• #6: El tio estiĝis óhi, prepozicio.
• #7: Parencas al tio la prepozicio pérne "trans", kies etimo estas Gr.: πέραν [péran].
• #8: Ankaŭ "kruci". Ĝemelo vúke "trans -n".
• #9: Parencas Pld.: üm, Ger.: um.
• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
• #V. Okazis verbigo.
• #W: Laŭ 'Wiktionary' ("Vikivortaro").

Kurado

na-ŋacíra(#1)

forkuri(#2)

Ind.: ngacir

na-pojs-lópa

Esperanto, germana (weglaufen)

• #1: Samdevena estas ŋác(re)- "for-" kaj eĉ ŋajc- "for -ig-", ĉikaze kiel mikso kun -ejr- "-ig-", en ekz. ŋajcgéja "foririgi".
• #2: Ankaŭ "fuĝi".

Venado

dáo(#P)	alveni, ĝisveni	Ĉin.: 到 [dào]	na-ku-gáma, na-do-gáma	Esperanto, germana (ankommen, hinkommen), latina (advenire)
			na-duj-gáma, na-hàde-gáma
			na-gu-gáma, na-kìpe-gáma
na-hánja	kunveni	Keĉ.: hañuy	na-sam-gáma	Esperanto, germana (zusammenkommen)
na-húja(#1)	reveni	Ĉin.: 回 [huí](#2)	na-bek-gáma	Esperanto, germana (zurückkommen)
na-pásla	postveni	el pas' "post" + l, el Kant.: 嚟 [lai4]	na-pas-gáma	Esperanto, germana (nachkommen)
na-péśla	antaŭveni	el péś- "antaŭ; pre-, pro-" + l, el Kant.: 嚟 [lai4]	na-pir-gáma	Esperanto, germana (vorankommen)
na-wétua	elveni	Jav.: wëtu	na-is-gáma	Esperanto, germana (herauskommen)
na-źápla	enveni	Kant.: 入嚟 [jap6 lai4]	na-en-gáma	Esperanto, germana (hereinkommen)

• #1: El tio deriveblas ekz. na-hujgáma "reveni", se la senca nuanco foje ne klaras.
• #2: Hazarde similas Hav.: hoʻi 'to return (go or come back)' ("reiri, reveni").
• #P: Ankaŭ estas uzata kiel prepozicio, kune kun alia verbo.

Movado

Ili esprimas nur la movdirekton, pli malpli nedifinante la movmanieron.

Al- kaj desuprado

len(#1)(#P)	alsupri	Vj.: lên(#2)	na-tahh-géja	germana (hinaufgehen), hungara (felmegy)
na-órga		Mong.: оргих [orgiĥ]
suŋ(#3)(#P)	desupri	Vj.: xuống(#4)	na-tiw-géja	germana (hinuntergehen), hungara (lemegy)
na-úra		Keĉ.: uray

• #1: Varianto léjn- "supren -ig-", en na-lejngéja "suprenirigi".
• #2: Komparu Km.: ឡើង [laöng^(#K), laəng^(#W)] 'hinaufbewegen; hinauf'^(#K), 'to go up, to ascend; up, upwards'^(#W) kaj Lao.: ຂຶ້ນ [khün^(#K), khưn^(#w)] 'nach oben'^(#R) ("supren").
• #3: Variantoj suóŋ, suóp kaj sup en la sama senco kaj sujŋ- "malsupren -ig-", en na-sujŋ-géja "malsuprenirigi".
• #4: Komparu Km.: ចុះ [djọh^(#K), coh^(#W)] 'hinunterbewegen; hinunter'^(#K), 'to descend, to go down, to fall; down^(#W)' kaj Lao.: ລົງ [long] 'nach unten'^(#R) ("malsupren").
• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
• #P: Ankaŭ estas uzata kiel prepozicio, kune kun alia verbo.
• #R: Laŭ 'Kauderwelsch Band 60, Laotisch Wort für Wort', sur paĝoj 44-45, temas pri 'Tätigkeitswörter der Richtung' ("verboj de direkto").
• #W: Laŭ 'Wiktionary' ("Vikivortaro").

Mova iĝado

na-gúma	leviĝi	Nub.: gúm	na-vázd-etja, na-ve-vázda
na-úpsa		Het.: up-tsi
ra(#1)(#P)	el(mov)iĝi	Vj.: ra	na-ís-etja, na-ve-ísa
tew	for(mov)iĝi	Km.: töw	na-pójs-etja, na-ve-pójsa
váo(#2)(#P)	en(mov)iĝi	Vj.: vào(#3)	na-én-etja, na-ve-éna

• #1: Varianto râo kun la sama senco kaj raój- "el -ig-", en na-raòjgéja "elirigi".
• #2: Varianto vaw- "en - ig-", en ekz. na-vawmóma "konsumi", na-vawgéja "enirigi".
• #3: Komparu Km.: ចូល [djol^(#K), coul^(#W)] 'hineinbewegen; hinein'.
• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
• #P: Ankaŭ estas uzata kiel prepozicio, kune kun alia verbo.
• #W: Laŭ 'Wiktionary' ("Vikivortaro").

Kombinoj

Eĉ eblas kombino el simpla radiko el la tute maldekstra kolumno kun alia verbo el la tabelo.

Ŋa dáoź(#K) lagáma.	Mi alvenis.
Ŋa dáoź(#K) lagugáma.
Míco úraź(#K) házun lagíra.	Kato desuprante eniris domon.

• #K: Tio estas tiel nomata konverbo.

c) Aliaj kunmetaĵoj / kítari samdéturi

na-ćàve-béga(#1)	eskapi	kunmetaĵo el ćávu "sukceso" kaj na-béga "fuĝi"
na-isbéga(#2)		kunmetaĵo el is' "ekster; el" kaj na-béga "fuĝi"
na-kojt-gáma	veni ĉi tien	kunmetaĵo el kojt "tien" kaj na-gáma "veni"

• #1: Laŭvorte "sukces-fuĝi".
• #1: Laŭvorte "el-fuĝi", inspirita de Ltv.: izbēgt 'to escape' ("eskapi"), Slov: zbežati, Lat.: effugio.

d) Ejoj / ájkori

cóvu	maro	Arm.: ծով [cov]	cóvujce(#P)	laŭmare	Fin.: meritse
jámu		Ngan.: jam, Nen.: jamʔ(#1) & Eg.: jám, Ar.: يم [yam], Heb.: יָם [yam] > Jid.: jam	jámujce(#P)
solváro(#2)		kunmetaĵo el sóli "salo" kaj vári "akvo"	solvárojce(#P)
derógu	vojo	Rus.: дорога [doróga] & Heb.: dereg	derógujce(#P)	laŭvoje	Fin.: teitse
púti(#3)		Rus.: путь [putj]	pútice(#P)
zámu		Mong.: зам [zam] 'Weg, Straße, Bahn'/'way, road' ("vojo, strato")	zámujce(#P)
djálnu	pado	Paj.: djalan	djálnujce(#P)	laŭpade
gájto	strato	Jap.: 街頭 [gaitô]	gájtojce(#P)	laŭstrate
gátu(#4)		Fin.: katu & Isl./Sv.: gata	gátujce(#P)
jégi	glacio	Hung.: jég	jégice(#P)	trans glacion	Fin.: jäitse
jógi	rivero	Vps./Karl.: jogi	jógice(#P)	laŭrivere	Fin.: joitse
kêpi(#5)	supro de monto	Alb.: kep-i, (pl.) -a-t	kêpice(#P)	trans supron de monto
várhhu(#6)		Plb.: wârch	várhhujce(#P)
kóŋi	aero	Kor.: 공기 [kong/i(#K), gonggi(#W)]	kòŋizámujce	aervoje	Fin.: ilmateitse
-pir-(#SK)	antaŭ	Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran	pírice(#P)	laŭantaŭe	Fin.: editse
ràwti-jólu	fervojo	kunmetaĵ el ráwti "fero" kaj jólu "trako (de fervojo)"	ràwti-jólujce(#P)	fervoje, laŭfervoje	Fin.: rautateitse
śtégu	vojeto, pado	Alb.: shteg	śtégujce(#P)	laŭvojete; laŭpade
-taga-(SK)	malantaŭ	Est.: taga	tágajce(#P)	laŭmalantaŭe	Fin.: taitse
vési	akvo	Fin.: vesi	vèsizámujce	akvovoje	Fin.: vesiteitse

• #1: Parencas Enc.: jam 'Fluß' ("rivero").
• #2: Laŭ TokP.: solwara 'Meer' ("maro"), laŭvorte 'Salz-Wasser' ("salo-akvo").
• #3: El tio deriveblas ekz. pùajko-púti "aleo", laŭvorte "parko-vojo".
• #4: Koincidas kun Mn.Sve: gatu. Bazo por anćgátu "tunelo" (laŭvorte "substrato"), laŭ Hung.: alagút, susgátu "Lakta Vojo" (laŭ diversaj lingvoj) kaj gàtu-árgi "lanterno", laŭvorte "stratlumo" (laŭ Vask.: kaleargi 'Laterne' ("lanterno"), el kale 'Straße' ("strato") kaj argi).
• #5: Dua tonemo pro képa "kapabla, pova".
• #6: Variantoj várku, várśu, várru.
• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
• #P: Jen apliko de la prolativo.
• #SK: Jen radiko de sekundara loka kazo.
• #W: Laŭ 'Wiktionary' ("Vikivortaro").

Al la sekva ĉapitro
28.09.2025