Kitakujo 

Veturiloj / âkelori

a) Manieroj / kváwori

na-âka(#1)	veturi	Isl.: aka
na-dóra		Tib.: dro, dru
na-tráda		Cig.(Lov.): trád-el (Prät.) trad-as
na-lénta	flugi	Fin.: lentää
pjaŋ		Brm.: pyang [pjang]
na-lêŋa(#2)	vojaĝi	Tlng.: leng
na-máśa		Eg.: máš*
na-tába		Jap.: tabí
na-engéja	eniri	Esp-o/Hisp.: en, Gr.: εν [en] + Ger.: gehen, Jid.: gejn
na-isgéja	eliri	Rus.: из [iz] + Ger.: gehen, Jid.: gejn
na-ćúba	halti	Km.: tschu'b
na-tókśa	transporti	Lak.: tokšú (1. p. sg. towákšu)

• #1: Dua tonemo pro áki, áko, áku "mi". El tio deriveblas ekz. pirâkćónjo "prioritato (de paso), rajto de veturado" (laŭ Fin.: etuajo-oikeus 'right of way' ("prioritato (de paso), rajto de veturado")), pìre-âkeni, pir-âkeni (laŭ Ger.: Vorfahrt).
• #2: Dua tonemo pro na-léŋa "celi".

b) Iloj / élori

Aeraj / Kóŋari

dojnpjáŋelo(#1)	helikoptero	kunmetaĵo el na-dójna "turniĝi" kaj pjaŋ "flugi" kaj sufikso
lèntmaśíno	flugmaŝino	Fin.: lentää + Esp-o: maŝino, Ger.: Maschine
lènt-searo(#2)		vidu supre + Mn.Angl.: searu
pjaŋpáwasi(#3)		kunmetaĵo el pjaŋ "flugi" kaj páwasi "aŭto"

• #1: Inspirita de Rus.: вертолёт [vertoljót].
• #2: Pruntetraduko laŭ Isl.: flugvél 'airplane' ("aviadilo").
• #3: Inspirita de Nav.: chidí naat'a'í.

Relaj / śkínari

juprúto(#1)	tramo	kunmetaĵo el júpi "spuro" kaj rútu "vagono"
krèto-vâtu(#2)	metroo	Pl.: kret + Sva.: -vúta + ablaŭto a u
rútu(#3)	vagono	Fin./Lit.: ratas, Ltv.: rats, Ger.: Rad [rat] + ablaŭto a u
vâtu(#4)	trajno	Sva.: -vúta + ablaŭto a u

• #1: Laŭ Dan.: sporvogn, Isl.: sporvagn, Sve.: spårvagn.
• #2: Laŭ Afr.: moltrein 'U-Bahn' („metroo“), laŭvorte 'Maulwurfzug' („talpotrajno“).
• #3: Sen ablaŭto estas ráto "rado".
• #3: Dua tonemo pro vat "kvar". Rilatas al senablaŭta vorto na-vúta "tiri", same kiel Ger.: ziehen "tiri" kaj Zug "tiro; trajno. Krome deriveblas el tio ekz. ùru-vâtu "urbotrajno".

Rilatas al tio interalie.

ràwti-jólu	fervojo	kunmetaĵo el ráwti "fero" kaj jólu "trako (de fervojo)"	ùru-ràwti-jólu	urba fervojo
śkíno(#1)	relo	Dan.: skinne, Ger.: Schiene(#2)

• #: Formo sen k ne eblas pro śíno "korpo".
• #2: Pruntita al Pl.: szyna, Rum.: șină.

Riveraj kaj lagaj / Rékari va tóvari

féri	pramo	Jap.: feri
gémi(#1)	ŝipo	Turk.: gemi
návi		Pli.: nâvâ
látko	boato	Cig.(Lov.): ladiko (Pl.) ladikura
ràtvo-látko	sav-boato	Pl.: ratować, Jid.: rátewen + v-u supre

• #1: El tio deriveblas per aldona konsonanto na-gémpa "ekipi", gémpo "ekipo".

Strataj kaj vojaj / gátari va derógari

áwto	aŭto	A.Sor.: awto, Esp-o: aŭto, Ger.: Auto, Slvk.: auto
bèsi-irógu(#1)		Ind.: besi & Enc.: bese + Enc.: irog
ićâkelo(#2)		Karl.: iće, ićće- + Isl: aka + sufikso
páwasi(#3)		Keĉ.: paway + s
búso	buso	Esp-o: buso, Ger.: Bus
itókśu		Lak.: itókšu
laobérelo(#4)		kunmetaĵo el láo "popolo", na-béra "porti" kaj sufikso
gaśáwto	taksio	Luv.: gaši- + Esp-o: auto, Ger.: Auto
hèn-ćâklo	antikva aŭto	Kimr.: hen, Bret.: hen + ćâklo resp. íćko
hèníćko
hínto	kaleŝo	Hung.: hintó < Cig.: hintóv-a
icráto(#5)	unuciklo	Fin.: yksi, Est.: üks; Hung.: egy + Fin./Lit.: ratas
irógu	sledo	Enc.: irog, irogo
kihéri	ruldomo	Rom.: kher 'Haus'
nàśti-âkelo	ŝarĝaŭto, kamiono	Lit.: naštà + Isl.: aka + sufikso
rùno-âkelo	person-aŭto(#6)	Keĉ.: runa + Isl.: aka + sufikso
snewráto(#7)	biciklo	Eg.: snéwe + Fin./Lit.: ratas
térgi	ĉaro	Mong.: тэрэг [tereg]
térki(#8)	ĉareto	varianto de térgi "ĉaro"
tirráto(#9)	triciklo	Rus.: три [tri], Alb.: tre, tri, Irl.: tri, ..., Nep./Bng.: tin, Hin.: tiin + Fin./Lit.: ratas
ujćráto(#9)		Turk.: üç + Fin./Lit.: ratas

• #1: Laŭvorte "fersledo". Modelo: Ket.: ēˑɣ suːl ‘automobile’ ("aŭto"), el ēˑ ‘iron’ ("fero"), suːl ‘sled’ ("sledo").
• #2: Pli malpli pruntetraduko laŭ la etimo de aŭtomobilo. Variantoj ićâklo, ćâklo, íćko.
• #3: Modelo: Irl.: „gluaisteán“ 'Auto' ("aŭto") al gluais 'bewegen' ("movi").
• #4: Pruntetraduko laŭ Gr.: λεωφορείο [leoforeío].
• #5: Laŭ la Ger.: Einrad, Isl.: einhjól, Lit.: vienratis.
• #6: Laŭvorte: "hom-veturilo".
• #7: Laŭ la Lit.: „dviratis“ kaj Ltv.: „divritenis“.
• #8: El tio deriveblas ekz. bâmbitérki "beboĉareto".
• #9: Laŭ la Ger.: Dreirad, Fin.: kolmipyörä, Isl.: þríhjól, Lit.: triratis.

c) Partoj / déjlori

áksi	akso	Ger.: Achse [aksë]
akúno	fenestro	Fin.: ikkuna, akkuna, Est.: aken, Rus.: окнó [akno]
càsu-liáno	neĝoĉeno	Mong.: цас [cas] + Ĉin.: 链 (鏈) [liàn](#1)
dâko(#2)	tegmento	Sur.: daki, Pld.: Dack (Ger.: Dach)
śketelíkwi		Snĉ.: šq´ëtëliqw
dvári	pordo	Sans.: dvâr, dvâra, dvârî
múni		Kor.: 문 [mun](#3)
éjki	spoko	Norv.: eike
gómi	pneŭo	Alb.: gómë	gòmi-tlóco	pneŭpremo
istárna njádo	ellastubo	Rus.: из [iz] + Het.: tarna-, Toĥ.: tärnâ- (tarkatsi, tärkana-) + Jap.: nyôdô (kun ablaŭto por pli ĝenerala termino)
kájco	sparko	Arm.: կայծ [kayc]	kájcelo	sparkilo
kálpelo(#4)	motoro	derivaĵo el kálpi "forto"	kàlpel-ráto	motorciklo
páwamelo		Keĉ.: paway + -um- + sufikso
lájru	velo(#5)	Ind.: layar	na-lájra	veli(#5)
lóbjo	remilo	Enc.: lob'i, loba, lóbi	na-lóbja	remi
pétaru	flugilo	Het.: petar, pettar
pítlemsi	akumulatoro	Fin.: pitää + l + -um- + sonŝanĝiĝo + Fin.: asia, Est.: asi	na-nóśta pítlemsin	ŝargi akumulatoron
pjéro	risorto	Ma.Sor.: pjero
púlti	bolto	Fin.: pultti
rátu(#6)	rado	Fin./Lit.: ratas, Ltv.: rats (Ltv.: ritenis)
rúvi(#7)	ŝraŭbo	Fin.: ruuvi	na-rúva(#8)	ŝraŭbi
śíbi	glaco	Pl.: szyba
tlóku	piŝto	Pl.: tłok
túsko(#9)	lagro	kvazaŭdiminutivo el túso "kuseno"
zúbi-rátu	dento-rado	Rus.: зуб [zub], (pl.) зубя [zubja] + Fin./Lit.: ratas

• #1: En Ĉin.: 链子 (鏈子) [liànzi].
• #2: Dua tonemo pro dáko "danko".
• #3: Parencas: Jap.: „mon“, Vj.: „môn“, Ĉin.: 门 (門) [mén, mên], Kant.: „mun⁴“.
• #4: Inspirita de Pl.: silnik 'engine, motor' ("motoro"), el siła 'strength' ("forto").
• #5: Falsa amiko de véli "fratino" kaj vélu "frato".
• #6: Variaĵoj: rátaso, ráteso. Falsa amiko de "rato" tradukebla per róco.
• #7: Variaĵo krúvi, el Est.: kruvi.
• #8: Variaĵo na-krúva, el Est.: kruvima.
• #9: Laŭ rilato inter It.: cuscinetto 'bearing' ("lagro") kaj cuscino 'cushion, pillow ' ("kuseno").

tlágu	benzino	Nav.: tlàh	tlágenso tlágajko	benzinujo benzinejo
tláhu	oleo		tláhenso	ole-ujo
wígluso		Lak.: wígli + sufikso
wáglo	benzino	Lak.: wígli + ablaŭto	wáglenso wáglajko	bezinujo bezinejo
wégli	dizelo

d) Lokoj / pjásiri

âkajko	veturejo	derivaĵo el na-âka "veturi" kaj sufikso
trádajko		derivaĵo el na-tráda "veturi" kaj sufikso
âkpúti	itinero	kunmetaĵo el na-âka "veturi" kaj púti "vojo"
ćágo	garaĝo	Kor.: ch'a.go
ćúbajko	haltejo	Km.: tschu'b + sufikso
jólu	trako (de fervojo)	Uzb.: йўл [yo'l] 'Weg' ("vojo")
kuéno	haveno	Irl.: cuan [kuën]
lènto-kuéno	flughaveno	Fin.: lentää + Irl.: cuan [kuën]
lèntapjási	flugplaco	Fin.: lentää + It.: piazza, Kr.: pjaca
ŋódźo	kurbo	Mand.: ngoojoo
meóku(#1)	loko	Heb.: ma'kom, (pl.) meko'mot
pjási		It.: piazza, Kr.: pjaca
pjéśula pérnajko	piediranta transirejo	sintagmo el pjéśula(#2) "piediranta", na-pérna "transiri" kaj sufikso
ràwti-jólu(#3)	fervojo	Fin.: rauta + Uzb.: йўл [yo'l]
stácju	stacidomo	Esp-o: stacio, Ind.: setasiun, Alb.: stacion-i
śími	insulo	Jap.: shimá

• #1: La formo mâku ne eblas pro jam ekzistanta mâko "papavo". Same meáka "mola" malebligas alian diftongon. Varianto maoku.
• #2: El pjéśulo "piediranto", pjeś "piede", el Pl.: pieszy 'pedestrian' ("piediranta, piediranto").
• #3: Laŭvorte: "fer-trako", laŭ Ger.: „Eisenbahn“ kaj Uzb.: „темир йўл“ [temir yo'l]

V-u ankaŭ sub vojoj, Konstruaĵoj kaj domoj.

e) Organizado / tlápteni

cónko	giĉeto	Mong.: цонх(он) [conh(on)]
láteśo	malfrueco	Ind.: lat(#1)
órolo	horaro
órpi	klaso	Mi	ójnenśe órpi ékenśe órpi	unua klaso dua klaso
putgégmo	itinero, vojplano	kunmetaĵo el púti "vojo" kaj gégmo "plano"
tábi	vojaĝo	Jap.: tabí

• #1: Parencas: Pld.: „lat“ [låt], Angl.: „lat“ [lejt].

V-u ankaŭ sub aĉetado, mono,

f) Paneo kaj akcidento / dúspo va duspádo, duspáduti

brúklo(#1)	vrako	el na-brúka "rompi" per aldona konsonanto
na-cála	treni	Kos.: uku|tsala	càlo-káblo	trenkablo
duspádo	akcidento	derivaĵo el prefikso kaj na-páda "fali"	duspádaw	akcidente
dúspo	paneo	Sans./Gr.: dus- + p	na-dúspa	panei
na-jojárka	bonteni	kunmetaĵo el jója "bona" kaj mallongigo ark- "ten-", el na-hárka "teni"	jojárkeni	bontenado
na-pítaja	ripari	Fin.: pitää	pítajeni	riparo
na-rúnja	ŝovi	Km.: ru'gn
na-rúva(#2)	ŝraŭbi	Fin.: ruuvi
rùtu-vázdelo	vagon-levilo	kunmetaĵo el rútu "vagono" kaj na-vázda "levi"
samtúdzi(#3)	kolizio	kunmetaĵo el sam "kune" kaj na-túdza "puŝi"	na-samtúdza	kolizii
tuabéso	ferrubo, malnova feraĵo	mallongigo tua-(#4), el tuana "malnova"	tuabésajko	deponejo de metalrubo
wásko	ŝnuro, ŝnurego	Keĉ.: waska

• #1: Laŭ la etimo de Turk.: enkaz 'ruins, rubble, debris; wreckage' ("ruinoj; vrako") el Ar.: نَقَضَ [naqaḍa] 'to break, to demolish' ("rompi").
• #2: Variaĵo na-krúva, el Est.: kruvima.
• #3: Pruntetraduko laŭ Ger.: Zusammenstoß.
• #4: Koincidas kun la etima parenco Mal.: tua

Al la sekva ĉapitro
15.08.2024