Kitakujo 

Landoj kaj kontinentoj / gúori, mápuri va zèmi-déjlori

a) Bazaj terminoj kaj afiksoj / uráhari sónomori va gubánduri

apśúro(#1)	insulo	Ltv.: ap 'um' ("ĉirkaŭ"), Lit./Ltv.: ap- + Sum.: šur 'to flow'
dvípo		Sans.: द्वीप [dvipá]
śími(#2)		Jap.: shimá
bévri	poluso	Arm.: բեւեռ [beweṙ]	Pîkbévri	Norda poluso	Map.: piku	Wìlbévri	Suda poluso	Map.: wilhi
bo-(#3)	-uj-, -i-	Cv.: bo-	Bokitáko	Kitakujo
bùmi-déjlo(#4)	kontinento	Ind.: bumi, Per.: bûm, Mn.Per.: bûmiš + Pld.: Deil, Deel
tvípo		Km.: ទ្វីប [tviip]
zèmi-déjlo(#4)		Ltv.: zeme + Pld.: Deil, Deel
dálbi	flago	Mong.: далбаа [dalbaa]
dáti	regiono	Vj.: đât
múźo		Mong.: муж [muž] 'Bezirk; Region; Provinz' ("distrikto; regiono; provinco")
déjtu	mapo	Ĉin.: 地圖 [dìtú] kaj Kant.: dei6 tou4	déjtbúko(#5)	maparo, atlaso
górti		N.Sam.: gárta (apud kárta) kaj Fer./Isl.: kort	kortbúko(#5)
ejbíra(#6)	indiĝena	kunmetaĵo de ej- "endo-" (ĉikaze "indi-) kaj na-bíra "naski"	ejbíriesu, -i	indiĝeno, -ino	mêjejbíra(#7)	indiana	mêjejbíriesu, -i	indiano, -ino
èkudo-śími	duoninsulo	Kaz.: eki + Ser./Kr.: udio + Jap.: shimá
puol-śími		Fin.: puoli + vidu supre
gúo(#8)	lando	Ĉin.: 国 [guó](#9)	isgúo	eksterlando	Rus.: из [iz] + vidu live	engúo	enlando	= + vidu live
mápu(#10)		Map.: mapu	ismápu			enmápu
líguti(#11)	ekvatoro	Lit.: lygus + sufikso
ma-(#12)	-uj-, -i-	Fin.: maa 'earth, soil, ground, country, land' ("tero, grundo, lando")	ma-dójćo	Germanujo, -io	ma-sákso	Germanujo, -io
ríki	regno	Mn.Pr.: Rîki, Pld.: Rik, Isl.: ríki
síslo	distrikto	Isl.: sýsla
tójru	ŝtato	Mong.: төр [tör]	dejltójru(#13)	subŝtato
-uls-	-uj-, -i-	Mong.: улс [uls]	Kitákulso	Kitakujo	mikulsiesu, -i(#14)	kiu landano, -ino

• #1: Laŭ hipoteza estiĝo de la protoslava *ostrovъ [laŭ la artikolo Reconstruction:Proto-Slavic/ostrovъ, en la angla Vikivortaro].
• #2: "Falsa amiko" de ŝimi, kiu tradukeblas per na-pléśna, derivaĵo de pléśni (el Pl.: pleśń) "ŝimo".
• #3: "Falsa amiko" de bo-, kies traduko normale estas svi-, kiel ekz. en svibápu "bopatro".
• #4: Laŭ la Ger.: „Erdteil“, Ĉeĥ.: „světadíl“ kaj Fin.: „maanosa“.
• #5: Inspirita de Ĉin.: 地圖冊 [dìtúcè] kaj Isl.: kortabók.
• #6: Komparu ankaŭ otbíra "denaska".
• #7: Komenco inspirita de Fr.: amérindien, Port: ameríndio. Iom simile kreita estas imźejbíra "aborigena", imźejbíriesu, -i "aborigeno, -ino".
• #8: Variaĵo: gûo, en dua tono. La du vokaloj ne formas ĉi tie diftongon! El tio deriveblas kiel kvazaŭdiminutivo gúoćko "hejmlando" (komparebla kun Ger.: Ländle, el Land), ojśgúoćko, àsligúoćko "prahejmlando".
• #9: Parencas Kor.: 국 [guk], Jap.: koku.
• #10: "Falsa amiko" de mapo, kiu tradukeblas per górti (el N.Sam.: gárta (apud kárta) kaj Fer.: kort) kaj déjtu (el Ĉin.: 地圖 [dìtú] kaj Kant.: dei⁶ tou⁴).
• #11: Laŭ la rilato de Pl.: równik al równy kaj Ĉeĥ.: rovník al rovný.
• #12: Tio nur eblas en dialekto, kie la nea partiklo ma "ne -u" ne ekzistas kaj anstataŭ tio aperas nem plus morfemo por imperativo.
• #13: Laŭ Fin.: osavaltio, Dan.: delstat kaj iomete malpli laŭ Gua.: tetãvore, Ind.: negara bagian, pro inversa vicordo.
• #14: Plejparte laŭ Ĉin.: 哪国人 [nǎ ɡuó rén] (el 你是哪国人^(#14a) [Nǐ shì nǎ ɡuó rén ]) kaj iomete malpli laŭ Fin.: minkämaalainen 'of what nationality, from which country' ("de kiu nacieco, el kiu lando").
• #14a: Ankaŭ en 你是哪国人, en ĉina germana vortaro de Glosbe.

Vidu ankaŭ la ĉapitron pri pejzaĝo.

b) Kontinentoj / Zèmi-déjlori, bùmi-déjlori

Aoksi-tvípo	Azio	Hav.: ʻĀkia & Taĝ.: Осиё & Vlp.: Siyop
círa dáksa tvípo(#1)	Antarkto	Tar.: cir-a + Sans.: daksina + vidu supre
Wìlbèvri-tvípo(#2)		Map.: wilhi + Arm.: բեւեռ [beweṙ] + vidu supre
Ìmźo-tvípo(#3)	Aŭstralio	Mong.: имж [imĵ] + vidu supre
Jòvo-tvípo(#4)	Nordameriko	Dak.: yovo 'turtle' ("testudo") + vidu supre
Pîkumêj-tvípo(#5)		Map.: piku + vidu supre
Hejtvípo(#6)	Afriko	Ĉin.: 黑 [hēi] (黑色 [hēisè])
Kartvípo(#6)		Turk.: kara + vidu supre
Mêj-tvípo(#7)	Ameriko	Ĉin.: 美 [Měi](#8) + vidu supre
Ómbu-tvípo(#9)	Oceanio	Ling.: mbú + vidu supre
Ulájo	Eŭropo	Sva.: Ulaya
Wílimêj-tvípo(#10)	Sudameriko	Map.: wilhi + vidu supre

• #1: Pruntetraduko pli malpli laŭ Nav.: Shádi'ááhjí Honeezk'azii (el shádi'ááhjí 'on the south' ("sude, en la sudo"), honeezk'ází 'an area is cool' ("areo estas malvarma") kaj -ii (nominalizer (nomigilo))) [Laŭ la artikolo Shádi'ááhjí Honeezk'azii, en la angla Vikivortaro].
• #2: Pruntetraduko laŭ Ĉin.: 南極洲 [Nánjízhōu], el 南極 [Nánjí] 'the South Pole' ("Suda poluso") kaj 洲 [zhōu] 'continent' ("kontinento").
• #3: Pruntetraduko laŭ Nav.: Nahat'e'iitsoh bikéyah (el nahat'e'iitsoh 'kangaroo' ("kanguruo") kaj bikéyah 'their country' ("ilia lando")) [Laŭ la artikolo Nahat'e'iitsoh bikéyah, en la angla Vikivortaro].
• #4: Parte laŭ Angl.: Turtle Island el mitologio de nordamerikaj indiĝenaj popoloj [Laŭ artikolo Turtle Island, en la angla Vikivortaro].
• #5: Parte laŭ Ĉin.: 北美洲 [Běi Měizhōu].^(#N)
• #6: Pruntetraduko laŭ Hin.: कालद्वीप [kāladvīp].
• #7: Dua tonemo de la unua parto pro na-méja "inviti".
• #8: En Ĉin.: 美洲 [Měizhōu].^(#N)(#S)
• #9: Derivaĵo de ómbu "oceano", laŭ esperanta "Oceanio" el "oceano".
• #10: Parte laŭ Ĉin.: 南美洲 [Nán Měizhōu]^(#S).
• #N: Laŭ la artikolo North America, en la angla Vikivortaro.
• #S: Laŭ la artikolo South America, en la angla Vikivortaro.

c) Realaj landoj / tónjari gúori, mápuri

Kun afiksoj / su gubánduri

RIM: Vidu ankaŭ ĉe lingvoj.

Afriko / Kartvípo, Hejtvípo

Cvánulso, Bocváno	Bocvano	Cv.: Botswana
Kuemulso, Bokuemo	Egiptujo, -io	Eg.: khúme, Kopt.: ⲕⲏⲙⲉ [kēme]

Ameriko / Mêj-tvípo

Bajbéśulso, Bobajbéśo(#1)	Argentino	Ĉin.: 白 [bái] + Apĉ.: Besh
Berác-brégulso, Boberác-brégo	Kostariko	Vask.: a-beratsa + Jid./Alb.: breg
Gríŋulso, Bogríŋo	Usono	Keĉ.: gringo
Kuzníbulso, Bokuzníbo(#2)		Ĉerm.: kuz´ú, Kom.: kuz', Udm.: kuz' + N.Sam.: niibi
Rulójnetjari Tójruri Mêjtvíponi(#2a)		Keĉ.: ruway + l + Mn.Lat.: oinos + Rus.: -еть [-etj], Mong.: төр [tör], vidu supre
Kalálulso, Bokalálo	Grenlando	Grl.: kalaallisut
Kvasílulso, Bokvasílo	Brazilo	Ĉer.: ᏆᏏᎵ [quasili]
Lósulso, Bolóso(#3)	Kanado	Jid.: loß
Parívulso, Boparívo	Bolivio	Blr.: Балі́вія & Maor.: Poriwia
Pílulso, Bopílo(#4)	Peruo	Ĉin.: 秘魯 [Bìlu, Mìlu] & Keĉ.: Piruw
Spaólulso, Bospaólo	Meksiko	Lkt.: Spaóla Makȟóčhe

• #1: Laŭ Nav.: Béésh Łigaii Bikéyah, el béésh łigaii 'silver' ("arĝento") kaj bikéyah 'their country' ("ilia lando"). Vidu la artikolojn Béésh Łigaii Bikéyah kaj Argentina, en la angla Vikivortaro.
• #2: Laŭ Lkt.: Mílahaŋska Tȟamákȟočhe‎, laŭvorte 'Long Knives’ Land' ("lando de longaj tranĉiloj"), laŭ la artikolo Mílahaŋska Tȟamákȟočhe‎, en la galega Vikivortaro, kaj United States of America, en la angla Vikivortaro. Komparu ankaŭ kihci-môhkomân-askîhk kaj gichi-mookomaan-aki.
• #2a: Pli malpli laŭ "Unuiĝintaj ŝtatoj de Ameriko". Variantoj Mêjtvíponi Rulójnetjari Tójruri, Mêjtvípulso kaj Mêjulso.
• #3: Laŭ Nav.: Deeteel bikéyah, el deeteel 'moose' ("alko") kaj bikéyah 'their country' ("ilia lando"), laŭ la artikoloj Deeteel bikéyah kaj Canada, en la angla Vikivortaro.
• #4: Aliaj formoj ne eblas pro pír- "antaŭ-" (píre' "antaŭ"), na-péra "iri", na-béra "porti" kaj na-bíra "naski".

Usonaj subŝtoj / Mêjulsari dejltójruri

Subŝtatoj	Senco	Modelo
Búlvitárhherja(#1) dejltójru	Idaho	Nav.: Nímasii Kʼidadilyéhé Hahoodzo
Kawpójka(#2) dejltójru	Teksaso	Nav.: Akałii bikéyah, sed fina parto laŭ Téʼsiz hahoodzo
Wáska(#3) dejltójru	Nevado	Nav.: Naʼazhǫǫsh hahoodzo

• #1: Adjektivo el bùlvitárhherju "terpomplantisto".
• #2: Adjektivo el kawpójku "vakero".
• #3: Adjektivo el wásko "kazino".

Azio / Aoksi-tvípo

Ásarulso, Boásaro	Azerbajĝano	Keĉ.: Asarsuyu, Asirwayan (Asar simi)
Bálbulso, Bobálbo	Nepalo	Mong.: Балба [Balba]
Báŋrulso, Bobáŋro(#1)	Bangladeŝo	Beng.: বাংলা [baṅla]
Bójpulso, Bobójpo	Tibeto	Tib.: b'öpa
Dájgulso, Bodájgo	Tajvano	Tajv.: dai7-gi2
Dáksa Sóloŋulso, Dáksa Bosóloŋo	Sud-Koreio	Ind.: daksina + Mong.: Солонгос [Solongos]
Dújkulso, Bodújko	Turkujo, -io	N.Sam.: Durka & Gua.: Tuykia
Éronulso, Boérono	Irano	Uzb.: Eron
Hámtulso, Bohámto(#2)	Kipro, Cipro	Eg.: Hámthe
Héndulso, Bohéndo	Hindujo, -io, Barato	Per.: هند [hend]
Héndśimulso, Bohéndśimo	Indonezio	vidu supre
Jótwilulso, Bojótwilo	Vjetnamujo, -io	G.Ĉin.: 越 [yot6] + Map.: wilhi
Ówganulso, Boówgano	Afganujo	Ĉeĉ.: Овгӏан [Owġan]
Pîka Sóloŋulso, Pîka Bosóloŋo	Nord-Koreio	Map.: piku + Mong.: Солонгос [Solongos]
Ríbulso, Boríbo(#3)	Japanujo, -io	Ĉin.: 日本 [rìběn]
Sèmsújpulso, Bosèmsújpo(#4)		Nub.: sémsi + Gua.: ypy
Sómkulso, Bosómko(#5)	Armenujo	Geo.: სომხეთი [ßomcheti] 'Armenien' ("Armenio"), სომხური [ßomchuri] 'armenisch' ("armena")
Vénulso, Bovéno	Ruslando, Rusujo, -io	Fin.: Venäjä "ruslando", Est.: Venemaa "Ruslando", vene keel "rusa lingvo"
Vírkulso, Bovírko	Georgio, Kartvelio, Kartvelujo	Arm.: Վիրք [Virkʿ]
Żúŋulso, Boźúŋo	Ĉinujo, -io	Ĉin.: 中 [zhōng], Kant.: zung1

• #1: La substituo de l per r okazis pro la inspiro de Maor.: Pākaratēhi
• #2: Parte laŭ Nav.: Béésh Łichíiʼii bikéyah, el béésh łichíiʼii 'copper' ("kupro") kaj bikéyah 'their country' ("ilia lando").
• #3: La radiko rib- estas uzebla por aferoj, kiuj iel rilatas Japanujon aŭ Japanojn, kiel ekz. ribćéli "sakuro".
• #4: Inspirita de la Ĉin.: 日本 [rìběn], el 日 [rì] "suno" kaj 本 [běn] "origino".
• #5: El la originala ĥ devas fariĝi k, ĉar ĥ ne eblas post m, n, r kaj l.

Eŭropo / Ulájo

Ásarulso, Boásaro	Azerbajĝano	Keĉ.: Asarsuyu, Asirwayan (Asar simi)
Bérculso, Bobérco(#1)	Greklando	Geo.: ბერძნული [berdsnuli] 'griechisch' ("greka")
Ćilniésulso, Boćilniéso(#2)	Hungarujo, -io	kunmetaĵo el ćíli "kapsiketa pulvoro", niéso "homoj" kaj afikso
Pâtnípulso, Bopâtnípo(#3)		Mal./Irul.: pattu, Tam.: paththu + Cig.: nip
Dújćulso, Bodújćo	Germanujo, -io	Pld.: düütsch
Zérmanùlso, Bozérmano(#4)		Angl.: Germany [ĝë:rmëni], Sva.: U-jerumani
Voaksúlso, Bovoakso		Lit.: Vokietijà, vókietis, Ltv.: Vācija, vācietis, vācu
Dújkulso, Bodújko	Turkujo, -io	N.Sam.: Durka & Gua.: Tuykia
Éjdalulso, Boéjdalo	Italujo, -io	Kim.: Eidal
Gastélrulso, Bogastélro	Hispanujo, -io	Vask.: gazteleraz 'auf Spanisch' ("hispane")
Gêlgjulso, Bogêlgjo	Irlando	Irl.: Gaeilge [ge:l´g´ë]
Gúdulso, Bogúdo	Belorusujo, -io	Lit.: gùdas 'Weißrusse' ("beloruso")
Hámtulso, Bohámto(#5)	Kipro, Cipro	Eg.: Hámthe
Huŋsárulso, Bohuŋsári(#6)	Montenegro	Gua.: hũ + Arm.: sar
Húrvatulso, Bohúrvato	Kroatujo, -io	Keĉ.: Hurwatsuyu (Hurwat simi)
Ígawnulso, Boígawno	Estonujo, -io	Ltv.: igaunis "estono"
Íŋrulso, Boíŋro(#7)	Anglujo, -io	Sva.: U-ingereza
Sáwsulso, Bosáwso		Korn.: Saws 'Engländer' ("anglo")
Kalunátulso, Bokalunáto	Danujo	Grl.: qallunaatut
Kvélmulso, Bokvélmo(#8)	Belgujo, -io	Ĉer.: ᏇᎵᏣᎻ [quelitsami]
Lédulso, Bolédo	Litovujo, -io	Est.: Leedu
Lénkulso, Bolénko	Pollando	Lit.: lenkas (Pl.: lech, Hung.: lengyel)
Lótvulso, Bolótvo	Latvujo, -io	Pl.: Łotwa, Ĉeĥ./Slvk.: Lotyšsko
Pĩkpútulso, Bopĩkpúto(#9)	Norvegujo, -io	Map.: piku + Rus.: путь [putj]
Pránculso, Bopránco	Francujo, -io	Lit.: prancuzija "-io", Est.: Prantsusmaa, Sing.: pransə (en pransə bāsāvə, pransə kārəyā kaj pransə kāri), Esp-o: franca
Válhhulso, Boválhho		Mn.A.Ger.: „Wal(a)h“ kaj Mez.A.Ger.: „Walch, Walhe“
Rênulso, Borêno(#10)	Portugalio	Sva.: Ureno (Mreno, Kireno)
Sájnskulso, Bosájnsko	Svedujo, -io	Isl.: sænsku [sainskü]
Sújrpulso, Bosújrpo	Serbujo, -io	Turk.: Sırp
Suomulso, Bosuomo	Finnlando	Fin.: suomi (Ltv.: soms "finno", somiete "finnino", somu valoda "finna lingvo")
Śkiptárulso, Bośkiptáro	Albanujo, -io	Alb.: shqiptár
Tanbórgulso, Botanbórgo	Luksemburgio	Sans.: tanú + Fer.: borg
Vénulso, Bovéno	Ruslando, Rusujo, -io	Fin.: Venäjä "ruslando", Est.: Venemaa "Ruslando", vene keel "rusa lingvo"
Vláhhulso, Bovláhho	Rumanujo, -io	Serb./Kr.: Vlàh 'Rumäne' ("rumano")
Vugárulso, Bovugáro	Bulgarujo, -io	Gua.: Vugária

• #1: Aperas nevoĉa c, ĉar kun dz estus tro similas al bérzi "betulo".
• #2: Laŭ Nav.: Azeedích'íí' Dine'é Bikéyah, el azeedích'íí' 'chile pepper' ("kapsiketa pulvoro"), dine'é 'people' ("homoj"), bikéyah 'their country' ("ilia lando").
• #3: Dua tonemo ĉe la unua parto necesas pro na-páta "akiri, ricevi, gajni, …". Kreita laŭ la etimo On-Ogur menciita en la artikolo Name of Hungary, en la angla Vikipedio, en la ĉapitro "European exonyms for Hungarians and Hungary".
• #4: Malnovaj variantoj: Dújćijo (Nur la sufikso malnovas.), Zérmanijo (Eĉ la radiko malnovas.)
• #5: Parte laŭ Nav.: Béésh Łichíiʼii bikéyah, el béésh łichíiʼii 'copper' ("kupro") kaj bikéyah 'their country' ("ilia lando").
• #6: Laŭ Pl.: Czarnogóra, A.Sor.: Čorna Hora, MA.Sor.: Carnogórska kaj Ltv.: Melnkalne, laŭvorte "nigra monto".
• #7: Malnovaj variantoj: Íŋrijo.
• #8: Malaperis la tria konsonanto el la etimo.
• #9: Laŭ la malnovnorda Norvegr, Norðvegr “north way” ("nordvojo") [Laŭ la artikolo Norway, en la angla Vikivortaro].
• #10: Dua tonemo pro ki-réni, sinonimo de ki-táki "Kitaka lingvo".

Oceanio / Ómbu-tvípo

Júgulso, Bojúgo	Aŭstralio	Alb.: jug-u "sudo"
Vĩtulso, Bovĩto(#1)	Fiĝioj	Fiĝ.: Viti "Fiĝio", Kai Viti "fiĝiano"

• #1: Dua tonemo pro vit "kvin".

Sen afiksoj / pa gubánduri

Kun "mapu" -> "-mapo"
Avanjèŋmápo(#1)	Paragvajo	Gua.: ava ñe'ẽ + Map.: mapu
Jègmápo	Islando	Hung.: jég + Map.: mapu
Lùgmápo	Grenlando	Kant.: lug6 (en: lug6-xig1, lug6 ca4) + Map.: mapu
Nìzmápo	Nederlando	Slov.: nizek, Rus.: низкий [nizkij] (Pl.: niski) + Map.: mapu
Nur-Jàmumápo	Novzelando	Fin.: nuori & Angl.: new + Nen.: jam?, yam, Ngan.: jam & NEg.: jám, Hebr.: jam + Map.: mapu
Kun "ríki" -> "-riko"
Nòstríko	Aŭstrujo, -io	Fin.: nousta + Mn.Pr.: Rîki, Pld.: Rik, Isl.: ríki

• #1: Inspirita de Nav.: Warani Dine'é bikéyah [laŭ la artikolo Paraguay, en la angla Vikivortaro].

d) Historiaj landoj, provincoj, regionoj ktp. / úćilmari mápuri, ??, dátiri vts.

Meadulso, Bomeado

Medujo

Ger.: Medien (Meder), Angl.: Media (Mede), Mn.Per.: 𐎶𐎠𐎭 [Mādaʰ] & Heb.: מדי [madáy]

e) Fantaziaj landoj / pròtzúrgari guóri, mápuri

Kirénulso, Boréno	Kitakujo, -io (Kirenujo, -io)
Kitákulso, Bokitáko(#1)		Sva.: ki- + Sur.: taki, Pat.: taak

• #1: Malnovaj variantoj: Kitákijo.

Al la sekva ĉapitro
30.11.2024