Starado kaj statoj / stéjeni va stójuri
| na-dágma |
starigi |
Geo.: dadgma |
| na-stéja(#1) |
stari |
Ger.: stehen, Rus.: стоять [stojátʹ] |
| stóju |
stato |
Rus.: стоять [stojátʹ] |
| -stójku |
-stato |
mikso el stóju "stato" kaj Ma.Sor.: stołk |
- #1: El tio deriveblas ekz. na-kostéja "ekstari", na-stéjintja, na-mestéja "starigi". Eblas krei mallongan varianton -st-. Kaj eblas sintagmoj stéjaź na-ćúva "resti staranta", stéjaź na-tárna "lasi staranta".
Vidu ankaŭ la ĉapitron pri loko, pozicio kaj situo.
Aĵoj
| túti |
statuo |
Eg.: twt [tut] (Kopt.(Boh.): ⲑⲟⲩⲱⲧ [thouōt], Kopt.(Sah.): ⲧⲟⲩⲱⲧ [touōt]) |
Ejoj / ájkori
| istálu |
stalo |
Ind.: istal |
| stácju |
stacidomo |
Esp-o: stacio, Ind.: setasiun, Alb.: stacion-i |
El mallongigo "-st-"
| gáwstra |
hirta |
mikso el gáwro "haro" |
| na-gugórsta(#1) |
ekstari (haroj) |
kunmetaĵo el gu "al", góri "monto" kaj mallongigo -st- "stari" |
| na-hánsta(#2) |
rezisti |
el han- "kontraŭ; anti-" |
| na-sámsta(#3) |
konsisti |
el sam "kune" |
| skájstu |
titano |
el skáju "giganto" kaj mallonga -st-, el na-stéja "stari" |
| na-úpsta(#4) |
ellitiĝi |
el up' "sur" |
- #1: Inspirita de Ger.: zu Berge stehen ("ekstari (haroj)").
- #2: Laŭ Ger.: widerstehen "rezisti", Nor.: motstå, Mn.Gr.: ἀνθίστημι [anthístēmi], Gr.: ανθίσταμαι [anthístamai], Rus.: противостоя́ть [protivostoját'], Ukr.: протистоя́ти [protystojáty].
- #3. Parte laŭ la etimo de konsisti, parte laŭ Ger.: bestehen (aus) "konsisti (el)".
- #4: Pruntetraduko laŭ Ger.: aufstehen, Ndl.: opstaan, sed kun aldona subteno de la radiko de la slavaj lingvoj, de hindia, urdua kaj sanskrito [vidu artikolon get up, en la angla Vikivortaro]. Varianto na-ópsta, en dialekto kie anstataŭ up- "sur" aperas op-.
El "stóju"
| èjdzistóju |
agrega stato, materistato |
| sàjmi-stóju(#1) |
civila stato |
Ltv.: sàime + Rus.: стоять [stojátj] |
- #1: K-u Ger.: „Familienstand“.
El "stójku"
| apstójku(#1) |
cirkonstanco |
el ap- "ĉirkaŭ" |
| dzajstójku |
situo |
el na-dzája "esti (loke), troviĝi" |
| ìntistójku(#2) |
solstico |
el ínti "suno" |
| manstójku(#3) |
situacio |
kunmetaĵo el na-mána "esti" kaj la kunigenda -stojku "-stato" |
| púspa stójku(#4) |
infloresko |
sintagmo el púspi "floro" kaj stójku |
| tèpo-stójku(#5) |
temperaturo |
el tépa "varma" + Ma.Sor.: stołk |
- #1: Sinonimo ápmenjo. Pli malpli laŭ la etimo de cirkonstanco, subtenata de diversaj lingvoj, kiel ekz. Ger.: Umstand, Ltv.: apstāklis, Rus.: обстоятельство.
- #2: Laŭ la etimo de solstico. Sinonimo ìntivórti "solstico", laŭ Ger.: Sonnenwende, Ndl.: zonnewende, Ĉeĥ.: slunovrat, Slvk.: slnovrat.
- #3: Parte inspirita de Ltv.: stāvoklis 'position, location; state, condition' (pozicio, loko; stato, kondiĉo), Ger.: Zustand "stato; situacio". Sence simila estas dzajstójku "situo", kiu siavice akcentas la lokon.
- #4: En Ma.Sor.: kwiśonkowy stołk (Pruntetraduko laŭ Ger.: Blütenstand.).
- #5: Pruntetraduko laŭ Fin.: lämpötila, el lämpö 'heat' ("varmo") kaj tila 'state' ("stato") [Laŭ la artikolo lämpötila, en la angla Vikivortaro].
Al la sekva ĉapitro
Kreita 02.07.2025, ŝanĝita 03.07.2025