Kitakujo 

Skribi kaj legi / na-ráśta va na-ćíta

a) Agoj / téndori

RIM: Detalojn pri la ĉitieaj vortoj vi povas legi en paĝo pri distingaj vortoparoj.

na-ćíta	legi	Rus.: читать [ĉitatj], Ukr.: чита́ти [tschytaty], Slvk.: čitať, Rum.: citi
na-dúga		Kant.: dug6(#1)(#K)
na-menje'éŋa(#2)		derivaĵo el prefikso kaj nje'éŋi "lingvo"
na-ráśta	skribi	Lit.: rašti(#3)
na-viéta		Vj.: viêt

• #1: Parencas Vj.: đọc kaj Ĉin.: 读 (讀) [dú].
• #2: Laŭ Gua.: moñe'ẽ 'lesen'^(#K)/'to read' ("legi").
• #3: Parencas Lit.: rašymas 'Schreiben' ("skrib(ad)o"), rašýti 'schreiben' ("skribi"), rašýtojas 'Schriftsteller' ("skribisto"), rašmuo 'Schriftzeichen' ("skribsigno"), Ltv.: rakstīt 'schreiben' ("skribi"), rakstnieks 'Schriftsteller' ("verkisto").
• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.

Derivaĵoj

Pri "skribado"

na-beráśta	priskribi	Esperanto, Germana (beschreiben), Latina (describo)
na-kseráśta	malskribi	Gr.: ξεγράφω 'strike out, erase, rub out' ("forstreki, forskrapi, forviŝi")
na-samráśta	kuneskribi	Esperanto, Germana (zusammenschreiben), Latina (conscribo)
na-suráśta	kunskribi	Esperanto, Germana (mitschreiben)
na-upráśta(#1)	surskribi	Esperanto, Germana (daraufschreiben, aufschreiben), Ma.Sor.: napisaś
na-zemráśta	subskribi	Esperanto, Germana (unterschreiben)

• #1: En tiuj dialektoj kun op- "sur" estas na-opráśta "surskribi".

na-kseviéta(#1)

malskribi

derivaĵo el prefikso kaj na-viéta "skribi"

• #1: Pruntetraduko laŭ Gr.: ξεγράφω 'strike out, erase, rub out' ("forstreki, forskrapi, forviŝi"). Samradika estas kseviétku "skrapgumo", sed kun aldona konsonanto.

Pri "legado"

na-derćíta	tralegi	Esperanto, Germana (durchlesen)
na-derdúga

b) Iloj / élori

ábru	plumo	Ak.: abru
túpru		Niv.: tup-r // thup-r
ábr-edlo	plumingo	Ak.: abru + sufikso
túpr-edlo		Niv.: tup-r // thup-r + sufikso
cérzo(#1)	krajono	Hung.: ceruza
ráśt-elo	skribilo	Lit.: rašti + sufikso
viételo		Vj.: viêt + sufikso

• #1: El tio kreiĝas ràjbcérzo "kolorkrajono" laŭ la germana „Buntstift“. Sinonimoj puráśtelo kaj puviételo.

c) Aĵoj / ásiri

bánci	listo	Km.: banci (Lao.: ບັນຊີ [ban sī])
samráśtu(#1)		Afr.: saam + Lit.: rašti
bátri	karto	Lao.: ບັດ [bat] 'card', Taj.: บัตร [bàt] 'card ' & Sans.: पत्त्र [páttra]
bénzi	kajero	Ĉin.: 本子 [běnzi]
búko, búku(#2)	libro	TokP.: buk, Ind./Malaj./Sva./Ĉĉv.: buku, Ling.: búku, Mand.: bukoo, …
búkelmo	ĉapitro	derivaĵo el búko, búku "libro" kaj sufikso
dúbnjo	tabelo	kvazaŭdiminutivo el dúbu "tabulo"
itóni	gazeto	Heb.: עיתון [iton] (m)
kénru	marĝeno	Turk.: kenar
kértu	papero	Ind.: kertas
kvídi	frazo	Mn.Angl.: cwide 'saying; sentence' ("diro; frazo")
tókomo(#3)		TokP.: tok
ljaípsu(#4)	paragrafo	kunmetaĵo el lja- "para- kaj -ips- "-graf-, -grafi-"
májntuso(#5)	inko	derivaĵo el májnta "nigra" kun sufikso
mêlni(#6)		Geo.: მელანი [melani] 'Tinte'/'ink' ("inko", Geo.: სამელნე [samelne] 'Tintenfaß'/'ink bottle, inkpot, inkstand, inkwell' ("inkujo"))
ráśtuso		Lit.: rašti + sufikso (el Mong.: ус [us])
pláto(#7)	folio	Ger.: Blatt, Toĥ.A: pält, Toĥ.B: pilta
rújndo(#8)	linio (teksto)	Rum.: rând
sémno	signo	Cig.(Lov.): semno, (Pl.) semnura
sjúnko(#9)	kolumno (de tabelo, gazeto)	Arm.: սյունակ [syunak] 'column (of a table)' ("kolumno (de tabelo)")
sójnu	letero	Kant.: sên3 [ö](#10)
tóju(#11)		Vj.: thơ
tiépi	dokumento	Ĉin.(Gab.): 牒 [tiep] (Ĉin.: 牒 [dié], Kant.: dip6)
tisiéti	alineo	Ĉin.(Gab.): 節 [tsiet] (Ĉin.: 节 (節) [jié], Jap.: せつ [setsu], Vj.: tiết)
vàkti-ráśto(#12)	ĵurnalo	Per.: vaǧti, Ind./Malaj.: waktu, Nub.: wákti, Ar.: wakt, Alb.: vakt-i, Turk.: vakit, Uzb.: vaqt(#13) + Lit.: rašti
vieśtu(#14)	afiŝo	Lit.: viešas 'öffentlich' ("publika") + t
wéni	literaturo	Ĉin.: 文 [wén]
wèn-bóno(#15)	teksto	vidu supre + Vj.: bổn
wénko		kvazaŭdiminutivo de wéni "literaturo"

• #1: Pruntetraduko laŭ Lit.: sąrašas, Ltv.: saraksts, Rus.: спи́сок [spísok], Ser.: списак, Kr.: spisak, Pl.: spis [Laŭ la artikolo list, en la angla Vikivortaro, traduklisto en la ĉapitro "enumeration or compilation of items"].
• #2: El tio kreiĝas búkazi "papero" kaj na-búkejra "bindi" (laŭvorte "fari libron").
• #3: Laŭvorte "parolumo".
• #4: Pruntetraduko laŭ la etimo de paragrafo.
• #5: Pruntetraduko laŭ Malag.: ranomainty 'ink' ("inko"), el rano 'water' ("akvo") kaj mainty 'black' ("nigra"), sed en inversa ordo.
• #6: Dua tonemo pro méln- "nigra" en mélnuso "kokakolo".
• #7: El tio kreiĝas na-plátama "foliumi".
• #8: Germane 'Zeile'. Derivaĵo rùjndo-lému "linifaldo" (laŭvorte "linirompo", pli malpli laŭ Ger.: Zeilenumbruch), àntarrújnda pójsomo "interlinia distanco".
• #9: El tio deriveblas ekz. sjúnka àntartélpi "kolumna interspaco".
• #10: Parencas Ĉin.: 信 [xìn] 'Brief' ("letero").
• #11: Variaĵo: túju.
• #12: Laŭ la litova „laik-raštis“. El tio deriveblas vàkti-ráśterju, -i "ĵurnalisto, -ino".
• #13: Parencas Sva.: wakati; Ĉuv.: vahat; Pŝt.: wacht; Vlf.: waxtu.
• #14: Rilatas al vieśa "publika", kiel Fin.: juliste 'poster, placard' ("afiŝo") rilatas al julki 'public, known, to the daylight, to the open (ceasing to be secret, unknown or hidden)' ("publika, konata, ??").
• #15: Laŭ Ĉin.: 文本 [wénběn], el 文 [wén] kaj 本 [běn].

d) Skribaĵoj

bóci(#1)	litero	Mi
bócolo(#2)	alfabeto	Mi + sufikso
dabóco(#3)	majusklo	kunmetaĵo el malongigo da- "grand-" kaj bóci "litero"
gubócu	diakrito	Laŭvorte al-litero
wápsu		Mi + s
lebóco(#4)	minusklo	kunmetaĵo el malongigo le- "malgrand-" kaj bóci "litero"
ràśtejni	grafemo	Lit.: rašti + Mn.Lat.: oinos, Gl.: oinos, Mn.Irl.: oín, (ôen), Dgsp.: oin-o-, -a-,-ata + ablaŭto(#5)
viétejni		Vj.: viêt + vidu supre
ràśto-sémno	skribosigno	Lit.: rašti + Cig.(Lov.): semno, (Pl.) semnura
vièto-sémno		Vj.: viêt + Cig.(Lov.): semno, (Pl.) semnura

• #1: El tio deriveblas ekz. hujbócuti "palindromo", kio estas pruntetraduko laŭ komenco de Ĉin.: 回文 [huíwén] kaj fino de Arm.: դարձգիր [darjgir]..
• #2: Laŭvorte "literaro". El tio kreiĝas pabócolulo "analfabeto" (laŭvorte senalfabetulo resp. senliterarulo).
• #3: Laŭ Ger.: Großbuchstabe; Hung.: nagybetű, Fin.: iso kirjain.
• #4: Laŭ Ger.: Kleinbuchstabe; Hung.: kisbetű, Fin.: pieni kirjain.
• #5: Inspirita de la artikolo pri Angl.: -eme, en la angla Vikivortaro, pro la tiea difino 'linguistic base unit' ("lingvika baza unuo") transprenante la lastan vorton el tio.

Al la sekva ĉapitro
11.10.2024