Kitakujo 

Kritiko kaj laŭdo / zémlo va kúmiso

a) Ĝeneralaj esprimoj / sómari bájiri

ájbu(#1)	honto	Sva.: aibu
dóśi	kulpo	Cig.(Lov.): doš
na-kúmisa(#2)	laŭdi	Ling.: kúmisa	kúmiso(#3)	laŭdo
na-lóda(#4)		It.: lodare	lódo
mildího(#5)	komplimento	kunmetaĵo el míla "kara" kaj na-díha "diri"
milkvédo(#5)		kunmetaĵo el míla "kara" kaj na-kvéda "diri"
svadnéno(#6)		kunmetaĵo el la unua parto de na-svádmúta "flati" kaj na-néna "diri"
svawtnéno(#6)		kunmetaĵo el mallongigo na-sváwta el na-svádmúta "flati" kaj na-néna "diri"
na-zémla	kritiki	Mong.: зэмлэх	zémlo(#7)	kritiko

• #1: Ĝemelo per ablaŭto éjbo "skandalo".
• #2: Varianto na-kúmsa.
• #3: Varianto kúmso.
• #4: Deriveblas al ekz. lodzárdo "himno", laŭvorte "laŭd-kanto".
• #5: Sence proksimas iel al "laŭdo".
• #6: Sence proksimas iel al "flato".
• #7: Distingenda disde źémljo "bulko".

b) Rilataj verboj / bécari gèra-sónori

Pozitivaj verboj

na-bátla	honori	Tlng.: batlh
na-kúna		Fin.: kunnia
na-indjéna	pardoni	Alb.: ndjen
na-vosóta		Fiĝ.: vosota
na-mildíha(#2)	komplimenti	kunmetaĵo el míla "kara" kaj na-díha "diri"
na-milkvéda(#2)		kunmetaĵo el míla "kara" kaj na-kvéda "diri"
na-múća	adori; estimi	Keĉ.: muchay

• #1: Varianto na-djéna.
• #2: Sence proksimas iel al "laŭdi".

Vidu ankaŭ la ĉapitron pri "peti kaj danki".

Pseŭdopozitivaj verboj

na-svadmúta(#1)	flati	kunmetaĵo el sváda "dolĉa" kaj mútu "buŝo"
na-sváwta		mallongigo el na-svadmúta
na-switmáwda		Pat.: swiietmaud
na-svadnéna(#2)	komplimenti	kunmetaĵo el la unua parto de na-svadmúta "flati" kaj na-néna "diri"
na-sváwtnéna(#2)		kunmetaĵo el mallongigo na-sváwta el na-svadmúta "flati" kaj na-néna "diri"

• #1: Pruntetraduko laŭ la etimo de na-switmáwda el Pat.: swiietmaud.
• #2: Sence proksimas iel al "flati".

Negativaj verboj

na-básla	riproĉi	Ceb.: basol
na-bedóśa(#1)	akuzi	prefikso + dóśi "kulpo", el Cig.(Lov.): doš
na-benjakára(#2)	ofendi	prefikso + na-njakára "suferi", el Keĉ.: ñakariy
na-vajtóka(#3)		Gua.: vai & Kant.: wai6(#4) + TokP.: tok
na-húrta	sakri	Het.: hurta
na-kíća	kondamni	Tlng.: qIch
na-nérga	kritikaĉi, grumbli	Ger.: nörgeln, (dial.) nergeln, nirgeln
na-nínda	mallaŭdi	Sans.: nind- 'tadeln'
na-nowbáśa	skoldi	Gr.: νοῦς(#5) + Cig.(Lov.): baš-ól(#6), (pret.) baš-ilas(#6)
na-nowdéta(#7)	admoni	Gr.: νοῦς(#5) [noûs] + Lit.: deti(#8)
na-nowtáspa	averti	Gr.: νοῦς(#5) [noûs] + Keĉ.: taspiy(#9)
na-núrka	grumbli, kvereli	Ndl.: nurken
na-plóka	plendi	Gt.: flôkan 'klagen; betrauern'
na-sprújga(#10)	insulti	mikso el sóno "vorto" kaj la varianto na-prújga "salti; hopi" (norme na-príga)
na-vajsóna(#11)	blasfemi	Gua.: vai & Kant.: wai6(#4) + Fin.: sana, Est.: sõna

• #1: Parte laŭ Ger.: beschuldigen, Ĉeĥ.: obvinit.
• #2: Varianto na-benjákra. Parte laŭ Ger.: beleidigen.
• #3: Parte laŭ TokP.: toknogutim.
• #4: En vája "malbela, malica, malbona".
• #5: El ĝi estiĝis nówsu "inteligenteco".
• #6: El ĝi estiĝis na-báśa "boji".
• #7: Laŭ Gr.: νουθετέω [nouthetéō], el νοῦς [noûs] kaj τίθημι [títhēmi].
• #8: El ĝi estiĝis na-déta "meti".
• #9: El ĝi estiĝis na-táspa "skui".
• #10: Parte inspirita de la etimo de insulti, kiu rilatigas ĝin iel al salti.
• #11: Laŭ Lit.: piktžodžiauti, el pìktas "kolera; malbonvola; malica" kaj žodas "vorto".

c) Rilataj frazoj / bécari tókomori, bécari kvídiri

Frazo	Traduko
Ŋa tejéma nízan nówsun.	Mi malamas malaltan inteligentecon.
Rénu(#1) tenínda Ítin.	Reneo mallaŭdas Itinon.

• #1: Kompleta kitakigo estus Bilnjobíru.

Vidu ankaŭ la ĉapitrojn pri emocioj, saĝo, lernado.

Al la sekva ĉapitro
09.01.2025