Kitakujo 

Lernado / úkćeni, hógeni, mândeni

a) Agoj / téndori

na-bístra	forgesi	Cig.: b'istr-	bístrajpa	forgesema
			bístro	forgeso
êlmédo	sperto	kunmetaĵo el na-êla "vivi" kaj na-méda "scii"	êlméda	sperta
êlmenjo		Hung.: élmény	êlmenja
na-èrće-hóga(#1)	studi	Mong.: эрч [erĉ] + na-hóga "lerni"
na-meúkćujna(#2)		Ger.: werden + Rus.: учиться [uĉitjsja], Slvk.: učit sa & Krg.: oqu-(#3) + Turk.: -ün-	veúkćujneni	studado
na-úkćujnintja(#2)		Rus.: учиться [uĉitjsja], Slvk.: učit sa & Krg.: oqu-(#3) + Turk.: -ün- + Lit.: -inti	úkćujnintjeni
na-véjta		modifita(#4) kombino el vî "scii" kaj na-éta "manĝi"	véjtendu(#5), -i	studento, -ino
na-ekwáta(#6)	instrui	Snĉ.: ?ëkwa?t	ekwátu(#7)	instruo
na-ópeta(#8)		Fin.: opettaa	ópetu(#9)
na-hóga(#10)	lerni	Kant.: hog6(#K)/hok6(#W) (Vj.: học; Ĉin.: 学 (學) [xué])	hógajko	lernejo
na-mânda(#11)		Sng.: màndà	mândajko
na-úkća(#12)		Rus.: учиться [uĉitjsja], Slvk.: učit sa & Krg.: oqu-(#3)	úkćajko
na-isbárna(#13)	eduki	kunmetaĵo el is' "ekster; el" kaj bárno "infano"	isbárneni	edukado
na-kîra(#14)	opinii; kredi	Ind.: kira	kîro	opinio; kredo
na-lúla	supozi	Fin.: luulla	lúlo	supozo
na-njána		Ind.: nyana [njana]	njáno
na-méda(#15)	scii	Mong.: мэдэх [medeĥ]	méduti	scienco
na-véda		Slvk.: vedieť, Slov.: vedeti	védo	scio
vî		Ĉeĥ.: ví "li/ŝ scias"
na-ríksa		Keĉ.: riqsiy	ríksi
na-ŋérta	kompreni	Ĵav.: ngerti	ŋérti	kompreno
na-paníma		Rus.: понимать	panímo
na-práta		Ltv.: pratu (prast, saprast; Gt.: fraþjan,)	prátu
pejsóno(#16)	noto (en lernejo ktp.)	Ĉin.: 貝 [pei4, péi](#17) + Fin.: sana, Est.: sõna
próvo(#18)	ekzameno	Isl.: próf, Sve.: prov(#19)	na-próva	ekzameni
na-râjśtra(#20)	korekti	mikso el râśta "ĝusta" kaj na-éjra "fari"	râjśtro	korekto
na-zása		Mong.: засах [zasah]	záso
na-sélta	klarigi	Est.: selata/ma, -da	sélteni	klarigo
na-tokméda		kunmetaĵo el na-tóka "paroli" kaj na-méda "scii"	tokmédeni
na-sepéla(#21)	ekzerci	Ind.: sepel	sepélo	ekzerco
na-sípa(#22)		Ĉin.(Gab.): 習 [sip](#23)	sípo(#24)
na-újba(#25)		Ger.: üben	újbi(#26)
na-téna(#27)	kredi; opinii	Ted.: ten	téno	kredo; opinio

• #1: Laŭvorte "intens-lerni".
• #2: Laŭ Naŭ.: nicnomachtia [Laŭ An introduction to classical Nahuatl, paĝo 194].
• #3: Signifas 'lernen; lesen' ("lerni; legi") [Laŭ Kauderwelsch Band 238, Kirgisisch Wort für Wort, paĝoj 186, 199-200].
• #4: Tio evitas troan similecon kun na-víeta "skribi".
• #5: Ĉar en multaj lingvoj temas pri etimologia participo, la koncerna sufikso -end- estas pruntita de ĝi.
• #6: Variaĵo: na-kwáta.
• #7: Variaĵo: kwátu.
• #8: Variaĵo: na-ópta.
• #9: Variaĵo: óptu.
• #10: El tio deriveblas na-hógilpa "studi", kio enhavas duŝtupan mallongigon el áźilajpa (normale áźlajpa) "laborema" (Unuŝtupa mallongigo estas źílpa "diligenta"). Havas varianton hok- kutime en derivaĵoj plejparte laŭ la diversaj orientaziaj lingvoj.
• #11: Dua tonemo pro na-mánda "memori". Krome deriveblas el tio na-mândilpa "studi", na-ksemânda "mallerni", inspirita de Gr.: ξεμαθαίνω 'verlernen' ("mallerni").
• #12: K venis el la parenca vorto Rus.: наука [nauka] 'scienco'. El tio deriveblas na-apúkća "trejni" (laŭ Rus.: обучаться [obučátʹsja], Ser.: обучавати се [obučávati se], sed sen la refleksiva pronomo.) kaj na-úkćilpa "studi"
• #13: Pruntetraduko laŭ Gr.: εκπαιδεύω [ekpaidévo].
• #14: Dua tonemo pro kíra "kurba".
• #15: El tio krome kreiĝis na-métka "koni", na-médla^(#15a) "informi" kaj médli^(#15a) "informo", uzante aldonajn konsonantojn.
• #15a: Inspirita de la rilato de Turk.: bilgi 'information' ("informo") al bilmek 'to know' ("scii"), Mong.: мэдээлэх 'to inform' ("informi") kaj мэдээлэл 'information' ("informo") al мэдэх 'to know' ("scii").
• #16: Laŭvorte 'valor-vorto' laŭ Fin.: arvosana 'A grade, score, rating' {vikivortaro} / 'Zensur, Note' {vortaro finna-germana, paĝo 33} ("noto").
• #17: Transskribo laŭ malnovaj libroj. La nuntempa transskribo per pinjino estas bèi. [Laŭ la artikolo "Radikal 154", en la germana Vikipedio.]
• #18: Jen falsa amiko de provo, kies kitaka traduko estas njúso, el na-njúsa "provi".
• #19: Subtenata de Ger.: Prüfung "ekzameno".
• #20: Inspirita de la rilato inter du sufiĉe malsuproksimaj vortoj korekti kaj Ger.: richtig.
• #21: Ankaŭ "trejni".
• #22: Variaĵo: na-śípa.
• #23: Parencas Ĉin.: 習 [xí], Kant.: zaap⁶, zap^6(#W); Tib.: སློབ [slob].
• #24: Variaĵo: śípo.
• #25: El tio deriveblas na-kjújba "praktiki", laŭ Ger.: ausüben, Sve.: utöva.
• #26: El tio deriveblas kjújbi "praktiko".
• #27: "Falsa amiko" de teni, tradukebla per na-hárka, na-pítea.
• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
• #W: Laŭ 'Wiktionary' ("Vikivortaro").

b) Manieroj / kváwori

lísna(#1)

buŝa, parola

Ind.: lisan

• #1: Variaĵo: lísana.

c) Aĵoj / ásiri

Realaj

bénzi	kajero	Ĉin.: 本子 [běnzi]
búko, búku	libro	TokP.: buk, Ind./Sva./Ĉĉv.: buku, Ling.: búku, Bocv.: buka, Mand.: bukoo, Ndl.: boek [buk], Angl.: book [bu:k]
dúbu	tabulo	Sum.: dub
kénvo	leksikono	Cig.(Burg.): kenva 'Buch' (Hung.: könyv)
réksi	fako(#1)	Hung.: rekesz

• #1: Kaj temas pri parto de meblo kaj pri scienca temaro. Listo pri fakoj estas en la paĝo pri profesioj.

Vidu ankaŭ en la ĉapitron pri skribado kaj legado.

Abstraktaj

bími	ideo	Toĥ.A: bime 'a thought, an idea' ("penso, ideo")
prothúpo(#1)		kunmetaĵo el prótu "menso" kaj húpo "bildo"
protmátlo(#1)		kunmetaĵo el prótu "menso" kaj mátlo "bildo"
máoni	opinio	Sva.: maoni

• #1: Laŭ Isl.: hugmynd, el hugur 'mind' ("menso") kaj mynd 'image' ("bildo").

d) Ejoj / ájkori

bámbo-saodu	infanĝardeno	kunmetaĵo el bámbo "infano" kaj saodu "ĝardeno"
tudmândajko(#1)		kunmetaĵo el -túda "ludi" kaj mândajko "lernejo"
gerśóma hógajko	profesia lernejo	Isl.: gera + ś + om-varianto de um
gerśóma mândajko
gerśóma úkćajko
hógajko	lernejo	Kant.: hog6
mândajko(#2)		Sng.: màndà
úkćajko		Rus.: учиться [uĉitjsja], Slvk.: učit sa & Krg.: oqu-(#3)
kulmédajko(#4)	universitato	Ar.: kull + Mong.: мэдэх [medeĥ] + Lit.: aikštė & Fin.: paikka, Est.: paik

• #1: Inspirita de Isl.: leikskóli 'kindergarten, preschool' ("infanĝardeno").
• #2: Dua tonemo pro na-mánda "memori".
• #3: Signifas 'lernen; lesen' ("lerni; legi") [Laŭ Kauderwelsch Band 238, Kirgisisch Wort für Wort, paĝoj 186, 199-200].
• #4: Laŭ Hin.: vis´vavidyâlay(a). Rilatas al tio la termino ílmbújlo "fakultato" (el ílmi "scienco" kaj bújlo "grupo"), inspirita de Fin.: tiedekunta.

Vidu ankaŭ la ĉapitrojn pri saĝo, kritiko.

e) Uloj / ulori

ekwáterju, -i(#1)	instruisto, -ino	Snĉ.: ?ëkwa?t
ópeterju, -i(#2)		Fin.: opettaa
hógulo	lernanto	Kant.: hog6
mândulo(#3)		Sng.: màndà
úkćulo		Rus.: учиться [uĉitjsja], Slvk.: učit sa & Krg.: oqu-(#4)
médru(#5)	eksperto	kunmetaĵo el na-méda "scii" kaj mallongigo r, el -erj- "-ist-"
psilópeterju(#6)	profesoro	kunmetaĵo el psíla "alta" kaj na-ópeta "instrui" kun sufikso
súndrerju	specialisto	derivaĵo el súndra "speciala" kun sufikso
úkćendu, -i	disĉiplo	derivaĵo el na-úkća "lerni"
véjtendu, -i	studento, -ino	derivaĵo el na-véjta "studi"

• #1: Varianto kwáterju, -i "instruisto, -ino".
• #2: Varianto ópterju, -i "instruisto, -ino".
• #3: Dua tonemo pro na-mánda "memori".
• #4: Signifas 'lernen; lesen' ("lerni; legi") [Laŭ Kauderwelsch Band 238, Kirgisisch Wort für Wort, paĝoj 186, 199-200].
• #5: Inspirita de Ĉeĥ.: znalec 'expert' ("eksperto"); Kirg.: билгич [bilgic].
• #6: Inspirita de Malaj.: mahaguru; Ndl.: hoogleraar.

Al la sekva ĉapitro
26.08.2025