Kitakujo 

Ĥemiaj elementoj kaj substancoj / az-ilmari élmori va áziri

a) Bazaj terminoj / uráhari sónomori

ázi(#1)	substanco	Est.: asi, Fin.: asia (s>z)
éjdzi(#2)	materio	Mez.A.Ger.: eide + aldona konsonanto
éjdźo(#2)	materialo
Agregaj statoj
ciéto	solido	Ltv.: ciets
plíno	gaso	Slvk.: plyn
úso	likvo	Mong.: ус [us]

• #1: Ĝi estiĝis per apartiĝo el ási "aĵo".
• #2: Kreitaj el éjdi "patrino", laŭ la rilatoj inter Hung.: anyag "materio, materialo" resp. anya "patrino" kaj Lat.: māteria "materio" resp. māter "patrino" [Laŭ artikolo anyag, en la angla Vikivortaro].

b) Metaloj kaj alojoj / béśori va légrori

álvo	plumbo	Pb	Mn.Pr.: Alwis (Lit.: alavas 'Zinn')
bájazi(#1)	zinko	Zn	Ĉin.: bái (báisè) + supra sufikso
kémi			Vj.: kẽm
bési	fero	Fe	Ind.: besi & Enc.: bese (Nen.: jēśe, ẃēśä, Fin.: vaski)
ráwti			Fin.: rauta (Vps.: roud; Rus.: руда [ruda])
béśo	metalo		Apĉ.: Besh
cílaru	arĝento	Ag	Vask.: zilar (zidar)
cílaruso(#2)	hidrargo	Hg	Vask.: zilar (zidar) + supra sufikso
émdo	ŝtalo		Kom.: emdon
dújćazi(#3)	germaniumo	Ge	Pld.: düütsch (Jap.: Doitsu 'Deutschland') + supra sufikso
hámto	kupro	Cu	Eg.: Hámthe
mesédi	oro	Au	diversaj
práncazi(#4)	franciumo	Fr	Lit.: prancuzija "-io", Sing.: pransə (en pransə bāsāvə, pransə kārəyā kaj pransə kāri), Esp-o: franca + supra sufikso
vúlno	stano	Sn	Mar.: wulnõ

• #1: Laŭ Mong.: цайр 'zinc' ("zinko") [Laŭ Mongolian grammar, paĝo 49].
• #2: Laŭ Mong.: мөнгөн ус [möngön us] "silver water" [Laŭ Mongol grammar, paĝo 58] kaj la greka vorto „υδραργος“, el kiu estiĝis la vorto „hidrargo“ pere de la latina „hydrargus“.
• #3: Parte laŭ Lat.: Germania "Germanujo".
• #4: Parte laŭ Fr.: France "Francujo".

c) Tertrezoroj / bùmihárwori, zèmihárwori

ájasu	erco	Sans.: áyas
karkívo(#1)	bazalto	Tur.: kara + Fin./Est.: kivi
kévo(#2)	mineralo	Ĥan.: kev, kew, Mrdv.: kev, Mans.: käw, küw 'stone'

• #1: Laŭ Gua.: itahũ el ita „ŝtono“ kaj hũ „nigra“.
• #2: La ĝemelo kívi "ŝtono" estiĝis el parencaj Fin./Est.: kivi.

d) Gasoj / kóŋomori, plínori

dúst-azi(#1)	nitrogeno, azoto	N	Lit.: dusti 'ersticken' + supra sufikso
ínt-azi(#2)	heliumo	He	Keĉ.: inti + supra sufikso
kóŋi	aero		Kor.: kongi
śêmi(#3)			Ppl.Sayula: s:e'm [ŝe?m]®
kóŋomo	gaso		Kor.: kong/i + -um-
plíno			Slvk.: plyn
pinéw-azi(#4)	oksigeno	O	Gr.: pneô + supra sufikso
súv-azi(#5)	hidrogeno	H	Uzb.: suv, Kaz.: suw + supra sufikso
vés-azi(#5)			Fin./Est.: vesi + supra sufikso

• #1: Laŭvorte: "sufok-substanco", parte laŭ Ger.: Stickstoff "nitrogeno, azoto".
• #2: Laŭvorte: "sun-substanco", parte laŭ Mn.Gr.: ἥλιος [hélios] 'Sonne' ("suno").
• #3: Dua tonemo pro na-śéma "diri; paroli".
• #4: Laŭvorte: "spir-substanco".
• #5: Laŭvorte: "akvo-substanco", parte laŭ Lat.: hydrogenium el Mn.Gr.: ὕδωρ [hydōr] 'Wasser' ("akvo").

e) Likvaj nemetaloj / ámari nembéśori

hójuso(#1)

bromo

Br

Vj.: hôi + supra sufikso

• #1: Laŭvorte: "fetor-likvo", parte laŭ la greka „βρῶμος“ "fetoro".

f) Solidaj nemetaloj / ciétari nembéśori

pérs-azi(#1)	jodo	I	Afr.: pers + supra sufikso
vúngl-azi(#2)	karbono	C	Plb.: wungil + supra sufikso

• #1: Laŭvorte: "violkolora substanco", laŭ Gr.: ιώδης [iôdês].
• #2: Laŭvorte: "karbo-substanco".

g) Kombinaĵoj

mútrazi(#1)

ureo

CO(NH2)2

Cig.: mutér, (pl.) mutera

• #1: Laŭvorte "urin-substanco", laŭ Fin.: virtsa-aine, parte laŭ Ger.: Harnstoff, Norv.: urinstoff.

Al la sekva ĉapitro
27.06.2021