Ĥemiaj elementoj / az-ilmari élmori
a) Bazaj terminoj / uráhari sónomori
| ázi(#1) |
substanco |
Est.: asi, Fin.: asia |
- #1: Ĝi estiĝis per apartiĝo el ási "aĵo".
b) Metaloj kaj alojoj / béśori va légrori
| álvo |
plumbo |
Mn.Pr.: Alwis |
| bési |
fero |
Ind.: besi & Enc.: bese (Nen.: jēśe, ẃēśä, Fin.: vaski) |
| ráwti |
Fin.: rauta (Vps.: roud; Rus.: руда [ruda]) |
| béśo |
metalo |
Apĉ.: Besh |
| cílaru |
arĝento |
Vask.: zilar (zidar) |
| émdo |
ŝtalo |
Kom.: emdon |
| hámto |
kupro |
Eg.: Hámthe |
| kémi |
zinko |
Vj.: kẽm |
| mesédi |
oro |
diversaj |
| vúlno |
stano |
Mar.: wulnõ |
c) Tertrezoroj / bùmihárwori, zèmihárwori
| ájasu |
erco |
Sans.: áyas |
| kévo(#1) |
mineralo |
Ĥan.: kev, kew, Mrdv.: kev, Mans.: käw, küw 'stone' |
- #1: La ĝemelo kívi "ŝtono" estiĝis el parencaj Fin./Est.: kivi.
d) Gasoj / kóŋomori, plínori
| ínt-azi(#1) |
heliumo |
Keĉ.: inti + Fin.: asia, Est.: asi (s>z) |
| kóŋi |
aero |
Kor.: kongi |
| śêmi(#2) |
Ppl.Sayula: s:e'm [ŝe?m]® |
| kóŋomo |
gaso |
Kor.: kong/i + -um- |
| plíno |
Slvk.: plyn |
| pinéw-azi(#3) |
oksigeno |
Gr.: pneô + Fin.: asia, Est.: asi (s>z) |
| vés-azi(#4) |
hidrogeno |
Fin./Est.: vesi + Fin.: asia, Est.: asi (s>z) |
- #1: Laŭvorte: "sun-substanco".
- #2: Dua tonemo pro na-śéma "diri; paroli".
- #3: Laŭvorte: "spir-substanco".
- #4: Laŭvorte: "akvo-substanco".
e) Likvaj nemetaloj / ámari nembéśori
| hójuso(#1) |
bromo |
Vj.: hôi |
- #1: Laŭvorte: "fetor-likvo".
f) Solidaj nemetaloj
| vúngl-azi(#1) |
karbono |
Plb.: wungil |
- #1: Laŭvorte: "karbo-substanco".
Al la sekva ĉapitro
09.03.2019