Kitakujo 

Vestaĵoj / wásasori, krélasori

krélaso	vestaĵo	Arm.: կրել [krel] + sufikso
wásaso		Het.: was-, waš-, weš- + sufikso
tíski(#1)	modo(#2)	Isl.: tíska
zemkrélaso	subvesto	kunmetaĵo el zem "sub" kaj krélaso "vesto"

• #1: Deriveblas el tio gedìmtíska "antikva" (laŭvorte "malnov-moda").
• #2: Por la gramatika signifo uzeblas alia vorto, nome gváwtu, kreita el la tabelvorto kvaw "kiel".

Vidu ankaŭ la ĉapitron pri tolaĵoj.

a) Por la kapo / sve tla péno

décaŋo	kapvesto	derivaĵo el déci/décu "kapo" kaj sufikso
kólpo	ĉapelo	Cig.(Lov.): kolopo (Pl.) kolop-ura
kwáni(#1)	ĉapo	Ĉin.(Gab.): 冠 [kuān] (Ĉin.: 冠 [guān])
śilému	kasko	Rus.: шлем [ŝlem]

• #1: Ne miksu ĝin kun kváni "virino".

b) Por la piedoj / sve tla páwturi

cúkaŋo	piedvestaĵo	derivaĵo el mallongigo cuk- "piedo" kaj sufikso
cukpéjtu(#1)	babuŝo	kunmetaĵo el mallongigo cuk- "pied-" kaj na-péjta "kovri"
dimgútlo(#2)	mokaseno	kunmetaĵo el dim- "ruĝ-" kaj gútlu "ŝuo"
dlénko(#3)	boto	mikso el la radiko dlin- "long-" kaj len "supren" kaj k, el Nav.: ké 'foot; shoe' ("piedo; ŝuo")
gútlu	ŝuo	Mong.: гутал [gutal]
kúrpi		Mn.Pr.: kurpê, kurpe, Kurpi, Korpe
ljátu	ŝtrumpeto(#4)	Enc.: l'utu' + ablaŭto
ljútu	ŝtrumpo	Enc.: l'utu'
papúći	pantoflo	Cig.: papuča, (pl.) papuči, Hung.: papucs, (k-u Esp-o: babuŝo)
posljúto	ĝisgenua ŝtrumpo	kunmetaĵo el pósi "genuo" kaj ljútu "ŝtrumpo"
remkúrpi(#5)	sandalo	kunmetaĵo el rému "rimeno" kaj kúrpi "ŝuo"

• #1: Pruntetraduko laŭ Per.: پاپوش [pâ-puš].
• #2: Pruntetraduko laŭ Nav.: kélchí, el ké 'shoe' ("ŝuo") kaj łichííʼ 'he/she/it is red' ("li/ŝi/ĝi estas ruĝa").
• #3: Inspirita de Nav.: ké deigo nineezí 'boot', el ké 'foot; shoe' ("piedo; ŝuo"), deigo 'upwards, up' ("supren") kaj nineez 'it is long, he/she is tall' ("ĝi estas longa, li/ŝi estas alta").
• #4: Germane 'Socke'.
• #5: Pruntetraduko laŭ Km.: ស្បែកជើងសង្រែក [sbaek cəəng sɑngrɛɛk] 'sandal' ("sandalo"), el ស្បែកជើង [sbaek cəəng] 'shoe' ("ŝuo") kaj សង្រែក [sɑngrɛɛk] 'strap' ("rimeno"), sed en inversa ordo.

c) Por la korpo / sve tla bádu

alt-kémśo	subĉemizo	Turk.: alt + Alb.: këmíshë
zem-kémśo		Ltv.: zem + vidu supre
cámco	jako	Mong.: цамц [camc] 'Jacke; Hemd'
káplo	vindo	Fin.: kapalo
kémśo	ĉemizo	Alb.: këmíshë
kúnkumu	kolumo	Keĉ.: kunku + -um-
óbi	zono	Jap.: óbi
vójvu		Est.: vöö, Veps.: vö, Hung.: öv(#1)
séknu	mantelo	Het.: seknus, seknu
skúrto	antaŭtuko	Cig.: skurto

• #1: Parencas Fin.: vyö, N.Sam.: âvve [Laŭ la artikoloj Reconstruction:Proto-Finnic/vöö kaj Reconstruction:Proto-Uralic/wiŋä, en la angla Vikivortaro, kaj Uralonet, en scienca paĝaro pri uralaj lingvoj].

d) Por la gamboj / sve tla bwánuri

bróko	kuloto	Pr.: BRÔKÂI, Broakay
kveśpújksi	kalsono	kunmetaĵo el kveś' "sub" kaj pújksi "pantalono"
ljutpújksi	ŝtrumpokalsono	kunmetaĵo el ljútu "ŝtrumpo" kaj pújksi "pantalono"
lujćpújksi	ŝorto	kunmetaĵo el varianto lujć-, el lújta "mallonga; malgranda" kaj pújksi "pantalono"
lujpújksi		kunmetaĵo el mallongigo luj-, el lújta "mallonga; malgranda" kaj pújksi "pantalono"
práki	mallonga pantalono simila al kuloto	Vask.: praka
pújksi(#1)	pantalono	Est.: püksid(#2)
súknjo(#3)	jupo	Slvk.: sukňa
sùpel-pújksi	bankalsono	Est.: supelpüksid
ślújpo	kalsoneto	Ger.: Schlüpfer

• #1: En kelkaj kunmetaĵoj signifas "kalsono".
• #2: Komparu Pld.: Büx, de kio la Kitaka heredis la singularon.
• #3: El tio deriveblas piènsúknjo "minijupo".

e) Por la manoj/brakoj / sve tla lákuri

érmi	maniko	Isl.: ermi
spléŋo		Itelm.: сплəӈ
lúvo	ganto	Por.: luva

f) Verboj / gèra-sónori

El kelkaj verbaj radikoj sufiĉe ofte estas kreataj vortoj por profesioj.

Kreado
na-áwa	teksi	Keĉ.: away	áwerjo, áwasto	teksisto
na-tjéna		Paj.: tjenun	tjénerjo, tjénasto
na-is-mája(#1)	brodi	Rus.: из [iz] + Vj.: mai, may	ismájerji, ismájasti	brodistino
na-is-njépa(#1)		Rus.: из [iz] + vidu malsupre	isnjéperji, isnjépasti
na-kag-méska	hoktriki	Jap.: kagí + vidu malsupre	kagméskerji	hoktrikistino
na-kájća	tondi	Uzb.: qaychi(#2) 'Schere' ("tondilo")	kájćelo	tondilo
na-mája	kudri, tajlori	Vj.: mai, may	májerji	tajlorino
			to-máji(#3)
na-méska	triki	Lit.: mezga	méskerji, méskasto	trikistino
na-njépa(#4)	kudri	Lao.: ເຍັບ [nyep] (Taj.: เย็บ [yép])	njéperji, njépasti, to-njépi	kudristino
na-síra(#5)		Keĉ.: siray	sírerji, sírasti, to-síri
na-púćka	ŝpini	Keĉ.: puchkay	púćkerji, púćkasti	ŝpinistino
na-sújlźa	triki; hoktriki; plekti	Mong.: сүлжих [sülžix]	sújlźerji, sújlźasti	trikistino; hoktrikistino; plektistino
Vestado kaj malvestado
na-hákna(#6)	surmeti	Arm.: հագնել [hagnel]
na-upkójva(#7)		vidu supre + Kaz.: khojîv
na-kápla	vindi	Fin.: kapaloida	na-ankápla, na-iskápla	malvindi, elvindi
na-kréla	vesti(#8)	Arm.: կրել [krel]	krélaso	vestaĵo
na-wása		Het.: was-, waš-, weš- (Got.: wasjan, wasti)(#9)	wásaso
na-ksekréla(#10)	malvesti, senvestigi	derivaĵo el prefikso kaj na-kréla "vesti"	na-ksekrélujna	malvestiĝi, senvestiĝi
na-núgva(#V)(#11)		Jap.: nugu	na-núgvujna
na-otkójva	demeti	Rus.: от [ot] + Kaz.: khojîv
na-upíma(#12)	surhavi	Pld.: up + Slov.: imeti, Rus.: иметь [imetj]
Flegado
hárjo	broso	Fin.: harja	na-hárja	brosi
sójzu		Mong.: сойз [soiz]	na-sójza
na-jénja	fliki	Enc.: jên´i´e 'Flicken', jên´iabo, jên´iddabo 'flicken'
na-mípa	gladi	Brm.: mipu	mípelo	gladilo
na-mójta	lavi	Rus.: мою, мыть [moju, mytj]	mójt-searo	lavmaŝino
na-tváha(#13)		Mn.A.Ger.: twahan, dwahan	tváh-searo(#14)
na-pítaja	ripari	Fin.: pitää(#15)

• #1: Pruntetraduko laŭ A.Sor.: wušiwać, Ma.Sor.: wušywaś, zwušywaś, Rus.: вышивать [vyšivát'] kaj Ltv.: izšūt [Laŭ la artikolo sticken, en la germana Vikivortaro].
• #2: Parencas Tatr.: qojch'y.
• #3: Laŭ Vj.: thợ may 'Schneider' ("tajloro").
• #4: Varianto na-njípa "kudri", laŭ Lao.: ຫຍິບ [nyip].
• #5: Laŭsence ĝi estas iomete influita de la neparencaj vortoj Ltv.: „šūt“ 'nähen, schneidern' (kudri, tajlori) kaj Lit.: „siūti“ 'nähen' ("kudri").
• #6: Variantoj na-hágna kaj na-háŋa "surmeti", kies dua formo estas pli simila al la samdevena sufikso.
• #7: Varianto na-opkójva en tiuj regionoj, kie anstataŭ up- aperas op-.
• #8: Por vestaĵoj ekzistas la sufikso -aŋ-, el Arm.: հագնել [hagnel], kiel ekz. svápaŋi "piĵamo", kveśaŋo "subvesto".
• #9: Parencas Arm.: զգեստ [zgest] 'clothing, garment, dress' ("vestaĵo"), Mn.Arm.: զգենում [zgenum] 'to clothe, to dress oneself, to put on one's back, to put on, to wear, to put on clothes ' ("vesti, vesti sin, surmeti dorsen, surmeti, porti, surmeti vestojn").
• #10: Inspirita de Gr.: ξεντΰνω [xendíno] 'ausziehen' ("malvesti").
• #11: Tia verbo krome ekzistas en pliaj lingvoj, kiel ekz. A.Sor.: slec, slěkać, Ma.Sor.: zeblac, zeblekaś.
• #12: Varianto na-opíma en tiuj regionoj, kie anstataŭ up- aperas op-.
• #13: Havas mallongan varianton tva- uzeblan en derivaĵoj kiel ekz. tva-dátvo "lavurso, prociono".
• #14: Kun mallonga varianto estas tva-searo "lavmaŝino".
• #15: El tio ankaŭ estiĝis na-pítea "teni" kaj na-pítja "ŝati".
• #V: La etima u fariĝis v antaŭ la verba a de la Kitaka vorto, por eviti plian silabon.

g) Aldonaĵoj / gudájasori

líano	ĉeno	Ĉin.: 链 (鏈) [liàn] (en 链子 (鏈子) [liànzi])
niájo	rimeno	Enc.: niajo 'Gürtel, Riemen'
rému		Sve.: rem
óbi	zono	Jap.: óbi
vójvu		Est.: vöö, Veps.: vö, Hung.: öv(#1)
slójfo	banto	Dan.: sløjfe, Nor.: sløyfe

• #1: Parencas Fin.: vyö, N.Sam.: âvve [Laŭ la artikoloj Reconstruction:Proto-Finnic/vöö kaj Reconstruction:Proto-Uralic/wiŋä, en la angla Vikivortaro, kaj Uralonet, en scienca paĝaro pri uralaj lingvoj].

h) Iloj / élori

Kreado
áwelo	teksilo	Keĉ.: away + sufikso
tjénelo		Paj.: tjenun + sufikso
méskelo	trikilo	Lit.: mezga + sufikso
náwko	navedo, naveto	kvazaŭdiminutivo de návi "ŝipo"
púćkaspo	ŝpinbastono, konuklo	kunmetaĵo el na-púćka "ŝpini" kaj mallongigo -asp-, de káspi "paliso, stango, bastono"
púćkelo	ŝpinilo	Keĉ.: puchkay + sufikso
púćkoráto	ŝpinrado, radŝpinilo	kunmetaĵo el na-púćka "ŝpini" kaj rátu "rado"
sílpo	bobeno	Kor.: 실패 [silpae](#1)
sírelo	kudrilo	Keĉ.: siray + sufikso
śídlo	aleno	A.Sor.: šidło(#2)
śpíndli	spindelo	Ger.: Spindel, A.Sor.: špindla
Flegado
hárjo	broso	Fin.: harja
sójzu		Mong.: сойз [soiz]

• #1: Rilatas al Kor.: 실 [sil], el kiu estiĝis síli "fadeno".
• #2: Parencas Ma.Sor.: šydło, Ĉeĥ.: šídlo, Pl.: szydło, Rus.: шило [šilo].

i) Materialoj kaj aĵoj / éjdźori va ásori

cémbi	tuko	Mong.: цэмбэ [cembe]
ćvari	ĉifono	Geo.: ჩვარი [čvari]
djódu	pelto	Enc.: d'odu, d'od'u´ (d'udu, jóddu´)
maopi		Ĉin.: 毛皮 [máopí]
láplo	tuko; ŝtofo	TokP.: laplap
mákśo	maŝo	vidu malsupre + ablaŭto
sélmi		vidu malsupre + ablaŭto
mílwo	lano	Keĉ.: millwa
póśmo		Cig.: pošom(#1)
mókśu	nodo	Sem.: mokesch
sólmu		Fin.: solmu
ŋáwlo	lanbulo	Ger.: Knäuel
ŋózi(#2)	ledo	Sva.: ngozi 'Haut, Fell, Leder"' ("haŭto, felo, ledo")
śíro(#3)		Mong.: шир [šir] 'Haut; Leder"' ("haŭto, ledo")
ŋúo	ŝtofo	Sva.: nguo
tûni(#4)		Tam.: tuni
pum-póśmo(#5)	kotono	Fin./Est.: puu & Ger.: Baum + vidu supre
ríśi	ruŝo	Ltv.: riša
rúbu(#6)	orlo	Kr.: rub
samsíro(#7)	kunkudro	Afr.: saam, Sans.: samam > Ind.: sama + Keĉ.: siray
síli(#8)	fadeno	Kor.: 실 [sil]
sóto	silko	Km.: sot(#K), សូត្រ [sout](#W) (el Sans.: सूत्र [sūtra] > Malaj.: sutera, Ind.: sutra)
sújlźi	rulaĵo; rulvolvaĵo; lanbulo	Mong.: сүлж [sülž] 'Rolle; Spule; Knäuel'
vláŋo	fibro	Ĉeĥ.: vlákno

• #1: Parencas Per.: پشم‎ [pašm], Os.: фӕсм [fæsm], Zzk.: peşmi, Blĉ.: پژم [pažm, pažam].
• #2: La senco malpli vastas ol ĉe la etimo. La sencon "haŭto" havas hífu (el Jap.: hifu) kaj náhki (el Fin.: nahka). La sencon "felo" havas kóbu (el Enc.: koba, ko-ba, kóba) kaj ompóso (el Ling.: mposo).
• #3: La senco malpli vastas ol ĉe la etimo. Pri "haŭto" vidu ĉe #2.
• #4: Dua tonemo pro túnu "trunko (de arbo)"
• #5: Pruntetraduko laŭ Ger.: Baumwolle, Ltv.: kokvilna, Lit.: medvilnė, Fin.: puuvilla.
• #6: La unusilabeco de la radiko ebligas kunmetojn, kiel ekz. rubsíro "orlokudro".
• #7: Pruntetraduko laŭ la esperanta vorto. Sed la radiko por "kudri" estas ankaŭ subtenata de la rilatoj inter Ltv.: šuve 'Naht' ("kunkudro") resp. šūt 'nähen' ("kudri"), Lit.: siūlė 'Naht' ("kunkudro") resp. siūti 'nähen' ("kudri"), A.Sor.: šow 'Naht' ("kunkudro") resp. šić 'nähen' ("kudri") kaj Ma.Sor.: šaw 'Naht' ("kunkudro") resp. šyś 'nähen' ("kudri").
• #8: Samajn konsonantojn havas la neparencaj vortoj Lit.: siūlas 'Faden, Zwirn, Garn' ("fadeno") kaj siūlė 'Naht' ("kunkudro").
• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
• #W: Laŭ 'Wiktionary' ("Vikivortaro").

j) Partoj / déjlori

érmi	maniko	Isl.: ermi
spléŋo		Itel.: сплəӈ
gómbu	butono	Hung.: gomb
kópsi		Alb.: kops/ë, -a, (pl.) -a-t
réjmu	laĉo	Isl.: reim
źépo	poŝo	Hung.: zseb [ĵeb], Turk.: cep [ĝep] 'pocket', Alb.: xhep, Kr.: džep, Slov.: žep.

Al la sekva ĉapitro
16.12.2024