Kitakujo 

Manĝo / Máko, Éto, Njámo

Vidu ankaŭ la ĉapitron pri trinko.

a) Ĝeneralaj esprimoj / sómari bájiri

bóku	malsato	Cig.: bokh(#1)	bóka	malsata
kástu		Het.: kast-, kastas (kistant-, kist), Toĥ.B: kast, kest(#W)	kásta
cádla	sata	Mong.: цадлаа [tsadlaa]	nacádlintja, namecádla	satigi
bil-ŋópa		Alb.: ngop 'sättigen, satt machen' ("satigi")	naŋópa
ispája(#2)		Het.: ispai	naispájintja, nameispája
na-déja	suĉi	Ltv.: dêt, dêju	déjelo	suĉilo
na-njónja		Sva.: -nyonya	njónjelo
na-éta	manĝi	Pld.: äten, eten, Mn.Pld./Mn.Angl.: etan, Mn.Nor./Isl.: eta, Het.: 𒂊𒀉𒈪 [e-id-mi](#3) & Hung.: étel(#4) 'food, dish' ("manĝaĵo")	étaso	manĝaĵo
na-máka		Ind.: makan(#5)	mákaso
na-njáća		Orm.: nyaachuu	njáćaso
njam		Sirj.: ńam- & Pat.: njam(#K) 'Essen, essen' ("manĝo, manĝi"), nyam(#W) & Km.: ញ៉ាំ [ñam]	njámaso
			semruśnjámuko	kanibalo
na-éjtra(#6)	nutri	mikso el na-éta "manĝi" kaj na-éjra "fari"	éjtraso	nutraĵo
na-étas-dája		kunmetaĵo el étaso kaj na-dája "doni"	étas-dájaso
ízo	gusto	Hung.: íz	paíza, ízotlena	sengusta
na-láka	leki	Arm.: lakem, Lit.: làkti, Ltv.: lakt
na-lápa		Arm.: լափել [lap'el], Alb.: llap (lap, lëpij), Mn.Angl.: lapian (Isl.: lepja 'schlecken')	lápelo	kulero
na-líha		Sans.: लिह् [lih-]
na-njâla(#7)		Hung.: nyal- (Ĥan.: n'âl-, n'ât-)
na-línkva	gluti	Kim.: llyncu
na-njéla		Hung.: nyel
na-lûpa(#8)	vori	Alb.: llup
mákjavo(#9)	apetito	kunmetaĵo el na-máka kaj jávo "deziro"
na-melúka	maĉi	Mal.: melluka(#10)
na-ŋékweta(#11)		Snĉ.: ngekwët
na-njámgva	manĝ(eg)i, vori(#12)	mallongigo el na-njámegva "manĝegi"
na-pjéta		Isl.: éta (Dan.: æde) & Pld.: fretten
na-njám'ujŋa(#13)	fasti	derivaĵo el njam kaj finaĵo -'ujŋ "privativo"	njám'ujŋeni	fastado, fasto
na-njómza	frandi	mikso el na-nióza(#14) "ĝui" kaj njam "manĝi	njómzaso	frandaĵo
na-sójma	manĝi(#15)	Est.: sööma	sójmaso	manĝaĵo(#15)
na-wóta		Lak.: wóta (wawata) 'essen' ("manĝi") (k-u wóyute 'Essen' ("manĝo"))	wótaso
na-śábra	suĉ(um)i, lekumi	Jap.: しゃぶる [shabúru] 'lutschen'
śébu	manĝaĵo(#16)	Eg.: šbw [shebu]
táza	freŝa	Turk.: taze 'fresh' ("freŝa") < Per.: تازه [tâze]
na-vawmóma(#17)	konsumi	kunmetaĵo el varianto vaw-(#17a) de váo(#17b) kaj mómo "buŝo"

• #1: Parencas Hin.: bhūkh.
• #2: Variaĵo: spája.
• #3: En alia fonto Het.: etmi, etwani, etun, eter. Parencas Luv.: 𒀀𒁺𒈾 [a-du-na].
• #4: Bonvolu atenti, ke ĉe la hungara vorto la parto -tel estas sufikso kaj tial la komenca é-, varianto de eszik, ne parencas al la antaŭe menciitaj vortoj, sed estiĝis el la sama praulo kiel Fin.: syödä 'to eat' ("manĝi").
• #5: Parencas Ceb.: kaon, Tag.: kumain, Fiĝ.: kana, Mao.: kai. Krome la konsonantoj estas subtentaj de la ne parencaj Keĉ.: mikuy^(#K), mikhuy^(#W); Kor.: 먹다 [meokda].
• #6: El tio deriveblas na-siséjtra "mamnutri" kaj éjtrerji "nutristino". La ideo pri kaŭzativo estas subtenata de Gua.: mongaru 'feed' ("nutri"), el karu 'eat' ("manĝi").
• #7: Dua tonemo pro njáli "galo".
• #8: Dua tonemo pro na-lúpa "elrabi".
• #9: Laŭ Ltv.: ēstgriba "apetito" kaj Gua.: karuse 'apetito'^(#S) ("apetito").
• #10: Parencas Tam.: melku;; Angl.: milk;; Hung.: mell 'Brust' ("brusto"), Sam.: mielga.
• #11: Variaĵo: na-nékweta.
• #12: Germane „fressen“, ĉefe pri bestoj aŭ vulgare pri homoj.
• #13: Inspirita de Gua.: karu’ỹ 'ayunar'^(#S) ("fasti").
• #14: Varianto na-njóta "ĝui".
• #15: Germane „speisen“. El tio deriveblas ekz. wotbeodu "bufedo" (laŭvorte "manĝtablo").
• #16: Germane „Speise“.
• #17: Pruntetraduko laŭ Sve.: inmundiga 'to eat or drink (something); to consume (something)' ("manĝi, trinki, konsumi").
• #17a: Signifas "en-ig-".
• #17b: Signifas "en(mov)iĝi; en -n"
• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
• #S: Laŭ gvarania-hispana vortaro, el avane-Diccionario-Guarani-Esp-Esp-Guarani.pdf (elŝutita 2024-03-18).
• #W: Laŭ 'Wiktionary' ("Vikivortaro").

b) Manĝilaro, manĝujoj kaj trinkujoj / mákelolo, mákensori va pítensori

mákelo	manĝilo	Ind.: makan + sufikso
mákenso	manĝujo
vojlejptúldi(#1)	malvarma bufedo	kunmetaĵo el vóju "butero", léjpi "pano" kaj túldi "tablo"

• #1: Laŭvorte "buterpantablo", laŭ Fin.: voileipäpöytä.

Manĝilaro / mákelolo

gárpu	forko	Ind.: garpu < Pt.: garfo
haméśko	kulero	Ĉjn.: háméško(#1)	haméśkimo	kulereto
lápelo(#2)		Arm.: լափել [lap'el], Alb.: llap (lap, lëpij), Mn.Angl.: lapian (Isl.: lepja 'schlecken') + sufikso	lápelimo
skéjdo		Isl.: skeiđ, Sve.: sked	skéjdimo
na-kátima	tranĉi	TokP.: katim	kátimelo	tranĉilo
na-kírva(#V)		Jap.: 切る (きる) [kiru]	kírvelo
na-lújra(#3)		mikso el mallongigo luj- "mallonga; malgranda" kaj na-éjra "fari"	lújrelo
makdârimo(#4)	manĝbastoneto	Ind.: makan + Kur.: dar + Gua.: -mi
na-mújka(#5)	ĉerpi	Vj.: múc(#6)	mújkelo	ĉerpilo
níbi	tranĉilo	N.Sam.: niibi
wótildo(#7)		Lak.: wóta (wawata) 'essen' ("manĝi") (k-u wóyute 'Essen' ("manĝo")) + Mong.: илд [ild]

• #1: Laŭ Vikivortaro artikolo pri algonkinaj vortoj por kulero, angle spoon.
• #2: Pruntetraduko laŭ la etimo de Ger.: Löffel, Ndl.: lepel kaj de Kimr.: llwy [Laŭ artikolo Reconstruction:Proto-Celtic/lēgā el la angla Vikivortaro].
• #3: El tio deriveblas lújrigi "incizivo, tranĉodento".
• #4: La meza parto el dâro "bastono" havas la duan tonemon pro na-dára "donaci". Ĉe dialekta varianto makdâromi, la sufikso estas -mi kaj aperas post la genro.
• #5: Kun uj, por ebligi distingon disde na-múka "entombigi" kaj múku "cerbo".
• #6: Ial en malnova libro Theoretisch-praktische Grammatik der Annamitischen Sprache aperas la variantoj mực, mục, dum ke en vortaro estas nur la supre menciita formo.
• #7: Pruntetraduko laŭ la etimo de Ger.: Messer kaj Pld.: Metz.
• #V: La etima u fariĝis v antaŭ la verba a de la Kitaka vorto, por eviti plian silabon.

Manĝujoj kaj trinkujoj / mákensori, pítensori, úpjensori va kísensori

gelási	glaso	Ind.: gelas, Ger.: Glas, Fin.: lasi
kéndi	kruĉo	Ind.: kendi
kúpi, kúpo	taso	Fin.: kuppi, Irl.: cupán [kupan], (Jap.: コップ [koppu], Angl.: cup [kAp])
lâku(#1)	telero	Maj.: lac [-k](#2)(#L), Juk.: lak 'Teller' ("telero")(#K)
tihálu		Bng.: থালা [thala] 'plate'/'Teller' ("telero")
pelíŋu	botelo	Brm.: pëling(#K), ပုလင်း [pu.lang:] 'bottle' ("botelo")(#W)
tácu	plado	Ĉeĥ.: tác
távi	pleto	Rum.: tavă(#P)

• #1: Dua tonemo pro na-láka "leki" kaj láku "brako; mano".
• #2: En u lac 'sein Teller' ("lia telero").^(#L) Komparu ankaŭ u-la-ka 'sein/ihr Teller' ("lia/ŝia telero") [Laŭ Spektrum Spezial, Schrift und Sprache, paĝoj 37 kaj 39].
• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
• #L: Laŭ 'Das Geheimnis der Maya-Schrift', paĝo 339.
• #P: Laŭ PREVO.
• #W: Laŭ 'Wiktionary' ("Vikivortaro").

V-u ankaŭ ĉe vazoj.

c) Manĝaĵoj / mákasori, étasori, njámasori

étaso	manĝaĵo	Pld.: äten, eten, Mn.Angl.: etan + sufikso
mákaso		Ind.: makan + sufikso
njáćaso		Orm.: nyaachuu + sufikso
njámaso		Ngan.: n´am-, ñam- (ñomo-, ñom-, ñêmê-, ñêma"kê-, ñan-) & Pat.: njam(#K), nyam(#W) + sufikso

• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
• #W: Laŭ 'Wiktionary' ("Vikivortaro").

Farunaĵoj / méljasori

bjódlo(#1)	oblato	kvazaŭparticipo el na-bjóda "oferti"
gríso	semolo(#P)	Ger.: Grieß
gúbo	farunbulo	Kos.: um|gubo [2, imi] 'Mehl' ("faruno")
gúksu	nudelo	Kor.: 국수 [guk.su]
kiéwo	huntuno, vantano, vantono, vuntuno	Km.: គាវ [kiəw]
kinélo	knelo	Fr.: quenelle /kə.nɛl/
kréśi	brano	Luks.: Krësch
kujnjáŋo(#2)	pelmeno	kunmetaĵo el kúju "orelo" kaj njáŋo "pano"
venkjújćo(#3)		kunmetaĵo el véna "rusa" kaj kjújćo "pastbulo"
lenkkjújćo(#4)	pirogo	kunmetaĵo el lénka "pola" kaj kjújćo "pastobulo"
njóki	noko	diversaj lingvoj
ŋédlo	knedliko(#P)	Ger.: Knödel
mákso	pasto	Kvn.: macse [ma'kse] 'Teig' <Ety (MASAG)>
maksklújtu(#5)	pastobulo	kunmetaĵo el mákso "pasto" kaj klújtu "bulo"
méljo(#6)	faruno	Ger.: Mehl, Pld.: Mähl, Mn.Pld.: melo, Mn.Angl.: melu, Alb.: mjell, miell-i
memálu	grio, griaĵo(#P)	Het.: memal 'Grütze, Schrot' ("grio, griaĵo")
pjóćko(#7)	floko	Ger.: Flocke, Ĉeĥ.: vločka
wáho(#8)	tortiljo	Juk.: wàah 'Tortilla, Maisfladen' ("tortiljo")(#K), waaj(#W)

• #1: Inspirita de la etimo de oblato.
• #2: Inspirita de la komia resp. udmurta etimoj de pelmenoj пельнянь [peľńań].
• #3: Inspirita de Ĉin.: 俄式餃子 [É-shì jiǎozi] [laŭ la artikolo pelmeni, en la angla Vikivortaro].
• #4: Inspirita de Ĉin.: 波兰饺子 [Bōlán jiǎozi] [laŭ la artikolo pierogi, en la angla Vikivortaro].
• #5: En kunmetaĵo estu uzata pli mallonga varianto el klújtu, nome kjújćo, kiel ekz. èjdalkjújćo "raviolo" (inspirita de Ĉin.: 意大利餃 [yìdàlìjiǎo]).
• #6: El tio estiĝas méljaso "farunaĵo".
• #7: El tio deriveblas ekz hejbláta pjóćko "fagopira floko", niorpjóćko "kokosfloko", zerpjóćko "avenfloko".
• #8: El tio deriveblas ekz. cewáho "vaflo" (laŭvorte "ŝtontortiljo", pro la malmoleco).
• #K: Laŭ Kauderwelsch.
• #P: Laŭ PREVO resp. Reta Vortaro.
• #W: Laŭ Wiktionary "Vikivortaro".

Fiŝaĵo kaj mariskoj / kálaso, kíraso va covújvori

covújvo	marisko, marfrukto(#1)	kunmetaĵo el cóvu "maro" kaj újvo "frukto"
kaldónli	aspiko	kunmetaĵo el kálo "fiŝo" kaj dónli "ĵeleo"
sláŋtaso(#2)	haringaĵo	Snĉ.: sl-ang´ët
wéćaso(#2)	perkaĵo	Snĉ.: weči

• #1: Tio koncernas alian marvivaĵon ol fiŝo, ĉefe molusko kaj krustulo.
• #2: Ĉiam aldoniĝas la sufikso -aso al nomo de fiŝo komparebla kun Esperanta -aĵo.

V-u sub fiŝoj.

Fruktoj / méjvi

ámbi(#F)	mango	Mr.: आंबा [āmbā]	ámb-ilći	mango-arbo
áplo(#F)	pomo	Pld.: Appel, Bal.: apel, Bng.: আপেল [apel], Bis.: apol, Kos.: i|apile	ápl-aswu	pom-arbo, pomujo
máhhmeno(#F)		Ĉjn.: ma'xemeno	máhhmen-ilćo, máhhmen-àswu
váśli(#F)		Geo.: ვაშლი [vašli]	váśl-aswu
árcu	junipero	Mong.: арц [arc]	árco(#A)	juniper-bero
kadégu		Mn.Pr.: kadegs, Kadegis	kadégo(#A)
áwgli	frukto(#1)	Ltv.: auglis
buaho		Malaj./Ind.: buah(#2)
hua-		Mao./Hav.: hua(#2)
rúru		Keĉ.: ruru
újvo		Gua.: yva	újvluja(#3)	fruktodona, fruktoporta
bátili(#F)	pruno	Aĉum.: batdi [bat.ih]~[bat´dih], batdilóo [bAt´dilóo]	bátil-ilći, bátil-àswu	prunujo
plómi(#F)		Isl.: plóma	plóm-ilći, plóm-àswu
slívi(#F)		Lit.: slýva, Ukr.: сли́ва [slýva]	slív-ilći, slív-àswu
brámlu(#F)	rubuso	Skot.: brammle [braml]	bráml-ilću	rubusujo
cálmi(#F)	mandarino	Tib.: ts'aluma	cálm-ilći	mandarinujo
ćéli(#F)	ĉerizo	Vol.: cel	ćélilći	ĉerizujo
ćeréśni(#F)		Cig.: tschereschna	ćeréśn-ilći, ćeréśn-aswu
ćláwgli(#F)	kivifrukto, kivo	Nav.: chʼil (el chʼil dishooí) + Ltv.: auglis	ćláwgl-ilći	kiviplanto
dárzi(#F)	piro	Alb.: dárdhë	dárz-aswu	pirujo
dídzi	bero	Nav.: didzé
mári		Est.: mari, Fin.: marja
ménehi		Ĉjn.: mene
djújno(#F)	durio	Pajŭ.: djui 'thorn' ("dorno") + n (Malaj.: duri, Fiĝ.: sui 'bone' ("osto"))	djújn-ilći	duriarbo, duriujo
endízi(#F)	banano	Sva.: ndizi	endíz-ilći	bananplanto
érpu-mári	vinbero	Kopt.: ⲏⲣⲡ [ērp̄] + Fin.: marja	érpilću	vinberujo, vito
rókśi(#F)(#4)		Mn.Gr.: ῥώξ [rhṓx], Alb.: rrush	rókśilći
vèjnu-mári(#5)		Est.: vein + Fin.: marja	véjnilću(#6)
eśkóli(#F)	grapfrukto	Heb.: אשכולית [eŝkolít]	eśkól-ilći	grapfruktujo
gó'iko(#7)	olivo	Ĉer.: ᎪᎢ [go'i] + k	gó'ikilćo, gó'ikaswu	olivujo
icúŋi	oranĝ-arbo	Knjr.: icunga	icúŋo(#A)	oranĝo
indímu	citron-arbo	Knjr.: indimu	indímo(#A)	citrono
kémkwi(#F)	groso	Snĉ.: qemk´w	kémkw-ilći	grosujo
kómśi	cidonio	Geo.: კომში [ḳomši]	kómśilći	cidoni-arbo
lájći(#F)	avelo	Alb.: lajthí	lájć-ilći	avelujo
malíni(#F)	frambo	Rus.: малина [malina], Slvk.: malina	malín-ilći	frambujo
málseŋi(#F)	mirtelo	Snĉ.: mal´sëng	málseŋ-ilći	mirtelujo
nilmári(#8)		kunmetaĵo el níla "malhelblua" kaj mári "bero"	nilmár-ilći
méjvi	fruktoj(#9)	Turk.: meyva [mejva], meyve [mejve]
méjzi(#F)	umeo	Ĉin.: 梅子 [méizi]	méjzilći	umeujo
mockári(#F)	ribo	Geo.: მოცხარი [mozchari(#K), mocxari(#W)]	mockár-ilći	ribujo
múrvi(#F)	moruso	Slov.: murva	múrv-ilći	morusujo
nánsi(#F)(#10)	ananaso	Sva.: nanasi	náns-ilći	ananasujo
nióru(#F)	kokoso	Malaj.: nior (ĉefe nyiur, Tag.: niyog, Maor.: niu, Tet.: nuu, Malaj.: nio)	niór-ilću	kokos-palmo
ŋotćéli	dolĉa ĉerizo	kunmetaĵo el ŋóta "dolĉa" kaj ćéli "ĉerizo"
pápnu(#F)	pampelmuso	Gĵr.: પપનસ [papnas]	pápnilću	pampelmusujo
plómki(#F)(#11)	prunelo	Isl.: plóma + k	plómk-ilći, plómk-àswu	prunelujo, prunelarbo
śálki(#F)	akvomelono	Alb.: shalqí	śálkilći	akvomelonujo, akvomelonplanto
vestéŋi(#F)		kunmetaĵo el vési "akvo" kaj téŋi "melono"	vestéŋilći
śarplómi(#F)(#12)	abrikoto	kunmetaĵo el śára "flava" kaj plómi "pruno"	śarplómilći	abrikotujo
śartaozi(#F)(#13)		kunmetaĵo el śára "flava" kaj taozi "persiko"	śartaozilći
táŋi	kukurbo	Kos.: i|thanga [3, ama]
téŋi(#F)(#14)	melono	Lao.: ແຕງ [tǣng]	téŋilći	melonplanto, melonujo
taozi(#F)	persiko	Ĉin.: 桃子 [táozi]	taozilći	persikujo, persikarbo
tárko(#F)	juglando	Tib.: tarka(#K), སྟར་ཀ [star ka(#W)]	tárk-ilćo	juglandujo
tílkwo(#F)(#15)	frago	Snĉ.: t´il´ëqw	tílkw-ilćo(#15a)	fragujo
tímbi(#F)	daktilo	Ted.: timbi	tímb-ilći	daktilujo
timćéli(#F)	bigarelo	kunmetaĵo el tími "koro" kaj ćéli "ĉerizo"	timćélilći	bigarelujo
túzo(#F)	figo	Arm.: թուզ [tʿuz]	túzowco(#16)	figarbo
			tuzújvo	sikono, sikonio
vekćéli(#F)(#17)	merizo	kunmetaĵo el mallongigo vek- kaj ćéli	vekćélilći	merizarbo
víśni(#F)	grioto, acida ĉerizo	Ĉeĥ.: višně, Mak.: ви́шна, Pl.: wiśnia, Rus.: ви́шня, Slov.: višnja	víśnilći	griotarbo, griotujo
vójujvi(#F)(#18)	avokado	kunmetaĵo el vóju "butero" kaj újvo "frukto"	vójujv-ilći	avokadujo
zaráplo(#F)(#19)	oranĝo	kunmetaĵo el záru "oro" kaj áplo "pomo"	zaráplilćo	oranĝujo

• #1: Germane 'Frucht', kroate 'plod', suprasorabe 'płód', malsuprasorabe 'płod', slovake 'plod'.
• #2: Parencas Fiĝ.: vua^(#2a), Malag.: voa^(#2b), Tet.: fuan^(#2c).
• #2a: En Fiĝ.: vuanikau 'Frucht' ("frukto").
• #2b: En Malag.: voahangy 'Perle' ("perlo"), voaloboka 'Weintraube'/'grape' ("vinbero"), voaniho 'Kokosnuss'/'coconut' ("kokoso"), voanjo 'Erdnuss' ("arakido, ternukso"), voankazo 'Frucht, Obst'/'fruit' ("frukto(j)"), voaroy 'Beere' ("bero"), voasary 'Orange'/'lemon' ("oranĝo"/"citrono" {?}), voatabia 'Tomate'/'tomato' ("tomato").
• #2c: En Tet.: ai-fuan 'Obst' ("fruktoj").
• #3: Pruntetraduko laŭ Kim.: ffrwythlon 'fruitful ("fruktodona, fruktoporta"); fertile, fecund' ("fekunda"), el ffrwyth kaj -lon.
• #4: Kompromiso por eviti homonimecon kun róksu "tekniko" kaj rúśi "specio". Krome el tio deriveblas ekz. rókśozi "glukozo".
• #5: Variantoj vàjnu-mári^(#5a), vòjnu-mári^(#5b).
• #6: Variantoj vájnilću, vójnilću. Ĉikaze la baza formo véjnu (vájnu^(#6a) kaj vójnu^(#6b)) estas la trinkaĵo, nome "vino".
• #5a, #6a: Diftongo laŭ la TokP.: „wain“, Heb.: „jajin“ kaj Brm.: „waiŋni“ 'Rotwein' (el Angl.).
• #5b, #6b: Diftongo laŭ la Gr.: „οινος“ [oinos], Amh.: „wɔyn“.
• #7: Laŭ la rilato de Rus.: маслина [maslína] 'olive, olive tree' ("olivo, olivujo") al масло 'oil' ("oleo").
• #8: Inspirita de Ger.: Blaubeere, Angl.: blueberry, Dan.: blãbær, subtenata de Rus.: голубика [golubika].
• #9: Germane 'Obst', kroate 'voće', sorabe 'sad', slovake 'ovocie'.
• #10: Forpreno de la meza vokalo, por eviti misanalizon kiel nomo de iu aĵo.
• #11: Jen etimologia diminutivo laŭ la franca etimo de prunelo.
• #12: Pruntetraduko laŭ Per.: زردآلو [zard-âlu].
• #13: Pruntetraduko laŭ Hung.: sárgabarack.
• #14: El tio deriveblas ekz. vestéŋi "akvomelono" kaj la iomete slangeca muktéŋi "kapo", laŭvorte "cerbo-melono".
• #15: Varianto tíleku. En dialektoj estas dimújvo (laŭ Gua.: yvapytã 'strawberry' ("frago"), sed en inversa ordo), zemdídzi "frago" (laŭ Ger.: Erdbeere, Lit.: žemuogė).
• #15a: Varianto tílekilću.
• #16: Sufiksa uzo laŭ Pl.: figowiec.
• #17: Pruntetraduko laŭ Ger.: Vogelkirsche, Angl.: bird cherry.
• #18: Pruntetraduko laŭ TokP.: bata prut.
• #19: Pruntetraduko laŭ Bret.: aouraval (el aour 'gold' ("oro") kaj aval 'apple' ("pomo")), Korn.: owraval (el owr 'gold' ("oro") kaj aval 'apple' ("pomo") kaj Skot.: òr-ubhal). Sinonimas mikso záplo, zápro kaj zárplo, laŭ Heb.: תפוז [tapúz], el תַּפּוּחַ זָהָב‎ [tapúakh zaháv].
• #A: Bruna fono: baza formo estas la arbo.
• #F: Sed markitas la frukto, ruĝa fono: bazo estas frukto.
• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
• #W: Laŭ 'Wiktionary' ("Vikivortaro").

dlákva	mola	Gt.: þlaqus
meaka		Kr.: mek(a/o), Rus.: мягкий [mjágkij], Slvk.: mäkký
kátva	malmola	Kaz.: қатты [khatti(#K), qatty(#W)], Mong.: хатуу [hatuu] (Jap.: 硬い [katai])	katváwgli(#1)	nukso
tósa		Tet.: toos (Tag.: matigas)	tós'ujŋa(#2)	mola
na-pevúka(#3)	maturiĝi	Sva.: -pevuka
na-pójma	pluki	Fin.: poimia
túma	matura	Km.: ទុំ [tu'm]	antúma	malmatura

• #1: Laŭvorte "malmola frukto", inspirita de Tkp.: kili kiwen 'nut' ("nukso").
• #2: Pli malpli laŭ Gua.: atã'ỹ 'weak' ("mola"), el atã (apud hatã 'hart' ("malmola")).
• #3: Variaĵo: na-péwka.

Grasoj / táwkuri, ŋóhhori, wígliri, klánjori

ámeśki	lardo	Ĉjn.: amêške
sílvi		Fin.: silava
gó'i	oleo	Ĉer.: ᎪᎢ [go'i]
klánjuso		Km.: ខ្លាញ់ [khlañ] + sufikso
klánso(#1)
nûmo(#2)		Tib.: num(#K), སྣུམ [snum(#W)]
klánjo	graso	Km.: ខ្លាញ់ [khlañ]
ŋóhho		Niv.: ngoX [-h]
táwku(#3)		Lit.: taukai
wígli(#4)		Lkt.: wigli
kwáćo(#5)	butero	mallongigo el kaw "bovo" kaj hháćo "kazeo"
kwígli(#6)		mallongigo el kaw "bovo" kaj wígli "graso"
vóju(#7)		Fin.: voi, Est.: või, Hung.: vai, Vog./Mans.: вōй [vôj](#8)

• #1: Aldone okazis mallongigo el klánjuso.
• #2: Dua tonemo pro na-núma "dormi".
• #3: La pluraleco de la etimo ne transpreniĝis.
• #4: El tio deriveblas ekz. wígluso "oleo". Krome per ablaŭto estiĝis wáglo "benzino" kaj wégli "dizelo".
• #5: Laŭ la etimo de butero, el Mn.Gr.: βούτυρον [boútūron], el βοῦς [boûs] 'cow' ("bovino") kaj τῡρός [turós] 'cheese' ("fromaĝo").
• #6: Havas mallongan varianton por sciencaj terminoj kvil- "but-", kiel ekz. kvílinju "butano".
• #7: Varianto vódju. Deriveblas el tio ekz. vójujvi (varianto vódjujvi) "avokado", laŭ TokP.: bata prut.
• #8: Parencas Ostj./Ĥant.: вуй [vuj].

Kaĉoj / póltori

ézmi	pureo	Kirg.: эзме [ezme]
pólto(#1)	kaĉo	Gr.: πολτός [poltós] 'Brei'#V, πόλτος(#W)

• #1: El tio deriveblas ekz. búlvipólto, bùmiàplopólto, zempàpopólto "terpomkaĉo", àplopólto "pomkaĉo", zerpólto "avenkaĉo".
• #V: Laŭ la vortaro „Langenscheidts Eurowörterbuch Griechisch“, paĝo 224, kapvorto „πολτός“.
• #W: Laŭ Wiktionary "vikivortaro".

Kukoj / Káwkuri

báki(#1)	torto	Isl.: baka 'pie' ("torto")	mèjvibáki	fruktotorto
dujz-báki(#2)	pico	Turk.: düz + vidu supre	nàbi-dujz-báki	patopico
káwku	kuko	Pld.: Kauken	mèjvikáwku	fruktokuko	káwkoko, káwkunjo(#3)	kekso
koarkáwku(#4)	vaflo	kunmetaĵo el koari "mielĉelaro" kaj káwku "kuko"	koarkáwkelo	vaflofero
tojpéklo(#5)	biskvito	kunmetaĵo el toj "du", na-péka "baki" kaj l

• #1: Jen "falsa amiko" de baki, kies traduko estas na-péka.
• #2: Pruntetraduko laŭ Isl.: flatbaka 'pizza' ("pico").
• #3: Laŭvorte "kukido".
• #4: Inspirita de la rilato de Ger.: Waffel "vaflo" al Wabe "mielĉelaro". Sinonimo iomete slangeca cewáho, laŭvorte "ŝtontortiljo".
• #5: Inspirita de Ger.: Zwieback kaj la etimo de biskvito.

Laktaĵoj / málkasori, piénasori, súsasori

bajtúro(#1)	kazeo(#2)	kunmetaĵo el baj- "blank-" kaj túri "fromaĝo"
dujktárguso	ajrano	kunmetaĵo el dújka "turka" kaj tárgo "jogurto" kun sufikso
édmo	kazeo(#3)	Mong.: ээдэм [eedem]
gujpsúso	kefiro	kunmetaĵo el gújpi "gisto por kefiro" kaj súsi "lakto"
gújpuso		derivaĵo el gújpi "gisto por kefiro" kun sufikso
hajktárguso	armena ajrano	kunmetaĵo el hájka "armena"(#4) kaj tárgo "jogurto" kun sufikso
hháćo(#5)	kazeo(#6)	Geo.: ხაჭო [chatsch´o(#K), xač̣o(#W)]
kwáćo(#7)	butero	mallongigo el kaw "bovo" kaj hháćo "kazeo"
kwígli(#8)		mallongigo el kaw "bovo" kaj wígli "graso"
vóju(#9)		Fin.: voi, Est.: või, Hung.: vai, Vog.: вōй [vôj](#10)
málko(#11)	lakto	Rus.: молоко [mëlakó], Angl.: milk, Pld.: Melk, Mez.Pld.: melk, Gt.: miluks(#12)
piénu(#13)		Lit.: pienas, Ltv.: piens(#14)
sújti(#15)		Turk.: süt
súsi		Ind.: susu
macóni	jogurto	Geo.: მაწონი [maz´oni(#K), mac̣oni(#W)]
tárgo		Mong.: тараг [tarag]
porźtárguso	dugo(#16)	kunmetaĵo el pórźa "persa" kaj tárgo "jogurto" kun sufikso
rjómi	kremo(#17)	Isl.: rjómi
túri	fromaĝo	Gr.: τυρι [turi], τυρος [turos] & Hung.: túró
vátki	selakto	Pld.: Waddick (Est.: vadak)

• #1: Inspirita de Ger.: Weißkäse (apud Quark), Fr.: fromage blanc, Pl.: biały ser, ser biały.
• #2: Sed nur en unu el la du sekve menciotaj sencoj, nome de Ger.: Quark, Weißkäse.
• #3: Sed nur en unu el la du sekve menciotaj sencoj, nome de Angl.: curd, Ger.: Käsebruch.
• #4: El Arm.: հայկական [hajkakan] 'armenisch'^(#K), haykakan 'Armenian (of, from, or pertaining to Armenia, Armenians)'^(#W) ("armena").
• #5: El tio deriveblas ekz. hháćbélko "kazeino", laŭvorte "kazeo-proteino".
• #6: La ekzakta senco dependas de la uzata vortaro, foje temas pri koagulaĵo kreita el lakto (Ger.: Käsebruch, Angl.: curd), foje temas pri kremeca laktaĵo (Ger.: Quark, Rus.: творог).
• #7: Laŭ la etimo de butero, el Mn.Gr.: βούτυρον [boútūron], el βοῦς [boûs] 'cow' ("bovino") kaj τῡρός [turós] 'cheese' ("fromaĝo").
• #8: Havas mallongan varianton por sciencaj terminoj kvil- "but-", kiel ekz. kvílinju "butano".
• #9: Varianto vódju. Deriveblas el tio ekz. vójujvi "avokado", laŭ TokP.: bata prut.
• #10: Parencas Ostj.: вуй [vuj].
• #11: Varianto mílko. El tio deriveblas ekz. màlkocúkru "laktozo".
• #12: Parencas Toĥ.A: „malk-, mälk-“ 'to milk' ("melki"), Ukr.: молоко́ [moloko], Maor.: „miraka“ (el la Angl.);; Hung.: „mell“ 'Brust' ("brusto"), N.Sam.: „mielga“;; Tam.: „melku“ 'kauen' ("maĉi").
• #13: Deriveblas el tio ekz. piénozi resp. piènucúkru "laktozo", piendánti "laktodento".
• #14: Parencas Sans.: पयस् [páyas-] 'milk' ("lakto"), Av.: paēma.
• #15: Deriveblas el tio ekz. sújtozi "galaktozo", ka'sújti "plantolakto" (pruntetraduko laŭ Fin.: kasvimaito, Ger.: Pflanzenmilch, Angl.: plant milk), donsújti "glaciaĵo" (inspirita de Nav.: abe' yistiní). Krome estas ĝemelo śújto "ĉevalinlakto", sur kiu baziĝas kunmetaĵo śujtseono "kumiso".
• #16: El Angl.: doogh, Rus.: дуг [dug].
• #17: Por la higiena senco estas mojklánso kaj úŋgu.
• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
• #W: Laŭ 'Wiktionary' ("Vikivortaro").

Legomo / gréni

ájpo	celerio	Port.: aipo
bajrétki(#1)	dajkono(#2)	kunmetaĵo el baj- "blanka" kaj rétki "rafano"
búlvi	terpomo	Kaŝ.: bùlwa, Lit.: bulvė
bùm(i)áplo		Ind.: bumi(#3) + Pld.: Appel
irbuaho(#4)		kunmetaĵo el íro "grundo" kaj buaho "frukto"
zempápo(#5)		kunmetaĵo el zémi "tero" kaj pápu "fazeolo"
ćílćo	ĥalapenjo	Kl.Nav.: chilchotl
ćipíno	tomato	Ppl.(Sayula): chipin
pómsi		Mi
dapápu(#6)	fabo	kunmetaĵo el la mallongigo da- "grand-" kaj pápu "fazeolo"
gómbo	fungo	Hung.: gomba
gréni	legomo	Pld.: gräun, grön "verda" (> "legomo")
gulpápu(#7)	sojfabo	kunmetaĵo el gúla "flava" kaj pápu "fazeolo"
hérni	pizo	Fin.: herne
ílro(#8)		Vask.: ilar
iśímo	maizo	Kiĉ./Aktk.: ixim [išim] (Juk.: xi'im, ixi'im)
kápśimo	kapsiketo	derivaĵo el kápśi kaj sufikso
kicmúrću(#9)		kunmetaĵo el kícu "fajro" kaj múrću(#10) "pipro"
kápśujvo	kapsiko, kapsikofrukto	kunmetaĵo el kápśi "kapsiko (genro)" kaj újvo "frukto"
ŋotmúrću(#11)		kunmetaĵo el ŋóta "dolĉa" kaj múrću(#9) "pipro"
laplúku(#12)	poreo	kunmetaĵo el lápo "folio" kaj lúku "cepo"
mórkvo	karoto	Ger.: Möhre, Rus.: морковь [morkovj], Kr.: mrkva, Ĉeĥ.: mrkev
óspi	lento	Geo.: ოსპი [osp'i] & Arm.: ոսպ [osp]
pápu	fazeolo	Fin.: papu*
párso	asparago	Fin.: parsa
rétki	rafano	Cig.: retka (pl.) retki < Hung.: retek (ak.) retket
spéjo	brasiko	Km.: ស្ពៃ [spe'y](#K)/[spɨy](#W)
táŋi	kukurbo	Kos.: i|thanga [3, ama]
térdu	spinaco	Heb.: תרד [téred]
trásko	kukumo	Km.: ត្រសក់ [tråså'k(#K), trɑsɑk(#W)]
vrúki	napo	Ger.: Wruke

• #1: Laŭ Fin.: valkoretikka; Ĉin.: 白蘿蔔 [báiluóbo]; Mong.: цагаан лууван [cagaan luuvan].
• #2: Laŭ la artikolo "dajkono" en Wiktionary "Vikivortaro", en la angla lingvo.
• #3: Parencas: Sans.: „bhû́mi, -î, bhû́man“, Pli.: „bhûmi“, Per.: „bûm“, Mn.Per.: „bûmiš“.
• #4: Inspirita de Tkp.: kili ma 'potato' ("terpomo").
• #5: Pruntetraduko laŭ Ĉin.: 土豆 [tǔdòu].
• #6: Laŭ Ger.: Große Bohne "fabo", parte subtenata de Ma.Sor.: bobac 'die große Bohne, Saubohne' ("fabo").
• #7: Inspirita de Taj.: ถั่วเหลือง [tùua-lʉ̌ʉang].
• #8: Varianto iláro.
• #9: Pruntetraduko laŭ Isl.: eldpipar. En dialektoj aperas cuzmúrću kaj cuzmírdźi, laŭ inspiro de Km.: ម្ទេស [mteih], el ម្រេច [mrɨc] 'black pepper' ("nigra pipro") kaj ទេស [teeh] 'foreign' ("fremda").
• #10: Varianto mírdźi, norme emrídźi "pipro".
• #11: Pruntetraduko laŭ Ltv.: saldais pipars, Rus.: сла́дкий пе́рец [sládkij pérec], Ukr.: соло́дкий пе́рець [solódkyj pérec'], Ĉin.: 甜椒 [tiánjiāo].
• #11, #9; La rilata genro nomiĝas kápśi "kapsiko", el kápsi "kapsulo", iomete laŭ la etimo de kapsiko.
• #12: Laŭvorte "folio-cepo", laŭ Isl.: blaðlaukur.
• #K: Laŭ Kauderwelsch.
• #W: Laŭ Wiktionary "Vikivortaro".

Brasikoj / spéjori

Brasiko	Esperante	Laŭvorte	Modelo
ékśa spéjo	saŭrkraŭto	acida brasiko
gúli	tigobrasiko, brasikrapo		Rum.: gulie
gwerspéjo	krispa brasiko	verda brasiko	Ger.: Grünkohl, Isl.: grænkál
kêpspéjo	pinta brasiko		Ger.: Spitzkohl
lapspéjo		folibrasiko	Fin.: lehtikaali
lilspéjo	florbrasiko
pàrsospéjo	brokolo	asparago-brasiko	Fin.: parsakaali; Isl.: spergilkál
várdispéjo	burĝonbrasiko	rozbrasiko	Ger.: Rosenkohl, Isl.: rósakál; Fin.: ruusukaali
źuŋspéjo	pekina brasiko	ĉina brasiko	Ger.: Chinakohl; Fin.: kiinankaali

Nuksoj / oźékiri, egózori

bumegózo	arakido, ternukso	kunmetaĵo el búmi "tero" kaj egózo "nukso"
bùmi-tárko		kunmetaĵo el búmi "tero" kaj tárko "juglando"
cebuaho(#1)	nukso	kunmetaĵo el mallongigo ce-(#2) "roko; ŝtono" kaj buaho "frukto"
egózo		Heb.: אגוז ['egoz]
oźéki		Pl.: orzech [oĵeĥ]
cìplegózo	fagonukso	kunmetaĵo el cípli "fago" kaj egózo "nukso"
lájći	avelo	Alb.: lajthí
nièrpu-egózo	akaĵunukso	kunmetaĵo el niérpu "akaĵuujo, akaĵuarbo" kaj egózo "nukso"
nuśi	migdalo	Arm.: նուշ [nuš]
tárko	juglando	Tib.: tārkā(#K), སྟར་ཀ [star ka(#W)]

• #1: Inspirita de Tkp.: kili kiwen 'nut; peanut' ("nukso; arakido").
• #2: El tési "roko", el Nav.: tsé 'rock' ("roko"), parenca al Ket.: тыʼсь 'stone' ("ŝtono").
• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
• #W: Laŭ 'Wiktionary' ("Vikivortaro").

Ovaĵoj / jájkasori

ípko	ovo (de birdo)	Sr.: iipx [îpx/]	ípkaso	ovaĵo el birda ovo
jajbélo	ovoblanko, albumino	kunmetaĵo el mallongigo jaj-(#1) "ovo" kaj béla "blanka"
jajśáro	ovoflavo	kunmetaĵo el mallongigo jaj-(#1) "ovo" kaj śára "flava"
tútru		Mez.A.Ger.: tuter
na-pújva	kirli	Gua.: pyva	pùjvo-ípkaso	kirl-ovaĵo

• #1: La sama mallongigo ankaŭ aperas en plia derivaĵo jajkúlti "ovoŝelo".

Pano / léjpi, róti, njáŋo

bùm(i)àplo-léjpi	terpompano	Ind.: bumi(#1) + Pld.: Appel + Fin.: leipä*, Mez.A.Ger.: leip
kátimaso	tranĉaĵo	TokP.: katim + sufikso
kírvu		Jap.: 切る [kiru]
léjpćo(#2)	bulko, dolĉa bulko	kvazaŭdiminutivo el léjpi "pano"
léjpi	pano	Fin.: leipä*, Mez.A.Ger.: leip	léjpeko, léjpimo	paneto (ne bulko!)
			lejpjéselo	panfermentilo(#3)
njáŋo		Kom./Udm.: нянь [ńań]	njaŋbójso	panherbo(#4)
róti		Ind.: roti, Nep.: रोटी [roti(#K), rótī(#W)], Hin.: रोटी [rótii(#K), rótī(#W)], Pnĝ.: ਰੋਟੀ [roṭī] 'Fladenbrot' ("flanpano"), Pŝt.: róṭi(#5)
léjpuśko(#6)	krustopeco de pano, finpeco de pano	Fin.: leipä*, Mez.A.Ger.: leip + A.Sor.: chlěbušk
gàjdi-léjpi	tritikopano	Mn.Pr.: gâidîs, Gaydis + Fin.: leipä*, Mez.A.Ger.: leip
kvèjti-léjpi		Smg.: kvėitē, Norv.: kveite + Fin.: leipä*, Mez.A.Ger.: leip
lùku-léjpi	cepopano	Rus.: лук [luk] + Fin.: leipä*, Mez.A.Ger.: leip
míska léjpi	miksa pano	Lat.: misceo + Fin.: leipä*, Mez.A.Ger.: leip
rùgi-léjpi	sekalopano	Mn.Pr.: RUGIS, Rugis, Lit.: rugys; rugiai + Fin.: leipä*, Mez.A.Ger.: leip
źémljo(#7)	bulko	Slvk.: žemľa

• #1: Parencas Sans.: „bhû́mi, -î, bhû́man“, Pli.: „bhûmi“, Per.: „bûm“, Mn.Per.: „bûmiš“, Cig.: „phuv“.
• #2: Inspirita de Mak.: лепче [lepče] 'bun (bread)' ("bulko").
• #3: Germane Sauerteig, laŭ la malnova 'Deutsch-Esperanto-Wörterbuch', de P. Christaller.
• #4: Pli malpli sinonima al "cerealo", kiu tamen kutime estas uzata plurale.
• #5: Parencas Bng.: রুটি [ruṭi].
• #6: Okazis anstataŭigo de la soraba vorto por pano per la parenca Kitaka, tiel ke la fina parto aspektas kiel sufikso. Jen kazo de "etimologia diminutivo".
• #7: Variaĵoj: źémjo, źémlo. En derivaĵoj aperas léjpko "bulko", kiel ekz. parléjpko "mantoŭo".
• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
• #W: Laŭ 'Wiktionary' ("Vikivortaro").

Rizaĵoj / násasori

ketáno	glu-rizo	Ind./Bal.: ketan
nási	rizo	Ind./Bal.: nasi
wáli	rizo kuirita	Sva.: wali

Salatoj / śjóliri

bilmíska śjóli	miksita salato	sintagmo el bilmíska "miksita" kaj śjóli "salato"
bùlviśjóli	terpoma salato	kunmetaĵo el búlvi "terpomo" kaj śjóli "salato"
màsośjóli	viandosalato	kunmetaĵo el máso "viando" kaj śjóli "salato"
mèjviśjóli	fruktosalato	kunmetaĵo el méjvi "fruktoj" kaj śjóli "salato"
papśjóli	fazeola salato	kunmetaĵo el pápu "fazeolo" kaj śjóli "salato"
pàrsośjóli	asparaga salato	kunmetaĵo el párso "asparago" kaj śjóli "salato"
piénugo(#1)	laktuko	derivaĵo el piénu "lakto" kaj -ug-(#2), el Lat.: -ūcus + k > g(#3) pro -uk-(#4)
pòmsiśjóli	tomata salato	kunmetaĵo el pómsi "tomato" kaj śjóli "salato"
slàngtośjóli	haringa salato	kunmetaĵ el slángto "haringo" kaj śjóli "salato"
śjóli(#5)	salato	derivita el -śjo "-salo" kaj l
tràskośjóli	kukuma salato	kunmetaĵo el trásko "kukumo" kaj śjóli "salato"

• #1: Laŭ la etimo de laktuko.
• #2: Kutime uzata por plantoj.
• #3: Modelo por tio estas la foja sonŝanĝo de c [k] al g ĉe kelkaj latinidaj idoj de Lat.: lactūca.
• #4: Kutime uzata por bestoj, sed unufoje por planto en zóltuko "planto".
• #5: Inspirita de la etimo de salato. El tio deriveblas śjòliźébu "salatsaŭco", śjólenso "salatujo".

Saŭcoj / źéburi

gulpápa źébu	sojo, sojosaŭco	sintagmo el gulpápu "sojfabo" kaj źébu "saŭco"
kàloźébu	fiŝsaŭco	kunmetaĵo el kàlo "fiŝo" kaj źébu "saŭco"
śjòliźébu	salatsaŭco	kunmetaĵo el śjóli "salato" kaj źébu "saŭco"
źébu	saŭco	Kant.: zeb1(#1) (en: guo2-zeb1, cang4-zeb1)(#K), 汁 [zap1](#W)

• #1: El tio estiĝis zébu "suko".

Spicoj / izókuri, réśkori

ájpo	celerio	Port.: aipo
bajlúko(#1)	ajlo	Ĉin.: 白 [bái] (白色 [báisè]) + Rus.: лук [luk]
púndu		Tam.: puundu, pundu
réśka lúku(#2)		sintagmo el réśka "spica" (el réśko "spico") kaj lúku "cepo"
burámu	bruna kando	Tib.: b'uram
cúkru	sukero	Lit.: cukrus, Hung.: cukor, Cig.: cukro, Ger.: Zucker, Ma.Sor.: cukor, Ukr.: цу́кор [cúkor]
svádko		el sváda "dolĉa" per aldona konsonanto, laŭ rilato inter Slov.: sladkor kaj sládek
svadsóli(#3)		kunmetaĵo el sváda "dolĉa" kaj sóli "salo"
ćéŋki	kariofilo	Ind.: cengkih
ćíli, ćílpóśo	kapsiketa pulvoro	Ger.: Chili (kaj Arm.: փոշի [pʿoši])
dápni	laŭro	Geo.: დაფნა [dapna]
dárći	cinamo	Bng.: দারচিনি [darcini], Arm.: դարչին [darčʿin], Per.: دارچین [dârčin]
ŋótupo(#4)		derivaĵo el ŋóta "dolĉa" kaj sufikso
dzáti	muskato	Tib.: ཛ་ཏི [dza ti]
emrídźi(#5)	pipro	Km.: ម្រេច [mri'dj(#K), mrɨc(#W)]
ínći	salo	Apĉ.: inchi
lóno		Cig.: lon, Hin.: लोन [lon]
sóli		Est.: sool, Rus.: соль [solj], Ma.Sor.: sol
izóku(#6)	spico	iel derivita el ízo "gusto", el Hung.: íz
réśko		kvazaŭdiminutivo el réśi "radiko", el Taĝ.: реша [reša]
jámuśjo	marsalo	Nen.: jamʔ, yam, Ngan.: jam & Neg.: jám + Jap.: 塩 [shió]
jánśu	petroselo	Mong.: яншуй [yanshui]
kínzi	koriandro	Geo.: ქინძი [kinʒi]
kóću	papriko(#7), ruĝa pipro(#8)	Kor.: 고추 [ko.ch'u]
lúku	cepo	Rus.: лук [luk]
nurréśko(#9)	pimento	kunmetaĵo el núra "nova" kaj réśko "spico"
ŋótazi(#10)	dolĉigilo	Vj.: ngọt + Est.: asi (Fin.: asia) + konsonanta alterno
ŋotcújto, ŋotcújlto(#11)	sukero; mielo	kunmetaĵo el ŋóta "dolĉa" kaj cújta/cújlta "duonsolida"
píkaśjo(#12)	kuirsalo	Sva.: -pika + Jap.: 塩 [shió]
krópu	aneto	Jid.: קראָפּ [krop]
sámti		Arm.: սամիթ [samitʿ]
sénpu	mustardo	Sve.: senap, Nor.: sennep
-śjo(#13)	-salo	Jap.: 塩 [shió]
útlu	vinagro	Alb.: úthull
zanźábli	zingibro	Uzb.: занжабил [zanjabil]
zíri	karvio	Uzb./Taĝ.: зира [zira]

• #1: Pruntetraduko laŭ Nor.: ('Bokmål') hvitløk, ('Nynorsk') kvitlauk, Dan.: hvidløg, Isl.: hvítlaukur (apud geirlaukur), Sve.: vitlök.
• #2: Inspirita de la Nav.: tl'ohchin dích'íí'í, el tl'ohchin 'onion' ("cepo"), dích'íí' 'it is hot, piquant' ("ĝi estas spica"), -í 'nominalizer' ("nomigilo").
• #3: Laŭ Malag.: siramamy, Tet.: masin-midar; Nav.: áshįįh łikan.
• #4: Inspirita de Ind.: kayu manis 'cinnamon' ("cinamo").
• #5: Variaĵoj mírdźi kaj múrću, laŭ Kirg.: мурч [murç] kaj Uzb.: murch. En derivaĵoj povas aperi anstataŭ tio la vorto píparu (el Ltv.: pipars, Est.: pipar, Isl.: pipar), kiel ekz. en pìparmjénti "pipromento", pìparkáwku "spicokuko" (laŭ Ger.: Pfefferkuchen, Ndl.: peperkoek, Dan.: peberkage, Isl.: piparkaka, Est.: piparkook, Fin.: piparkakku). La rilata planto nomiĝas kitake emrídźilći "piprujo^(#5a), piprarbeto^(#5b)".
• #5a: Pli malpli laŭ Reta Vortaro.
• #5b: Pli malpli laŭ Reta Vortaro.
• #6: El tio deriveblas ekz. izokbójso "spicherbo".
• #7: Laŭ la klarigo en Reta Vortaro, dum ke en NPIV havas la sencojn kaj de frukto kaj de spico.
• #8: Laŭ difino el NPIV, ĉar tie oni distingas ĝin disde "kajena pipro", dum ke Reta Vortaro traktas ambaŭ kiel sinonimojn.
• #9: Pruntetraduko laŭ Ger.: Neugewürz "pimento", Ĉeĥ.: nové koření, Slvk.: nové korenie [laŭ la artikolo allspice, en la angla Vikivortaro].
• #10: Laŭvorte "dolĉa substanco".
• #11: Inspirita pli malpli de Tkp.: ko suwi 'sugar, honey' ("sukero; mielo").
• #12: Varianto píkaśjopo.
• #13: Varianto -śjopo, laŭ Jap.: shioppói^(#V) 'salzig', 塩っぱい [shoppai^(#W)] ("sala"). Krome el tio estiĝis śjóli "salato", kiel tiel nomata etimologia participo, pli malpli laŭ la etimo de salato.
• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
• #V: Laŭ vortaro.
• #W: Laŭ 'Wiktionary' "Vikivortaro".

Supoj / sámlori, slápiri

sámlo(#1)	supo	Km.: så'mlå
slápi		Snĉ.: sl-ap´
sómli(#2)	buljono	Km.: så'mlå + ablaŭto
jási	unupota manĝaĵo	Mand.: yaasa

• #1: El tio deriveblas ekz. cvìklosámlo "barĉo", laŭvorte "betosupo".
• #2: El tio deriveblas ekz. kalsómli "fiŝbuljono" (pli malpli laŭ Fin.: kalaliemi), màsosómli "viandobuljono" (pli malpli laŭ Fin.: lihaliemi), cùkrosómli "siropo" (pli malpli laŭ Fin.: sokeriliemi).

Viando / máso

ádvaso	ĉevalaĵo	Mong.: адуу [aduu]
ámeśki	lardo	Ĉjn.: amêške
sílvi		Fin.: silava
béduti(#1)	kotleto	derivaĵo el bédi "flanko" kaj sufikso
búznaso	kapraĵo	Cig.: buzno; buzni, Trk.: buzas, Av.: buza-
hánaso	anseraĵo	Fin.: hanhi
jánsaso	bubalaĵo	Ĉer.: yv-su
jérśi	kolbaso	Arm.: երշիկ [jerschik(#K), eršik(#W)]
kájaso	konkaĵo	Jap.: 貝 [kai]
káwaso(#2)	bovaĵo	Angl.: cow, Sur.: kaw, Pld.: Kauh
kérkaso	kokinaĵo	Mn.Irl.: cerc & Os.: карк 'hen' ("kokino")
kôndaso(#3)		Sng.: kɔ́ndɔ̀
kúcaso	meleagraĵo	Juk.: cutz [kutc](#L), kùuts 'Pfauentruthuhn'(#K)
kúćaso	porkaĵo	Keĉ.: kuchi(#K), khuchi(#W), Ajm.: khuchi
masdónli(#4)	aspiko; galantino	kunmetaĵo el máso "viando" kaj dónli "ĵeleo"
máso	viando	Ĉeĥ.: maso, Cig.(Lov.): mas, (Pl.) mása, (Romano): mâs(#5)
màsoklújtu	viandobulo	Ĉeĥ.: maso, Cig.(Lov.): mas, (Pl.) mása, (Romano): mâs(#5) + Skot.: clootie [klüütî]
óvicaso	ŝafaĵo	Rus.: овца [ovca], Pl.: owca, Lat.: ovis, Hisp.: oveja
śinátaso	anasaĵo	Ger.: schnattern
śóśaso	leporaĵo	Cig.: šošoj(#K), śośoj(#W) (Pl.) šošoja, schoschov
tlánaso	cervaĵo	Niv.: tlani
túkśaso	bovidaĵo	Man.: tukšan

• #1: Laŭ la rilato de Fin.: kyljys 'chop, cutlet' ("kotleto") al kylki 'side' ("flanko").
• #2: Variaĵo góvaso, gávaso.
• #3: Radiko en dua tonemo pro kóndo "kubuto".
• #4: Inspirita de Dan.: kødgelé, Fin.: lihahyytelö.
• #5: Parencas Slvk.: „mäso“, A.Sor.: „mjaso“, MA.Sor.: „měso“, Ukr.: „mjaso“, Nep.: „maasu“, Bng.: mangsho^(#K), মাংস [maṅśo]^(#W), Alb.: „mísh-i, (Pl.) mishra-t“, Lit.: „mėsa“, Mn.Pr.: „MÊNSÂ, Menso“, Gt.: „mims, (Akk.) mimz“, Toĥ.B: „misa“ 'meat',
• #K: Laŭ 'Kauderwelsch'.
• #L: Laŭ libro.
• #W: Laŭ 'Wiktionary' ("Vikivortaro").

RIM: Al besto-nomo, kies viandon oni uzis, ĉiam aldoniĝas la sufikso -aso komparebla kun Esperanta „-aĵo“. Simile, sed per aparta sufikso tion faras la litova lingvo (suf. -iena [HBLS, paĝo 316]).

Aldonaĵoj / gudájasori

búlvi(#1)	terpomo	Kaŝ.: bùlwa, Lit.: bulvė
bùm(i)áplo		Ind.: bumi(#2) + Pld.: Appel
zempápo(#3)		kunmetaĵo el zémi "tero" kaj pápu "fazeolo"
nási	rizo	Ind.: nasi
śjóli(#4)	salato	derivita el -śjo "-salo" kaj l

• #1: El tio deriveblas ekz. bùlviciéno "terpomfrito", sufiĉe ofte en la pluralo kiel bùlviciénori "terpomfritoj".
• #2: Parencas: Sans.: „bhû́mi, -î, bhû́man“, Pli.: „bhûmi“, Per.: „bûm“, Mn.Per.: „bûmiš“.
• #3: Pruntetraduko laŭ Ĉin.: 土豆 [tǔdòu].
• #4: Inspirita de la etimo de salato.

Dolĉaĵoj / svádasori

burámu	bruna kando	Tib.: b'uram
cúkraso	sukeraĵo	derivaĵo el cúkru "sukero" kaj sufikso	cúkruso	nektaro; siropo
dónli	ĵeleo	Turk.: donmak(#1) + l
źéli		Hung.: zselé
jéksi	glaciaĵo	Hung.: jég, (Fin.: jää, jäätelö) + s
kakáaso(#2)	ĉokolado	Maj.: cacau [kakau] (Juk.: kakaw) + sufikso
káwku	kuko	Pld.: Kauken	àplo-káwku	pomkuko	káwkoko, káwkunjo(#3)	kekso
klújta mèjvi-sámlo	bula fruktosupo	Skot.: clootie [klüütî](#4) + Turk.: meyva [mejva] + Km.: så'mlå
klújta mèjvi-slápi		Skot.: clootie [klüütî](#4) + Turk.: meyva [mejva] + Snĉ.: sl-ap´
médzi(#5)	mielo	Fin.: mesi, Hung.: méz, Slvk.: med, Jap.: 蜜 [mitsu]
mélukti	maĉgumo	el na-méluka "maĉi" + t
mílsko(#6)	bombono	derivaĵo el mílsa "dolĉa" kiel kvazaŭdiminutivo
mójvo(#7)	marmelado, fruktaĵo	Turk.: meyva + ablaŭto
ŋotnjámo(#8)	deserto	kunmetaĵo el ŋota "dolĉa" kaj njam "manĝi"
pòśi-cúkru	pulvorsukero	Arm.: փոշի [pʿoši] + Lit.: cukrus, Hung.: cukor, Cig.: cukro, Ger.: Zucker, Ma.Sor.: cukor	àwgli-cúkru(#9)	fruktozo

• #1: El tio estiĝis na-dóna "frosti" kaj dónu "frosto", kies radiko estas "falsa amiko" de doni, tradukebla per na-dája, na-dáva kaj na-jépa.
• #2: Laŭvorte "kakao-aĵo".
• #3: Laŭvorte "kukido".
• #4: Parencas Pld.: Klüt, (plurale) Klüter, en Klütersuppe "frukta supo kun buloj el faruno kaj ovo".
• #5: Varianto méci, mési, médji, médi. Hazarde similas Keĉ.: misk'i 'sugar; honey; sweet' ("sukero; mielo; dolĉa"). Krome eblas la vorto ímpuso kun la "likvo"-sufikso.
• #6: Pli malpli laŭ la rilato inter Irl.: milseán (usone) 'candy'/ (brite) 'sweet, bonbon' kaj milis 'sweet' ("dolĉa").
• #7: ??
• #8: Laŭ TokP.: swítpela kaikai 'Dessert' ("deserto"), laŭvorte 'süß Essen' ("dolĉa manĝo").
• #9: Pli fakeca kaj pli mallonga termino estas újvozi "fruktozo".

d) Manĝo laŭ tempo resp. okazo

Ĉefaj manĝoj

gòjzu-máko	matenmanĝo	Vask.: goiz + Ind.: makan	na-gòjzu-máka	matenmanĝi
dèli-máko	tagmanĝo	Hung.: dél + Ind.: makan	na-dèli-máka	tagmanĝi
òroju-máko	vespermanĝo	Mong.: орой [oroj] + Ind.: makan	na-òroju-máka	vespermanĝi

Malĉefaj

àntarmákimo	intermanĝeto	kunmetaĵo el ántar "inter", na-máka "manĝi" kaj sufikso	na-àntarmákima	intermanĝeti
gòjzu-téjeni	matenteo	kunmetaĵo el gójzu "mateno", téju "teo" kaj sufikso
pasdèli-téjeni	posttagmezoteo, temanĝo	kunmetaĵo el pas "post", déli "tagmezo", téju "teo" kaj sufikso
tejnjámko		kunmetaĵo el téju "teo" kaj la kvazaŭdiminutivo njámko "manĝeto"

e) Preparo / gatváneni

Ingrediencoj

dónti(#1)	gelateno	Turk.: donmak(#2) + t	dóntaso	gelatenaĵo
furáhi	rostaĵo	Jap.: furái	furáheni	rostado	bil-furáha	rostita
klánjo	graso	Km.: ខ្លាញ់ [khlañ]	klánjuso(#6)	oleo
ŋóhho		Niv.: ngoX [-ĥ]
táwku		Lit.: taukaĩ
wígli		Lak.: wígli	wígluso(#4)	oleo
pekpóśi	bakpulvoro	el na-péka + Arm.: փոշի [pʿoši]
sólupśo(#5)	peklakvo	Est.: sool & Rus.: соль [solj], Slvk.: soľ, TokP.: sol + sufikso	na-sólupśa	pekli	sólupśeni	peklado

• #1: Tio iel rilatas al dónćo "ĝelo" kaj dónli "ĵeleo".
• #2: El tio estiĝis na-dóna "frosti" kaj dónu "frosto", kies radiko estas "falsa amiko" de doni, tradukebla per na-dája, na-dáva kaj na-jépa.
• #3: Sinonimoj nûmo, gó'i, wígluso.
• #4: Sinonimoj nûmo, gó'i, klánjuso (el kiu estiĝis mallonga varianto klánso).
• #5: Distingenda disde sóluso "salakvo" (kutime en la naturo). La por tio uzata salo povus esti nomata sólupśa sóli "peklosalo".

Pliaj terminoj por ingrediencoj aperas en la ceteraj ĉapitroj.

Tekniko

bépu	fornelo	Vj.: bếp
pèka-stábni	bak-forno	v-u supre + Mn.Pr.: Stabni
pèka-távi	bak-pleto	kunmetaĵo el na-péka "baki" kaj távi "pleto"
séwli	kribrilo	Fin.: seula	na-séwla	kribri
sújzgi(#1)	filtrilo	Kaz.: сүзгі [süzgı]	na-sújzga	filtri

• #1: La literkombino zg restas voĉa pro sújsko "karbono".

Verboj

na-ciéna	friti	Km.: ជៀន [ciən] (Vj.: chiên; Ĉin.: 煎 [jiān])	ciéneni	fritado	bil-ciéna	fritita
na-púrźa		Mak.: пржи [prži]	púrźeni		bil-púrźa
na-stéka		Sve.: steka	stékeni		bil-stéka(#1)
na-dagláća(#2)	brogi	kunmetaĵo el dágu "varmego" kaj na-láća "verŝi"	dagláćeni	brogado	dagláćaso	brogaĵo
na-épla	kuiri	Arm.: եփել [epʻel]	épleni	kuir(ad)o	bilépla	kuirita
na-píka		Sva.: -pika	píkeni		bil-píka
na-góta	senŝeligi	Vj.: gọt	góteni	senŝeligo	bil-góta	senŝeligita
na-jésa(#3)	fermenti	Sve.: jäsa, Mn.A.Ger.: jesan(#4) 'to ferment' ("fermenti")	jéseni	fermentado	bil-jésa	fermentita
na-míska	miksi	Lat.: misceo, Mn.A.Ger.: misken	mískeni	miksado	bil-míska	miksita
na-míśna(#5)		Jid.: מישן [mishn]	míśneni		bil-míśna
na-sókta		Kor.: 섞다 [seokda]	sókteni		bil-sókta
na-mújka(#6)	ĉerpi	Vj.: múc(#7)	mújkelo	ĉerpilo
na-néra	knedi	Jap.: 練る [neru]	nérelo	knedilo
na-uśnéla		Cig.(Arli): ušnela	uśnélelo
na-ópa(#8)	rosti	Aĉum.: -oph'-	ópeni	rostado	bil-ópa	rostita
na-ódźa(#9)	kradrosti	Kos.: uk|oja	ódźeni	kradrostado	ódźelo	kradrostilo
na-párla	stufi	Hung.: párol	párlaso	stufaĵo	rul-párla	stufita
na-péka	baki	Rus.: пеку [peku], Ukr.: пекти́ [pekty]; Alb.: pjek	pékeni	bak(ad)o	bil-péka	bakita
na-póktla	fumaĵi	Kl.Nav.: pōctli 'smoke, fog, mist' ("fumo, nebulo")	póktleni	fumaĵado	bil-pótkla	fumaĵita
na-pújva	kirli	Gua.: pyva	pújvelo	kirlilo
na-púrua	boli	Tar.: puru-a	púrueni	bol(ad)o	rul-púrua	bolinta
na-sjóda		Mn.A.Ger.: siodan, Isl.: sjóða	sjódeni		rul-sjóda
na-sáksa	haki (viandon)	Isl.: saxa	sákseni	hakado	bil-sáksa	hakita
na-smára	ŝmiri	Pl.: smarować	smáreni	ŝmirado	bil-smára	ŝmirita
na-usépla	poĉi	kunmetaĵo el -us- "-likvo" kaj na-épla "kuiri"	usépleni	poĉado	bilusépla	poĉita

• #1: En bilstéka jérśi su sénpu "fritita kolbaso kun mustardo".
• #2: En la vundiga senco estu uzata na-degláća "brogi", kies unua parto estas na-déga "bruli".
• #3: Ĝia radiko estas "falsa amiko" de jes, tradukebla per jo. Krome deriveblas el tio ekz. lejpjéselo "panfermentilo" (traduko laŭ la malnova 'Deutsch-Esperanto-Wörterbuch', de P. Christaller, kapvorto 'Sauerteig').
• #4: Laŭ 'Old English Grammar by Joseph Wright and Elizabeth Mary Wirght', paĝo 52.
• #5: Tio havas mallongan varianton miś- "miks-", kiel ekz. en miśléjpi "mikspano".
• #6: Pro múku "cerbo" kaj na-múka "entombigi" devas esti iu distingo. Ĉifoje do uj anstataŭ u, pro la variantoj de la etimo.
• #7: Ial estas la variantoj mực, mục en la malnova libro 'Theoretisch-praktische Grammatik der annamitischen Sprache', paĝoj 11 kaj 31, dum ke en la vortara parto estas múc. Ĉilasta formo troveblas en la pli nova libro Wörterbuch Deutsch-Vietnamesisch, sur la paĝo 229, sub la kapvorto 'schöpfen'.
• #8: Variaĵoj: na-hópa, na-wópa.
• #9: Variaĵo: na-kódźa.

f) Gustoj / ízori

ékśa	acida	Turk.: ekşi	na-ékśintja, na-meékśa	acidigi
gárca	amara, acida; maldolĉa	Vask.: garr-atz (kharr-atz)
gárśa	abomena	Mn.Arm.: գարշիմ [garšim]
ínća	sala	Apĉ.: inchi	na-ínćintja, na-meínća	saligi
lóna		Cig.(Rom.): lon	na-lónintja, na-melóna
sóla(#1)		Est.: sool, Rus.: соль [solj], Ma.Sor.: sol, TokP: sol	na-mesóla, na-sólintja
ízo(#2)	gusto	Hung.: íz	ízotlena, paíza	sengusta
mílsa	dolĉa	Irl.: milis, milse	na-memílsa, na-mílsintja	dolĉigi
ŋóta(#3)		Vj.: ngọt	na-meŋóta, na-ŋótintja
sváda		Sans.: स्वादु [svādù], Gl.: suadus	na-mesváda, na-svádintja
njâta(#4)	sengusta	Vj.: nhạt
tiéma	bongusta	Ĉin.(Gabl.): 甜 [t'iêm] (Ĉin.: 甜 [tián], Kat.: tim4)	na-metiéma, na-tiémintja	bongustigi
újsda	amara	Ĉer.: u-yv-s-di	na-meújsda, na-újsdintja	amarigi

• #1: Jen "falsa amiko" de sola, tradukebla per ójva kaj uwása.
• #2: Al tio rilatas izóku "spico". Krome el tio deriveblas ekz. ízotlena "sengusta" kaj ízoluja "gusta", jojíza "bongusta".
• #3: Aldone "milda".
• #4: Dua tonemo pro njáta "evidenta".

g) Ejoj / ájkori

gàśe-mákajko(#1)	restoracio	Luv.: gaši- + Ind.: makan + sufikso
gíć-ajko	gastejo	Mong.: gijčin + sufikso
grédejpi	taverno	mikso el grédi "trabo" kaj ŋéjpi "knajpo"
káf-ajko	kafejo	Esp-o: kafo, Ger.: Kaffee + sufikso
mák-ajko	manĝejo	Ind.: makan + sufikso
ŋéjpi	knajpo	Ger.: Kneipe
pítajko	trinkejo	Rus.: пить [pitj], Kr.: piti + sufikso
té-ajko	teejo	Esp-o: teo + sufikso

• #1: Laŭvorte: "vizitmanĝejo".

Al la sekva ĉapitro
10.10.2025